TY - JOUR T1 - Outline of Elmacıktepe Mound (Bafra Plain, Samsun) in the Chalcolithic Age TT - Kalkolitik Çağ’da Elmacıktepe Höyüğü’nün (Bafra Ovası, Samsun) Ana Hatları AU - Özbilgin, Cahide Gizem AU - Türker, Atila AU - Çizikci, Semih Yaşar PY - 2025 DA - September Y2 - 2025 DO - 10.56170/propontica.1708008 JF - PROPONTICA JO - PROPONTICA PB - Ondokuz Mayıs Üniversitesi WT - DergiPark SN - 2980-132X SP - 273 EP - 287 VL - 3 IS - 6 LA - en AB - ABSTRACTThis article focuses on the Chalcolithic finds uncovered at the ElmacıktepeMound, examined during the archaeological surface surveys conducted in the BafraPlain between 2017 and 2019. With its diameter and elevation, Elmacıktepe isone of the largest mounds in the Black Sea Region. The surface survey employed arestricted area method, which revealed that Chalcolithic ceramics and small findswere concentrated on the western slope of the mound. The ceramic assemblage isdominated by local characteristics, primarily consisting of dark-faced burnishedand unburnished wares. These are followed by vessels with light/dark brown andred surface colors. Vessel forms range from bowls and dishes to jars, some featuringlug handles, short necks, or no necks at all. Decorations executed in white paint ondark backgrounds, as well as incised and excised relief motifs, represent the mostconspicuous indicators of interaction with Central and Western Anatolia duringthe Chalcolithic period. This also suggests that the settlement may have participatedin cultural exchanges or shared production traditions. Small finds includestone weights, stone adzes, a marble bracelet fragment and blade, grinding stones,a chipped stone assemblage, and terra-cotta biconical sling bullets, all recoveredfrom the western slope. However, the site’s location and the presence of stone toolssuggest that a period of conflict may have occurred in the region. Together, thesefindings reflecting diversity in production, subsistence strategies, and cultural interactiondemonstrate that Elmacıktepe was a significant settlement in the Middleand Late Chalcolithic periods. Given its potential for Black Sea and Chalcolithicstudies, including Elmacıktepe among the targets of systematic excavation wouldbe of strategic importance. KW - Anatolia KW - Black Sea KW - Bafra Plain KW - Chalcolithic Age KW - Elmacıktepe KW - Surface Survey. N2 - Bu makale, Bafra Ovası’nda 2017-2019 yılları arasında yürütülen arkeolojikyüzey araştırmaları sırasında incelenen Elmacıktepe Höyüğü’ndeki Kalkolitik Çağbuluntularına odaklanıyor. Elmacıktepe, çapı ve yüksekliğiyle, Karadeniz Bölgesi’nin en büyük höyüklerinden biridir. Yüzey araştırması daraltılmış alan yöntemiyleyapılmış, böylece keramik ve küçük buluntular bakımından Kalkolitik Çağ’ınhöyüğün batı yamacında yoğunlaştığı anlaşılmıştır. Keramiklerde yerel özelliklerbaskındır ve çoğu koyu yüzlü perdahlı ve perdahsız mallar grubuna aittir. Bunlaraaçık/koyu kahve ve kırmızı tona sahip yüzeyi renkli mallar takip eder. Kap formlarıçanak ve kaselerden, bazıları mahmuz kulplu, kısa boyunlu ve boyunsuz çömleklerekadar çeşitlenir. Koyu zemin üzerine beyaz boya, çizi ve kazıma ile kabartmayöntemiyle yapılan bezemeler, Anadolu’nun Orta ve Batı yarısıyla Kalkolitik Çağetkileşimini gösteren en bariz unsurları yansıtırlar. Ayrıca yerleşmenin kültüreletkileşim veya ortak üretim anlayışına sahip olduğunu da göstermektedir. Küçükbuluntular taş ağırlık, taş keserler, mermerden bilezik parçası ve uç, öğütme taşları,yontma taş topluluğu ile pişmiş bikonik toprak sapan taşlarından ibarettir. Ancakhöyüğün konumu ve bulunan taş aletler, bölgede çatışmalı bir sürecin yaşanmışolabileceğini düşündürmektedir. Bölgede üretim ve geçim çeşitliliğini ve etkileşimleriyansıtan bütün bu buluntular, Bafra Ovası’ndaki Elmacıktepe’nin Orta veGeç Kalkolitik Çağ’da önemli bir yerleşim olduğunu göstermektedir. Karadeniz veKalkolitik Çağ araştırmaları için taşıdığı potansiyel dikkate alındığında sistematikkazı hedefleri arasına Elmacıktepe Höyüğü’nün dahil edilmesi gerektiği stratejikbir öneme sahiptir. CR - Akgül 2012, Akgül, H. Ç., “Looking to the West: The Late Chalcolithic Red-Black Ware of the Upper Euphrates Region”, Origini, XXXIV, 97-109. CR - Akgül 2020, Akgül, H. Ç., “Late Chalcolithic Anatolian fruit-stands: Significance, function and cultural Interactions”,Pathways through Arslantepe Essays in Honour of Marcella Frangipane, (eds. F. B. Restelli - A. Cardarelli -G. M. Di Nocera - L. Manzanilla - L. Mori - G. Palumbi - H. Pittman), Nature Publishing Group, Rome, 85-97. CR - Alkım 1974, Alkım, U. B., “Tilmen Höyük Kazısı ve Samsun Bölgesi Araştırmaları 1972”, TürkArkDerg, XXI(2), 23-30. CR - Alkım et al. 1988, Alkım, U. B. - Alkım, H. - Bilgi, Ö., İkiztepe I. Birinci ve İkinci Dönem Kazıları / The First and Second Seasons’ Excavations (1974-1975), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. CR - Bamyacı 2018, Bamyacı, A. O., “Kalkolitik Gülpınar Taş Ağırlıklarının İşlevine Yönelik Öneriler”, TÜBA-AR, 23, 11-27. https://doi.org/10.22520/tubaar.2018.23.001 CR - Baysal et al. 2015, Baysal, E. - Baysal, A. - Türkcan, A. U. - Nazaroff, A., “Early specialized production? A chalcolithic stone bracelet workshop at Kanlıtaş, Turkey”, OJA, 34(3), 235-257. https://doi.org/10.1111/ojoa.12057 CR - Caymaz 2013, Caymaz, T., “Yeni Veriler Işığında Orta Batı Anadolu Kalkolitik Çağı Kültürü”, Arkeoloji Dergisi, XVIII, 39-112. CR - Chataigner et al. 1988, Chataigner, C. - Poidevin, J.L. - Arnaud, N.O.,“Turkish Occurrences of Obsidian and Use by Prehistoric Near East from 14,000 to 6000 BP”, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85, 517-537. CR - Dönmez 2000, Dönmez, Ş., İlk Tunç Çağı II Öncesi Orta Karadeniz Bölgesi’nin Kültürel Gelişimi (İkiztepe Çanak- Çömleği ile Küçük Eserleri Işığında), (Unpublished PhD Thesis), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. CR - Dönmez 2002, Dönmez, Ş., “1997-1999 Yılları Yüzey Araştırmalarında İncelenen Samsun-Amasya İlleri İÖ 2. Bin Yılı Yerleşmeleri”, Belleten, LXV(244), 873-904. CR - Dönmez 2006, Dönmez, Ş., “Orta Karadeniz Bölgesi’nin İlk Tunç Çağı II Öncesi Kültürel Gelişimi Üzerine Yeni Gözlemler / Recent Observations on the Cultural Development of the Central Black Sea Region before the Early Bronze Age II”, Yerleşim Arkeolojisi Serisi 1 / Settlement Archaeology Series 1: Karadeniz Araştırmaları Sempozyum Bildirileri / Black Sea Studies Symposium Proceedings, (eds. B. Erciyas - E. Koparal), Ege Yayınları, İstanbul, 63-88 / 89-98. CR - Erdal 2010, Erdal, Y. S.,“İkiztepe Yerleşimi Işığında Orta Karadeniz Bölgesi İnsanlarının Antropolojik Yapısı”, Anadolu Araştırmaları, XIX(1), 41-63. CR - Erdoğu – Çevik 2020, Erdoğu, B. - Çevik, Ö., “Kıyı Batı Anadolu’nun Kronolojisi ve Terminolojisinin Yeniden Değerlendirilmesi”, Arkeoloji Dergisi, XXV, 45-66. CR - French 2005, French, D., Canhasan Sites 2: Canhasan I: The Pottery, British Institute at Ankara, Monograph Series 32, London. CR - Frankfort 1939, Frankfort, H., Cylinder Seals: A Documentary Essay on the Art and Religion of the Ancient Near East, MacMillian and Co., London. CR - Herch 1981, Herch, T. L., Grinding stones and food processing techniques of the neolithic societies of Turkey and Greece: Statistical experimental and ethnographic approaches to archaeological problem-solving, University Microfilms International, Ann Arbor, Michigan. CR - Koşay - Akok 1957, Koşay, H. Z. - Akok, M., Ausgrabugen von Büyük Güllücek Ausgeführt durch die Türkische Historische Gesellchaft Vorbericht über die Arbeiten von 1947 und 1949, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. CR - Lamb 1954, Lamb, W., “The Culture of North-East Anatolia and Its Neighbours”, AnatSt, IV, 21–32. CR - Garstang 1953, Garstang, J., Prehistoric Mersin Yumuk Tepe in Southern Turkey, The Clarendon Press, Oxford. CR - Godon - Özbudak 2019, Godon, M. - Özbudak, O., “Early Chalcolithic Pottery from Tepecik-Çiftlik and Gelveri, Central Anatolia: From Local to Supra-Regional Ceramic Style”, Anatolia Antiqua, XXVII, 33-49. https://doi. org/10.4000/anatoliaantiqua.746 CR - Meriç 2022, Meriç, G. N., Samsun Bölgesi Sapan Taşları, (Unpublished Master’s Thesis), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun. CR - Řídký et al. 2025, Řídký, J. - Doležalová, K. - Pilař, D. - Çaylı P. - Demirtaş, I. - Gülçur, S., (2025). “Behind the wall: Macrolithic artifacts as testing tools for activities and social structure on a middle chalcolithic site in Central Anatolia”, PLOS ONE, 20(4), e0319698. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0319698 CR - Rova 2017, Rova, E., “The Ninevite 5 Culture at Nineveh”, Nineveh, the Great City. Symbol of Beauty and Power (Papers on Archaeology of the Leiden Museum of Antiquities 13), (eds. L. Petit - B. D. Morandi), Sidestone Press, Leiden. CR - Schoop 2005, Schoop, U.-D., Das anatolische Chalkolithikum: Eine chronologische Untersuchung zur vorbronzezeitlichen Kultursequenz im nördlichen Zentralanatolien und den angrenzenden Gebieten, Grenzach-Wyhlen, Remshalden. CR - Stroulia et al. 2022, Stroulia, A. - Tounas, P. - Robitaille, J. - Hondroyanni-Metoki, A. - Kouziakıs, Z. - Wardle, K. - Theodoropoulou, T., “Fishing, Weaving, Matting: Debating the Function of Notched Cobbles in Neolithic Greece”, Journal of Neolithic Archaeology, 24, 15-46. https://doi.org/10.12766/jna.2022.2 CR - Türker 2017, Türker, A., “Samsun Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2015 Yılı Çalışmaları: İlkadım ve Canik Lokaliteleri”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 34(1), 391-416. CR - Türker 2021, Türker, A., “Karadora: Bafra Ovası’nda Yeni Bir Prehistorik Lokalite”, Cedrus, IX, 1-19. https://doi. org/10.13113/CEDRUS.202101 CR - Türker - Tırıl-Özbilgin 2022, Türker, A. - Tırıl-Özbilgin, C. G., “Samsun Kıyı Kesimi 2019 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması Raporu”, 2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları, 1. Cilt. (ed. C. Keskin), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 193-210. CR - Türker - Tırıl-Özbilgin 2025, Türker, A. - Tırıl-Özbilgin, C. G., “Suggestions on The White Paint Decorated Ware Tradition of the Samsun Region And Its Spread in Light of New Evidence”, OLBA, XXXIII, 51-77. CR - Türker et al. 2019; Türker, A. - Çizikci, S. Y. - Tırıl, C. G., “Samsun Bölgesi Post-Neolitik Dönem Arkeolojik Yüzey Araştırması 2017 Yılı Çalışma Raporu”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, 36(1), 213-236. CR - Türker et al. 2023, Türker, A. - Sürül, K. - Tırıl-Özbilgin, C. G., Meriç, G. N., “Dombalaktepe Kazısı 2021: Başlangıç Raporu ve İlk Sonuçlar”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 42(1), 253-268. CR - Wagner - Öztunalı 2000, Wagner, G. A. - Öztunalı, Ö., “Prehistoric Cooper Sources in Turkey”, (Der Anschnitt, Beiheft 13), Anatolian Metal I, 31-67. CR - Yalçın 2016, Yalçın, Ü., “Steingeräte”, Prähistorische Kupfergewinnung in Derekutuğun, Anatolien Band 1: Montanarchäologische Forschungen in den Jahren 2009-2011, Ein Vorbericht, (eds. Ü. Yalçın - Ö. İpek), (Der Anschnitt, Beiheft 30), Bochum, 53-54. CR - Yener 2021, Yener, K. A., Göltepe Excavations Tin Production at an Early Bronze Age Mining Town in the Central Taurus Mountains, Turkey, INSTAP Academic Press, Philadelphia, Pennsylvania. UR - https://doi.org/10.56170/propontica.1708008 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4909276 ER -