@article{article_1709745, title={Ebû Hanîfe’de Makâsıdî Tefsir}, journal={Tefsir Araştırmaları Dergisi}, volume={9}, pages={797–824}, year={2025}, DOI={10.31121/tader.1709745}, author={Öztürk, Musa and Dindi, Emrah}, keywords={Tefsir, Makâsıd, Makâsıdî Tefsir, Ebû Hanîfe, Yöntem}, abstract={Makâsıdî tefsir üzerine son dönemlerde ilgi artmış ve bu alana dair önemli çalışmalar ortaya konulmuştur. Yapılan çalışmaların önemli bir bölümünü literatür tanıtımları ve fıkıh merkezli makâsıd araştırmaları oluşturmaktadır. Bundan ötürü bu çalışmada İslam inanç tarihine yön vermiş, Ehl-i Sünnet’in itikadî ve fıkhî anlayışını şekillendirmiş ve hicrî ikinci yüzyılda dinamik aklın, maslahatın ve makâsıdın temsilciliğini yapmış olan Ebû Hanîfe’nin makâsıdî tefsir anlayışı tespit ve tahlil edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede Ebû Hanîfe’yi akâid, ahlak, ahkâm ve usul yönünden ele alan tekfîr, tafdîl, metin tenkidi, iyiliklerin makbul olma şartları ve istihsân şeklinde beş ayrı başlık üzerinde durulmuştur. Bu sayede çalışma, sadece fıkhı konu alan makâsıdü’ş-şerîa sınırlarını aşmış ve makâsıdî tefsir niteliği kazanmıştır. Bu bağlamda araştırmada Ebû Hanîfe’ye nispet edilen risaleler, ilk dönem Hanefî kitapları ve Ebû Hanîfe ve Hanefî mezhebini makâsıd açısından ele alan araştırmalar kaynak olarak kullanılmıştır. Netice olarak Ebû Hanîfe’nin akâid, ahlak, ahkâm ve yöntemle ilgili meseleleri makâsıdî bir perspektifle yorumladığı, ayetleri tefsir ederken tikel deliller yerine Kur’ân, sünnet ve akla bağlı olarak geliştirmiş olduğu genel ilkeleri esas aldığı, görüşlerinde örf, zaruret, maslahat, ihtiyaç ve kamu yararı gibi gerekçeleri göz önünde bulundurduğu ve maslahata dayalı, çözüm odaklı ve insan merkezli bir akâid ve fıkıh sistemi geliştirdiği tespit edilmiştir. Ayrıca makâsıdî tefsir anlayışının köklerinden birine mercek tutan bu çalışmanın, aynı düşünceye sahip diğer ilim adamları için de yapılabileceği ve bu sayede makâsıdî tefsirle ilgili önemli bir boşluğun doldurulacağı kanaatine varılmıştır.}, number={2}, publisher={Ali KARATAŞ}