@article{article_1711178, title={Beyzâvî’nin Bir Tefsir Tanımı Var mı veya Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’un Beyzâvî’ye Nispeti Meselesi}, journal={Tefsir Araştırmaları Dergisi}, volume={9}, pages={711–740}, year={2025}, DOI={10.31121/tader.1711178}, author={Tokuş, Nesibe Büşra}, keywords={Tefsir, Beyzâvî, Tefsir tanımı, Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm, İlimler tasnifi}, abstract={Tefsir tarihinin en önemli isimlerinden biri olan Kādî Beyzâvî (öl. 691/1292), Envârü’t-tenzîl’in mu-kaddimesinde tefsir ilmine dair önemli açıklamalarda bulunmuş fakat bir tefsir tanımı yapmamıştır. Beyzâvî’ye nispet edilen ilimler tasnifi risâlesi Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’da ise bir tefsir tanımı yer almakta-dır. Envârü’t-tenzîl şerh ve hâşiyelerinde Beyzâvî’nin tefsir ilmine dair ifadeleri açıklanırken çeşitli tefsir tanımları zikredilmiş ancak ne Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’dan ne müellifin bir tefsir tanımı bulunduğun-dan bahsedilmiştir. Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’un bilinen bir eser olduğu kabul edilirse, şârih ve muhaşşîlerin bu esere başvurmamış olmaları, ayrıca eserin Beyzâvî’ye son dönem kaynaklarda nispet edilmiş ol-ması, ona aidiyetini sorgulamayı gerektirmektedir. Bu, Beyzâvî’nin gerçekten bir tefsir tanımı olup olmadığı noktasındaki soruya cevap verebilmek için önemlidir. Bu amaçla makalede Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’un Beyzâvî’ye aidiyeti, eserin muhtevası ve nüshaları üzerinden soruşturulmuştur. Muhteva açısından gerçekleştirilen incelemede eserin Beyzâvî’ye ait olmadığı yönündeki şüpheleri güçlendiren bulgular elde edilmiştir. Bunlar arasında eserin birtakım eksiklik ve tutarsızlıklar içermesi ile eserdeki bazı tanımların Beyzâvî’nin diğer eserlerindeki tanımlardan farklılık göstermesi sayılabilir. Ancak tespit edilen tam nüshalarının tümünün üzerinde, eserin Beyzâvî’ye ait olduğuna dair kayıtlar bulun-ması, aidiyet konusundaki şüpheleri zayıflatmaktadır. Bu sebeple -farklı yeni bulgular elde edilene kadar- Beyzâvî’nin tefsir tanımı noktasında Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’un -ihtiyat payıyla da olsa- dikkate alınmasının gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Şârih ve muhaşşîlerin bu esere başvurmaması, eserin yay-gın biçimde bilinmediğini göstermektedir. Makalede ayrıca, Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’daki tefsir tanımının Beyzâvî’nin tefsir anlayışı çerçevesinde değerlendirilmesi de yapılmıştır. Tanımda Kur’ân’ın manala-rını anlama ve açıklamanın yanı sıra hükümlerini çıkarma şeklinde bir görev de verilerek tefsire çok geniş bir faaliyet alanı tanınmaktadır. Beyzâvî’nin dinî ilimlerin tefsir ve hadisten doğduğunu söyle-diği Tuḥfetü’l-ebrâr isimli eserinde, ayet ve hadisleri konularına göre bölümleyerek ilimlerin onlarla ilgilenme cihetlerini belirtirken tefsirin ayetlerle ilgilenme veçhini zikretmemesi, onun tefsir tasavvu-runun genişliğine işaret etmektedir. Buna göre ayetleri anlama ve hükümlerini çıkarma noktasındaki araştırmalar tefsir faaliyeti içinde değerlendirilebilir. Bu haliyle tefsir ilmi, Allah’ın kelamını anlamak ve hükümlerini çıkarmak üzere ilimlerin buluştuğu bir faaliyet alanı olarak kendini göstermektedir. Beyzâvî’nin Envârü’t-tenzîl’in başında tefsirin ilimlerin kıymet bakımından en yücesi, dinî ilimlerin reisi ve başı olduğunu söylemesi de bu çerçevede anlaşılabilir. Envârü’t-tenzîl’de, ayetlerin tefsirinde çeşitli ilimlere dair çıkarımlara yer verilmesi de Beyzâvî’nin geniş tefsir anlayışını pratikte de sürdür-düğünü göstermektedir. Şu hâlde Ta‘rîfâtü’l-‘ulûm’daki tefsir tanımı Beyzâvî’nin tefsir anlayışı ve pratiği ile uyumlu görünmektedir.}, number={2}, publisher={Ali KARATAŞ}