TY  - JOUR
T1  - Günümüz Türkiye’sinde Karikatüristlerin Basın Özgürlüğüne Yaklaşımı
TT  - Cartoonists' Approach to Freedom of the Press in Today's Turkey
AU  - Çelik, Kubilay
PY  - 2025
DA  - July
Y2  - 2025
DO  - 10.33206/mjss.1711643
JF  - MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi
JO  - MJSS
PB  - Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1694-7215
SP  - 1101
EP  - 1118
VL  - 14
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Bu makalede, 25 kadın ve 25 erkek karikatürcünün katılımıyla, günümüz Türkiye’sinde karikatürcülerin basın özgürlüğü, ifade özgürlüğü ve sansür konusundaki görüşleri ele alınmıştır. Çalışmada kullanılan veri toplama yöntemiyle katılımcılara, 30 sorudan oluşan açık uçlu bir anket uygulanmıştır. Bu sorular, karikatüristlerin sanatlarını ifade etme biçimlerini, sansürle karşılaştıkları durumları, basın özgürlüğüne dair düşüncelerini ve Türkiye’deki politik ortamı nasıl değerlendirdiklerini anlamayı hedeflemiştir.  Her iki gruptaki katılımcılar da, sansürün ve basın özgürlüğü ihlallerinin giderek arttığını ve bu durumun yaratıcı ifade özgürlüğünü ciddi şekilde kısıtladığını belirtmişlerdir. Çalışmanın bir diğer önemli bulgusu, Türkiye’deki karikatürcülerin büyük çoğunluğunun sansür uygulamalarına karşı güçlü bir eleştirel tutum sergilemeleridir. Araştırmada, karikatürcülerin sansürle baş etme biçimlerinin çeşitliliği de göze çarpmaktadır. Her iki yaklaşımda da karikatürcülerin temel amacı, ifade özgürlüğünü savunmak ve sansürün yarattığı baskılara karşı durmak olduğu saptanmıştır. Bu çalışma, karikatüristlerin toplumsal eleştirinin ve özgür düşüncenin savunucusu olduklarını bir kez daha gözler önüne sermektedir. Türkiye'deki basın özgürlüğü ortamının giderek daraldığı bu dönemde bile karikatürcülerin, sansürle mücadele ve ifade özgürlüğü kapsamında kritik bir rol oynadığı görülmektedir.
KW  - Karikatür
KW  - Medya
KW  - Türkiye
KW  - Özgürlük
KW  - Sansür
N2  - In this article, the views of 25 female and 25 male cartoonists on press freedom, freedom of expression and censorship in contemporary Turkey were investigated. An open-ended questionnaire consisting of 30 questions was administered to the participants using the data collection method employed in the study. These questions aimed to understand the cartoonists' ways of expressing their art, the situations in which they encountered censorship, their thoughts on press freedom, and how they assessed the political environment in Turkey.  Participants in both groups stated that censorship and press freedom violations are on the rise and that this situation seriously restricts creative freedom of expression. Another important finding of the study is that the vast majority of cartoonists in Turkey display a strong critical attitude towards censorship practices. The study also highlights the diversity of cartoonists' approaches to dealing with censorship. In both approaches, it was found that the cartoonists' primary goal was to defend freedom of expression and resist the pressures created by censorship. This study once again demonstrates that cartoonists are defenders of social criticism and free thought. Even in this period when the environment for press freedom in Turkey is increasingly narrowing, cartoonists are seen to play a critical role in the fight against censorship and in the context of freedom of expression.
CR  - Arık, M. B. (2004). Neden sadece gençler mizah dergisi okuyor?. MEB Eğitim Dergisi, 57, 250-254.
CR  - Bakhtin, M. (2005). Rabelais ve dünyası (Çev: Ç. Öztek). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CR  - Balcıoğlu, S. (1983). Cumhuriyet dönemi Türk karikatürü (Genişletilmiş 4. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası 
Kültür Yayınları.
CR  - Bayram, Y. (2009). Türkiye’de siyasi karikatürün yeri ve 11nci cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin siyasi 
karikatürlerin çözümlenmesi. Selçuk İletişim Dergisi, 6(1), 107-123.
CR  - Çapanoğlu M. S. (1970). Basın tarihimizde mizah dergileri. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
CR  - Çeviker, T. (1986). Gelişim sürecinde Türk karikatürü 1: Tanzimat dönemi, 1867-1876. İstanbul: Adam Yayınları.
CR  - Çeviker, T. (1988). Gelişim sürecinde Türk karikatürü 2: Meşrutiyet dönemi, 1908-1918. İstanbul: Adam 
Yayınları.
CR  - Fiske, J. (1996). İletişim çalışmalarına giriş. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Hart, M. t. (2007). Humor and social movements: An introduction. International Review of Social History, Vol. 
52, Supplement 15: Humour and Social Protest, 1-20.
CR  - Karakışla, Y. S. (2006). Osmanlı mizahında bir kadın sedası (1914): Leylak dergisi. Toplumsal Tarih, 151, 44-51.
CR  - Kocabaşoğlu, U. (1981). 1919 – 1938 dönemi basınına toplu bir bakış. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler 
Fakültesi Basın Yayın Yüksekokulu Yıllığı, 95-127.
CR  - Morreal, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak (Çev: K. Aysevener, ve Ş. Soyer). İstanbul: İris Mizah Kültürü.
CR  - Okay, C. (2004). Dönemin milli mizah dergilerinde milli mücadele karikatürleri (1919-1922). Ankara: Kültür ve 
turizm Bakanlığı Yayınları.
CR  - Oral, F. S. (1968). Türk basın tarihi: Osmanlı imparatorluğu dönemi 1728-1922, 1831-1922. Oral Yayınları.
CR  - Öngören, F. (1983). Cumhuriyet dönemi Türk mizahı ve hicvi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - Özocak, G. (2011). Türkiye’de siyasi iktidarın mizahla imtihanı: İfade özgürlüğü ve karikatür. Türkiye Barolar 
Birliği Dergisi, 94, 259-294.
CR  - Pope, M. (2012). Karikatür hakkında öğrenmek istediğiniz her şey. İstanbul: Profil Yayıncılık.
CR  - Rumsey, D. (2010). Statistics essentials for dummies. Indianapolis: Wiley Publishing.
CR  - Sanders, B. (2001). Kahkahanın zaferi - Yıkıcı tarih olarak gülme. (Çev: K. Atakay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CR  - Şahin, Ü. (2011). Çizginin Gücü: Karikatür ve Sansür. Umut Vakfı. Erişim adresi: 
http://www.umut.org.tr/UserFiles/Documents/document_ca5f01b9796a4of782b43262be5fdoa9.pdf
CR  - Topuz, H. (1997). Başlangıcından bugüne dünya karikatürü. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
CR  - Tunç, A. (2002). Pushing The Limits of Tolerance. Gazette (Leiden Netherlands), 64(1), 47–62. 
doi:10.1177/17480485020640010301
CR  - Türkiye, Dünya Basın Özgürlüğü Endeksi’nde 158’inci sıraya yükseldi. (2024, 3 Mayıs). BBC News Türkçe. Erişim 
adresi: https://www.bbc.com/turkce/articles/c0v0r3rd2jgo
UR  - https://doi.org/10.33206/mjss.1711643
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4925342
ER  -