TY  - JOUR
T1  - الفتح العثماني لبلاد الشام وانتقال الخلافة بعيون المؤرخين السوريين المعاصرين
TT  - The Ottoman Conquest of Bilad al-Sham (the Levant) and the Transfer of the Caliphate through the Eyes of Contemporary Syrian Historians
AU  - Akyüz, Suud Yusuf
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.26650/iuitd.2025.1715166
JF  - İslam Tetkikleri Dergisi
PB  - İstanbul Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2717-6967
SP  - 607
EP  - 622
VL  - 15
IS  - 2
LA  - ar
AB  - تتناول هذه الدراسة آراء المؤرخين السوريين خلال القرن العشرين ونظرتهم إلى الفتح العثماني لبلاد الشام، ومسألة انتقال الخلافة الإسلامية إلى العثمانيين، وقد تم اختيار سورية نموذجاً للبحث نظراً لكونها البوابة التي دخل العثمانيون منها إلى البلاد العربية، واستمر حكمهم فيها أربعمئة سنة دون انقطاع، ولعلاقاتها التاريخية والثقافية والجيوسياسية بتركية الحديثة. وتكمن أهمية هذه الدراسة في ندرة الأبحاث التي تتناول الموضوع من منظور المصادر العربية، كما أنها تستجلي حقيقة مقولة أن العرب يعتبرون الدولة العثمانية دولة محتلة، إضافة إلى أن فهم التصورات المتبادلة بين الأتراك والعرب إزاء الدولة العثمانية يعد أمراً مهمًّا في تقوية العلاقات بين الشعبين والعكس صحيح، وكذلك تبين الدراسة أثر الظروف السياسية على الكتابات التاريخية العثمانية في سورية والتحولات الفكرية التي طرأت عليها، وذلك من خلال المقارنة بين جيلين من المؤرخين السوريين الأول عاش في نهاية حكم الدولة العثمانية وظهرت كتاباته التاريخية في النصف الأول من القرن العشرين والجيل الثاني ظهرت كتاباته في النصف الثاني من القرن نفسه، وقد تبين من خلال هذه الدراسة أن جمهور المؤرخين السوريين متفقون على أن دخول السلطان سليم الأول إلى بلاد الشام كان فتحاً مرحَّباً به، لكن في المقابل ظهرت أيضاً أصوات معارضة محدودة في سبعينيات القرن العشرين ربما بتأثير من ظروف تلك المرحلة.
KW  - التاريخ العثماني
KW  - المصادر السورية
KW  - فتح
KW  - احتالل
KW  - السلطان سليم األول
N2  - This study explores the perspectives of Syrian historians during the twentieth century on the Ottoman conquest of the Levant and the issue of the transfer of the Islamic Caliphate to the Ottomans. Syria is selected as a case study due to its role as the gateway through which the Ottomans entered the Arab world, its continuous inclusion under Ottoman rule for four centuries, and its enduring historical, cultural, and geopolitical ties with modern Turkey. The significance of this study lies in the scarcity of research that addresses this topic from the standpoint of Arabic sources. It also seeks to critically examine the commonly held claim that Arabs viewed the Ottoman Empire as an occupying force. Understanding the mutual perceptions between Arabs and Turks regarding the Ottoman state is crucial for fostering relations between the two peoples, and vice versa. Moreover, the study investigates the impact of political circumstances on Ottoman historical writings in Syria and the intellectual shifts that shaped them. This is accomplished through a comparative analysis of two generations of Syrian historians: the first, who lived through the final years of Ottoman rule and published their works in the first half of the twentieth century; and the second, whose writings emerged in the latter half of the same century. These findings indicate that the majority of Syrian historians regarded Sultan Selim I’s entry into the Levant as a welcomed conquest. However, a limited number of dissenting voices emerged in the 1970s, likely influenced by the political climate of that period.
CR  - Abdülganî, Mustafa. Mu‘cemu müerrihî’t-târîhi’l-arabî el-hadîs ve’l-muâsır. Kahire: Dâru’l-Cevhere, 2014. google scholar
CR  - Arslan, Şekîb. Târîhu’t-Türk “Ta‘lîkâtu Şekîb Arslan alâ Târîhi İbn Haldun”. Mısır: el-Matbaatü’r-Rahmâniyye, 1936. google scholar
CR  - Aselî, Bessâm. el-Fâtihu’l-kâid, Silsiletü meşâhîri’l-hulefâ ve’l-ümerâ (9). Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1986. google scholar
CR  - Aselî, Bessâm. el-Kanunî’l-kâid, Silsiletü meşâhîri’l-hulefâ ve’l-ümerâ (10). Beyrut: Dâru’n-Nefâis, 1986. google scholar
CR  - Ayyâş, Abdülkâdir.Mu‘cemu’l-müellifln es-Sûriyyîn. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1985. google scholar
CR  - Azm, Rafîk. et-Te’lîf beyne’t-türk ve’l-arab - Mecmuatu Âsârih. Kahire: Mabaatu’l-menâr, 1925. google scholar
CR  - Benî Merce, Muvaffak. Sahvetü’r-racüli’l-merîz. Kuveyt: Müessesetü Sakri’l-Halîc li’n-Neşr, 1984. google scholar
CR  - Berro, Tevfîk. el-Arab ve’t-Türk fî ahdi'd-düstûrî 1908-1914. Mısır: Ma‘hedü’d-Dirâsâti’l-Arabiyye el-Âliye, 1960. google scholar
CR  - Berro, Tevfîk. Târîhu’l-Arab el-hadîs ve’l-muâsır. Halep: Matbûâtü Câmiati Haleb, 1990. google scholar
CR  - Cengiz, Tomar. “Saîd, Emîn Muhammed”, TDV İslâm Ansiklopedisi. 2/444-445. Ankara: TDV Yayınları, 3. Basım, 2019. google scholar
CR  - Cündî, Edhem. Şühedâü’l-Harbi’l-Âlemiyyeti’l-kübrâ, Dımaşk: Matbaatü’l-Urûbe, 1960. google scholar
CR  - Gazzî, Kâmil b. Hüseyn b. Muhammed b. Mustafa el-Bâlî el-Halebî. Nehrü’z-zeheb fî târîhi Haleb. 3 Cilt. Halep: Dâru’l-Kalem, 2. Basım, 1926. google scholar
CR  - Gazzî, Necmeddin el-Gazzî, el-Kevâkibü’s-sâire bi a‘yâni’l-mieti’l-âşire, thk. Halil Mansur, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997. google scholar
CR  - Hannâ, Abdullah. Harekâtü’l-âmmeti’d-Dımaşkıyye fi’l-karneyni’s-sâmine aşere ve’t-tâsia aşera. Beyrut: Dâru İbn Haldûn, 1985. google scholar
CR  - Husrî, Sâtı‘. el-Bilâdü’l-Arabiyye ve’d-Devletü’l-Osmâniyye. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2. Basım, 1960. google scholar
CR  - Husrî, Sâtı‘. Muhâdarât fî nuşûi’l-fikrati’l-kavmiyye. Beyrut: Merkezü Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1985. google scholar
CR  - İbn İyas, Muhammed bin Ahmed, Ebü’l-Berekât Zeynüddin Muhammed b. Ahmed. Bedâiu’z-zühûr fî vekâii’d-dühûr. Kahire: el-Hey’etü’l-Mısrıyye el-Âmme li’l-Kitâb, 1982. google scholar
CR  - Kehhâle, Ömer Rıza. Muhtasaru Tarihi’d-düveli’l-İslâmiyye. Dımaşk: el-Matbaatü’l-Hâşimiyye, 2. Basım, 1958. google scholar
CR  - Kûrânî, Es‘ad. Zikreyât ve’l-havâtır mimmâ raeytü ve semi‘tü ve fealtü. Londra: Dâru Riyâdi’r-Rîs, 2000. google scholar
CR  - Kürd Ali, Muhammed. el-İslâm ve’l-hadâratü’l-arabiyye. Kahire: Matbaatü Dâri’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1936. google scholar
CR  - Kürd Ali, Muhammed. Hıtatü’ş-Şam. 6 Cilt. Dımaşk: Mektebetü’n-Nûrî, 3. Basım, 1983. google scholar
CR  - Râfık, Abdülkerim. Bilâdü’ş-Şam ve Mısır mine’l-fethi’l-Osmânî ilâ hamleti Nâbulyun Bunabart (1516-1789). Dımaşk, 2. Basım, 1968. google scholar
CR  - Râfık, Abdülkerim. el-Arab ve’l-Osmâniyyûn (1516-1916). Dımaşk, 2. Basım, 1993. google scholar
CR  - Sabbâğ, Leyla. el-Mücteme’ü’l-Arabiyyü ’s-Sûriyyu fî matla’ı’l-ahdi’l-Osmânî. Dımaşk: Menşûrâtü Vizârati’s-Sekâfe, 1973. google scholar
CR  - Sabbâğ, Leyla. Tarîhu’l-Arabi’l-hadîs ve’l-muâsır. Dımaşk: Menşûrâtü Câmiati Dımaşk, 3. Basım, 1991. google scholar
CR  - Şâkir, Mahmud. et-Târîhu’l-İslâmî “el-Ahdü’l-Osmânî”. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 4. Basım, 2000. google scholar
CR  - Şâkir, Mahmud. Mevâtinü’ş-şuûbi’l-İslâmiyye fî Âsyâ “Türkiye”. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 7. Basım, 1988. google scholar
CR  - Şehbender, Abdurrahman. “Ahmed Cemal Paşa”. Mecelletü’l-Hilâl 7 (Mayıs 1934), 776- 780. google scholar
CR  - Şerbâsî, Ahmed. Şekîb Arslan dâiyetü’l-urûbe ve’l-İslâm. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1963. google scholar
CR  - Tabbâh, Muhammed Râgıb. İ‘lâmü’n-nübelâ bi-târîhi Halebi’ş-şehbâ. Cilt 3, 5, 6, 7. Halep: el-Matbaatü’l-İlmiyye, 1923. google scholar
CR  - Tahhân, Mustafa. Filistîn ve’l-muâmeratü’l-kübrâ. Kuveyt: el-Merkezü’l-Âlemî li’l-Kitâbi’l-İslâmî, 1994. google scholar
CR  - Tarbîn, Ahmed. et-Teczietü’l-arabiyyetü keyfe tahakkakat târihiyyen. Beyrut: Merkezü Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1987. google scholar
CR  - Ulebî, Ekrem. Dımaşk beyne asri’l-Memâlîk ve’l-Osmâniyyîn (1500-1520). Dımaşk: Eş-Şeriketü’l-Müttehide li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1982. google scholar
CR  - Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed b. Ali. el-A ‘lâm. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, google scholar
CR  - 15. Basım, 2002. Erişim 10/02/2025. https://bookstore.dohainstitute.org/m-352.aspx google scholar
UR  - https://doi.org/10.26650/iuitd.2025.1715166
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4939706
ER  -