@article{article_1720274, title={Türk Atasözlerinde İslam Hukukunun İzleri ve Atasözlerinin Fıkhi Açıdan Değerlendirilmesi}, journal={Rize İlahiyat Dergisi}, pages={329–345}, year={2025}, DOI={10.32950/rid.1720274}, author={Bölükbaşı, Ali Haydar}, keywords={İslam, İslam Hukuku, Türk Edebiyatı, Atasözleri, Hukuk.}, abstract={Bu çalışmanın konusu iki noktada toplanmaktadır. Birincisi, İslam hukukunun Türk atasözleri üzerindeki yapmış olduğu etki, ikincisi ise atasözlerindeki yargıların İslam hukuku açısından ne ifade ettiği ve bunların sıhhatidir. Disiplinler arası çalışmalar, akademisyenler tarafından genelde, gereken ilginin gösterilmediği, fakat akademik anlamda büyük öneme sahip bir sahadır. Bu bağlamda atasözleri, bir milletin uzun asırlar boyu edinmiş oldukları tecrübeyi yahut sahip oldukları inanç ve kültürü, özlü ifade ediş biçimleri olarak birçok disiplin için önemli ilmi ve kültürel kaynaklardır. Atasözlerinin dikkate değer sayıda bir kısmı, İslam dininin inanç, hukuk ve ahlak alanlarının söze yansımış biçimleridir. Bu sözler genelde, bir hüküm ifade etmektedir. Esasında yargı bildiren bu cümle ile bir mesaj verilmesi amaçlanmıştır. Burada atasözlerinin iki yönü ortaya çıkmaktadır. Birincisi, atasözlerinin vermek istediği mesaj, ikincisi ise bu mesajı verirken kullandığı, yargı bildiren cümlelerdir. Durum böyle olmakla birlikte, atasözleri denince umumiyetle, bu sözlerin vermek istediği mana ve mesaj üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Oysaki bir mesajı vermek için atasözlerinde kullanılan örnekler ve yargılar da çok önemlidir. Bu ikisinin çoğu zaman aynı doğrultuda olduğu görülmektedir. Dini ilimlerin atasözleri üzerindeki etkisine dair sınırlı sayıda çalışmalar yapılmış olsa da İslam hukukuyla alakalı, bu perspektiften doğrudan bir çalışmaya rastlanılamaması ve atasözlerindeki ifadelerin İslam hukuku açısından değerlendirilmemiş olması, bir eksiklik olarak görülmüş ve bizi bu konuyu çalışmaya sevk etmiştir. Öncelikli olarak, edebiyatçı ve dil bilimci akademisyenlerle yapılan istişareler neticesinde, atasözleri üzerine yazılmış temel eserler tespit edilmiştir. Sonrasında binlerce atasözü arasından İslam hukukuyla ilişkili olduğu düşünülen sözler belirlenmiştir. Tespit edilen atasözleri, İslam hukukunun klasik başlıkları altında incelemeye konu edilmiştir. Sonrasında, Türk atasözleri içerisinde, atasözleriyle anlatılmak istenen düşünce, bu düşünceyi anlatırken kullanılan sözle alakalı ayrıntı fıkhi bilgiler, sözün hukuki açıdan ne ifade ettiği, doğru yargı içerip içermediği ve konuyla ilgili hukuki tartışmalar ortaya konulmaya çalışılmıştır. İslam hukukunun atasözlerine etkisi ortaya konmuşken atasözlerinin İslam hukukuna bir etkisinin olup olmadığı da tartışılmıştır. Anadolu coğrafyasında hâkim mezhep olması hasebiyle, çalışmanın İslam hukukuna ait kısmı, büyük oranda Hanefi doktrin kitapları üzerinden tahlil edilmeye çalışılmıştır. Kimi durumlarda ise başta Şafiî mezhebi olmak üzere, diğer mezheplerin ve Türk hukukunun görüşlerine temas edilmiştir. Makalede, birbiriyle aynı ya da yakın anlamlı olan atasözleri, bir başlık altında numaralandırılarak gösterilmiştir. Aynı başlık altında incelenen sözlerin fıkhi olarak aynı ya da yakın hukuki konularla alakalı olmasına dikkat edilmiştir. Kelime farkları eğik çizgiyle gösterilmiştir. Her atasözünün hangi kaynaktan alındığı, çalışmanın uzamaması adına belirtilmemiş olmakla birlikte, giriş bölümünde atasözleriyle alakalı bu çalışmada esas alınan temel eserler, künye bilgileriyle zikredilmiştir. Bazı başlıklar altında diğer mezheplerin ve Türk hukukunun bu konuyla alakalı görüşlerine temas edilmiştir. Çalışma, delillerin sıhhatini ortaya koyma noktasında İslam hukukunun belirleyici rolünü ortaya koyması açısından önem arz etmektedir.}, number={29}, publisher={Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi}