TY  - JOUR
T1  - Matematiği Nazımla Yazmak: Kitâb-ı Verdiyye ve Matematiksel Değerlendirmesi
TT  - Writing Mathematics in Verse: Kitâb-ı Verdiyye and Its Mathematical Analysis
AU  - Bilgin, Zehra
AU  - Eryılmaz, Sümeyye
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.16947/fsmia.1722209
JF  - FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi
PB  - Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2147-3153
SP  - 1
EP  - 31
IS  - 25
LA  - tr
AB  - İslam bilim tarihinde matematik ilimlerin öğretiminde nazım, yani ölçülü ve kafiyelişiirsel anlatım, didaktik amacıyla sıkça kullanılmıştır. İlk bakışta edebiyata ait gibi görünsede nazım, ezberlemeyi kolaylaştırması nedeniyle aritmetik, geometri ve astronomi gibialanlarda öğretim aracı olarak tercih edilmiştir. Özellikle «urcûze» türündeki didaktikşiirler, klasik dönemden itibaren geniş bir coğrafyada rağbet görmüştür. Bu eserlerin ezberamacıyla çoğaltıldığı, hatta anlaşılması güç olanların şerhlerle açıklandığı görülmektedir.Bu bağlamda, matematik eğitiminin iki aşamalı yapısı -ezber ve şerh- manzum eserlerinöğretimdeki önemini açıkça ortaya koyar.Bahâuddîn el-‘Âmilî’nin Hulâsat el-Hisâb adlı eserindeki cebir bölümünü manzumolarak Osmanlı Türkçesine tercüme eden Sâlih b. Mehmed’in çalışması Kitâb-ı VerdiyyeTercüme-i Cebr ve Mukābele-i Bahâiyye başlığını taşır. Bu eserin bilinen iki nüshasımevcuttur: Biri Milli Kütüphane’de (A 2295/1), diğeri İstanbul Üniversitesi’nde (TY 6845) kayıtlıdır. Eserin bölümleri arasında hamdele, sebeb-i telif, ıstılahlar, altı cebirmeselesi, hâtime ve tarih düşürme yer alır. Verdiyye’ye dönemin üç önemli âlimi MustafaSıdkı, Feyzullah Sermed ve Mustafa Harsovî takriz yazmıştır. Özellikle FeyzullahSermed’in övgü dolu manzumesi, eserin XVIII. yüzyıl sonlarında Osmanlı matematikgeleneğindeki değerini göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, Kitâb-ı Verdiyye’ninnüshalarını tanıtmak, eserin matematiksel içeriğini değerlendirmek ve tanımlar ilecebirsel denklemler bölümlerinin tenkitli neşrini sunmaktır.
KW  - Matematik tarihi
KW  - Kitâb-ı Verdiyye
KW  - cebir
KW  - nazım
KW  - urcuze
N2  - In the history of Islamic science, verse—measured and rhymed poetic expression—was frequently used for didactic purposes in the teaching of mathematical sciences.Although it may initially seem to belong to the realm of literature, verse was preferred asa teaching tool in fields such as arithmetic, geometry, and astronomy due to its facilitationof memorization. Especially didactic poems of the “urjūza” type gained popularityacross a wide geography starting from the classical period. These works were oftenreproduced for memorization purposes, and those that were difficult to understand wereclarified through commentaries. In this context, the two-stage structure of mathematicaleducation—memorization and commentary—clearly highlights the importance of poeticworks in instruction.Sālih b. Mehmed’s work titled Kitāb-ı Verdiyye Tercüme-i Cebr ve Mukābele-iBahāiyye is a versified Ottoman Turkish translation of the algebra section from Bahā’al-Dīn al-ʿĀmilī’s Khulāṣat al-Ḥisāb. Two known manuscript copies of this work exist:one is housed in the National Library (A 2295/1), and the other at Istanbul University (TY6845). The work includes sections praise of God (ḥamdala), purpose of writing (sababal-ta’līf), terminology, six algebraic problems, a conclusion (khātima), and a poeticdating of completion. Three prominent scholars of the period—Mustafa Sıdkı, FeyzullahSermed, and Mustafa Harsovī—wrote laudatory prefaces for Verdiyye. Particularly, thepoem of praise by Feyzullah Sermed illustrates the work’s significance in the Ottomanmathematical tradition at the end of the 18th century.The aim of this study is to introduce the existing manuscripts of Kitāb-ı Verdiyye,evaluate its mathematical content, and present a critical edition of its sections ondefinitions and algebraic equations.
CR  - Brentjes, Sonja, Teaching the Mathematical Sciences in Islamic Societies Eighth Seventeenth Centurie, Turnhout, Brepols, 2018.
CR  - Durmuş, İsmail, “Şiir”, TDV İslâm Ansiklopedisi; https://islamansiklopedisi. org.tr/siir#1 (Erişim Tarihi: 15.04.2025).
CR  - Eryılmaz, Sümeyye, “Osmanlılar’da XIV.-XVIII. asırlarda riyâzî ilimler sahasında telif edilen manzum eserler ve Salih b. Mehmed’in Kitâb-ı Verdiyye’sinin tenkitli neşir, inceleme ve matematiksel değerlendirmesi”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Bilim Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul, 2021.
UR  - https://doi.org/10.16947/fsmia.1722209
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4970345
ER  -