@article{article_1730840, title={Eski Türkçedeki "ıḍuk" Sözcüğünün Tarihî Seyri}, journal={BELGÜ Dil ve Edebiyat Dergisi}, pages={1–13}, year={2025}, author={Salahshour Hasankohal, Taghi}, keywords={Eski Türkçe, kutsal, ıduk, udum, tarihî süreç}, abstract={Eski Türkçede kullanılan “ıduk” sözü “ı-” fiil kökünden gelmekte ve göndermek, yollamak, salıvermek anlamlarına gelmektedir. “ıduk” sözcüğü ise kutsal ve kutlu anlamlarına gelmektedir. Çalışmada “ıduk” sözcüğünün en eski yazılı kaynaklardan günümüze uzanan 1300 yıllık yolculuğu fonetik değerler üzerinden incelenmeye alınmıştır. Eski Türkçede “ıduk” biçiminde kullanılan sözcüğün günümüz Türk lehçelerinde d’li varyantı ile birlikte t, r, s, y, z’li varyantları da kullanılmaktadır. Çalışma “udum” sözünün kökeni, tarihî ve çağdaş Türk lehçelerindeki seyri ve kullanım biçimini ele almıştır. Bu bağlamda sözcüğün tarihî Türk lehçelerindeki çeşitli varyantları ve türevleri tespit edilerek sözcüğün kökteşlerinin fonetik yapısının hangi değişikliklere uğradığı incelenmiştir. Bu incelemede hem lehçe içi hem de lehçeler arası ses denklikleri göz önünde bulundurularak kökteş sözcüklerin kavram alanlarının da bu süreçteki değişiklikleri verilmiştir. Ayrıca sözcüğün Güney Azerbaycan Türkçesindeki d’li “udum” varyantı ve türevlerinin halk ağzındaki kullanımının yanı sıra yazılı kaynaklarda kullanılan biçimleri tespit edilerek eş zamanlı ve art zamanlı olarak karşılaştırmalı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Bununla birlikte sözcüğün 1300 yıllık tarihî seyri kronolojik olarak Yenisey Yazıtları, Orhon Yazıtları, Eski Uygur Türkçesi, Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Kıpçak Türkçesi, Çağatay Türkçesi eserlerinden tanıklarla değerlendirilmiştir. Ardından/devamında çağdaş Türk lehçeleri ve Moğolcadaki kökteş sözcükler ses denklikleri ile birlikte verilmiştir. Sonuçta ise incelemeye alınan tüm malzeme analiz edilmiştir. Ayrıca sonuç ve tespit bölümünde sözcüğün kökteşlerinin ses olayları da topyekûn bu değerlendirmeye tabi tutulmuştur.}, number={2}, publisher={Ardahan Üniversitesi}