@article{article_1739363, title={İmam Mâtürîdî’nin Ahlâk Eğitimi Anlayışı ve Din Eğitimine Katkıları}, journal={Akdeniz İlahiyat Dergisi}, pages={13–24}, year={2025}, author={Yanar, Ahmet and Keyifli, Şükrü}, keywords={Ahlak, Ahlak Eğitimi, İmam Mâtürîdî, Toplumsal İyilik, İnsani Değerler}, abstract={Bu çalışma, İmam Mâtürîdî’nin ahlak eğitimi anlayışını merkeze alarak, bireylerde ahlaki bir yapı nasıl oluşur ve bu yapı toplumda nasıl bir etki yaratır sorularını incelemeyi amaçlamaktadır. Ahlak eğitimi, sadece bireyin iyi ile kötüyü ayırt etmesini sağlamakla kalmaz; aynı zamanda kişilik gelişimine, ahlakı belirleyen pratiklerin şekillenmesine ve sosyal ilişkilerde sorumluluk duygusunun oluşmasına katkıda bulunan çok kapsamlı bir süreçtir. İmam Mâtürîdî, insanın doğuştan sahip olduğu fıtrat duygusunu ahlaki gelişimin ana unsuru olarak görür. Fıtrat, insanın yaratılış itibariyle iyiliğe, hakikate ve doğruya eğilimli bir varlık olduğunu ifade eder. Bu doğal eğilim, Mâtürîdî’ye göre ancak akıl, irade ve bilgi gibi insana özgü yeteneklerle etkin hale gelebilir. Ona göre, akıl hakikati anlama; irade, doğru olanı seçme; bilgi ise hakikate ulaşma sürecine yol göstermektedir. Bu üç unsur, bireyin ahlaki eğitiminde hem öznel bir derinlik hem de nesnel bir yönelim sunmaktadır. Bu bağlamda Mâtürîdî’nin ahlak eğitimi perspektifi, bireyden topluma doğru yayılan bir değer inşası süreci olarak değerlendirilmektedir. Onun yaklaşımı, ahlakı yalnızca bireysel bir sorumluluk olarak değil, toplumsal barış, adalet ve düzenin teminatı olarak gören bütüncül bir anlayışı yansıtır. Dolayısıyla Mâtürîdî’nin ahlak eğitimi görüşü hem bireysel gelişimi hem de toplumsal yapıyı dönüştürme potansiyeli taşıyan güçlü bir köprü oluşturmaktadır. Araştırmada nitel bir yöntem benimsenmiş ve İmam Mâtürîdî’nin temel eserlerinden elde edilen veriler, doküman analizi tekniğiyle sistematik bir şekilde değerlendirilmiştir. Özellikle Teʾvîlâtü’l-Kurʾân gibi onun Kur’an merkezli düşünce yapısını yansıtan metinler ile Kitâbü’t-Tevhîd’deki ahlak eğitimine dair vurgular detaylı bir şekilde incelenmiştir. Mâtürîdî’nin Kur’an tefsirindeki ahlaki yaklaşımı, bireyin içsel anlam arayışına yönelmesi ve toplumsal yaşamda adalet, sorumluluk ve erdem gibi değerlere öncelik vermesi açısından oldukça dikkat çekicidir. Bu bağlamda, ahlaki ilkeler, bireysel öz-farkındalık, aklın rehberliği, bilgi temelli muhakeme süreçleri, ahlaki sorumluluk bilinci, sosyal fayda ilkesi ve toplumsal huzurun sağlanması gibi konular ana temalar doğrultusunda düzenlenmiştir. Bu düzenleme, sadece dinî metin merkezli bir yaklaşımın ötesine geçerek, ahlaki ilkelerin birey ve toplum etkileşimindeki işlevsel yönünü de ortaya koymayı hedeflemektedir. Ayrıca, araştırmada Durkheim, Weber ve Simmel gibi modern toplum kuramcılarının ahlaki normlara dair görüşleri ile Mâtürîdî’nin yaklaşımı karşılaştırmalı bir şekilde ele alınmıştır. Mevcut literatürde Mâtürîdî’nin ahlak anlayışı genellikle kelamî ve felsefî açıdan değerlendirilmiş, ancak din eğitimi ve modern eğitim bilimleri perspektifiyle bağlantısı yeterince incelenmemiştir. Bu çalışma, söz konusu boşluğu doldurmayı hedeflemektedir. Bu amaç doğrultusunda yapılan karşılaştırmalar sayesinde, Mâtürîdî’nin ahlaki düşüncesinin yalnızca klasik İslam geleneği içinde değil, aynı zamanda sosyolojik ve felsefi bağlamda da değerlendirilebilecek bir nitelik taşıdığı gösterilmiştir. Böylece onun ahlak anlayışı, bireysel inşayı merkeze alan bir eğitim perspektifiyle birlikte, toplumsal düzenin ve ortak iyi anlayışının kurulmasına katkı sağlayan çok boyutlu bir yapı olarak yorumlanmıştır. Elde edilen bulgular, Mâtürîdî’nin ahlak eğitimine dair yaklaşımının bireyde öz farkındalık, muhakeme gücü ve vicdani sorumluluk gibi değerleri geliştirdiğini ortaya koymaktadır. Onun bakış açısına göre, bilgi eyleme dönüşmediği sürece tam olarak tamamlanmış sayılmaz; gerçek bilgi, bireyin davranışlarını yönlendiren bilgidir. Bu nedenle eğitim süreci sadece bilgi vermekle kalmamalı, aynı zamanda bireyin iç dünyasında ahlaki bir dönüşüm yaratma süreci olarak da değerlendirilmelidir. Toplum düzeyinde ise ahlak eğitimi, adalet, merhamet, hoşgörü ve sosyal sorumluluk gibi değerlerin kök salmasını sağlar. Sonuç olarak, İmam Mâtürîdî’nin ahlak eğitimi anlayışı, bireyden topluma doğru uzanan değer odaklı bir dönüşüm modeli sunmaktadır. Bu model hem teorik hem de pratik açıdan çağdaş din eğitimiyle kolayca entegre edilebilir. Mâtürîdî’nin ahlaki öğretileri, günümüzde bireylerin ahlaki duyarlılığını artırma, eleştirel düşünmeyi teşvik etme ve toplumsal sorumluluk bilinci kazandırma açısından önemli katkılar sağlamaktadır. Bu bakımdan, onun ahlak eğitimi perspektifi, sadece İslam geleneği içinde değil, aynı zamanda modern eğitim yaklaşımları açısından da dikkate değer bir teorik zemin oluşturmak}, number={2}, publisher={Akdeniz Üniversitesi}