TY  - JOUR
T1  - KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE KÂĞIT UÇURMAK DEYİMİ VE BU DEYİMİN ANLAM ÇERÇEVESİ
AU  - Kaya, Hasan
PY  - 2022
DA  - December
JF  - Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi
JO  - TKİD
PB  - Kültür Ocağı Vakfı
WT  - DergiPark
SN  - 2822-2466
SP  - 91
EP  - 110
IS  - 48
LA  - tr
AB  - Türkçe, deyimler bakımından zengin bir dildir. Türkçenin deyim zenginliğiklasik Türk edebiyatı ürünlerinde de yoğun bir biçimde kendini hissettirir.Klasik Türk edebiyatı edipleri eserlerinde deyimlerden sık sık faydalanmıştır.Bu deyimlerin bazıları kullanımdan düşmüşken bazıları bugünkü Türkçede dekullanılmaktadır. Bu edebî gelenekte deyim sözlüklerinde yer almayan,unutulan ya da bazı anlamları bugün bilinmeyen pek çok deyim veya kalıp yapıvardır. Bu anlamda klasik Türk edebiyatı metinlerindeki deyim varlığı ile ilgilison yıllarda pek çok çalışmanın yapıldığı görülmektedir.Bu makalede deyim sözlüklerinde yer almayan ve klasik Türk şiirinde genişbir kullanım alanı bulunan “kâğıt uçurmak” deyiminin anlam çerçevesiüzerinde durulmuştur. Bu deyimin gerçek hayatla bağlantısı, hangi âdet veuygulamalardan hareketle deyimleştiği örneklerle ortaya konmuştur. Özellikledeyimin ramazan ayı bağlamındaki kullanımlarına dikkat çekilmiştir. “Kâğıtuçurmak” deyiminin gerçek anlamının güvercinle ve okla mektup göndermekâdetlerinden doğduğu; deyimin “haber uçurmak” deyimi ile bağlantısıörneklerle açıklanmıştır. Ayrıca şairlerin “uçurmak” fiilini rüzgâra yükleyerekkinayeli söyleyişe yöneldiği misallere değinilmiştir. Yazıda böylece deyiminbilinen anlamlarının yanında herhangi bir kaynakta yer verilmeyen anlamlarıüzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Bu çalışmayla hem Türkçenin hem deklasik Türk edebiyatının deyim varlığı ve zenginliği ortaya konmuş, bir yandanda klasik Türk edebiyatının sosyal hayatla ne kadar kuvvetli bir bağ kurduğudikkatlere sunulmuştur.
KW  - Klasik Türk edebiyatı
KW  - deyim
KW  - kâğıt uçurmak
KW  - haber uçurmak.
CR  - ABDÜLAZİZ BEY, Osmanlı Âdet Merasim ve Tabirleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2002.
CR  - AK, Coşkun, Bağdatlı Rûhî Dîvânı Karşılaştırmalı Metin, Uludağ Üniversitesi Yayınları, Bursa, 2001, I.
CR  - AKKUŞ, Yasemin, “Klâsik Türk Şiirinde Kâğıt (Kâğıttan Hayâller)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 33, İstanbul 2015, 163-204.
CR  - AKSOY, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, İnkılâp Yayınları, Ankara 1988, I.
CR  - ARSLAN, Mehmet, “İntizâmî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/intizami, (Erişim Tarihi: 21.01.2022).
CR  - AYÇİÇEĞİ, Bünyamin, “Bağdatlı Rûhî’nin (ö. 1014/1605-1606) Gazellerinde Deyimler”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 38, İstanbul 2018, 163-202.
CR  - AYÇİÇEĞİ, Bünyamin, “Klâsik Türk Şiirinde ‘Kuş Kondurmak’ Deyiminin Anlam Çerçevesi”, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, II/1, Tunceli 2019, 215-232.
CR  - AYDEMİR, Yaşar, Behiştî Dîvânı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ankara 2000.
CR  - BİLKAN, Ali Fuat, Nâbî Dîvânı I, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1997.
CR  - ÇAKIR, Mustafa Sefa, Yahyâ Nazîm Divanı (İnceleme-Tenkitli Metin), Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas 2018.
CR  - ÇELİK, Büşra; Kılıç, Muzaffer, Derzi-zâde ‘Ulvî [ö. 1585] Divan, DBY Yayınları, İstanbul 2018.
CR  - DEMİRALAY, Mehmet, Hüdâyî-i Kadîm (16. yy) ve Dîvânı İnceleme-Tenkidli Metin, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta 2007.
CR  - DEMİRKAZIK, H. İbrahim, “Emrî Divanı’nda Âdetler ve Gelenekler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 9, İstanbul 2012, 49-110.
CR  - DENİZ, Sebahat, 16. Yüzyıl Bazı Dîvân Şâirlerinin Türkçe Dîvânlarında Kozmik Unsurlar (Bâkî, Fuzûlî, Hayâlî Beg, Nev‘î, Yahyâ Beg), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul 1992.
CR  - DİKMEN, Hamit, Seyyid Vehbî ve Divanının Karşılaştırmalı Metni II, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1991.
CR  - DOĞAN, Kafiye, Astar Bezeme Teknikli Seramiklerde “Simurg” Temalı Tasarımlar, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2019.
CR  - DÖNMEZ PARLAK, Betül, Eğridirli Şeyhî Mehmed Efendi’nin Divanının İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2006.
CR  - ELİAÇIK, Muhittin, “Esrar Hakkında Verilmiş Arapça Manzum Bir Fetvâ”, Kesit Akademi Dergisi, 25, Elazığ 2020, 741-746.
CR  - ERKAL, Abdülkadir, “Divan Şiirinde Afyon ve Esrar”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 33, Erzurum 2007, 25-60.
CR  - KALKIŞIM, Muhsin, Şeyh Gâlîb Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları, 1994.
CR  - KAPLAN, Mahmut, Hayriyye-i Nâbî (İnceleme-Metin), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2008.
CR  - KARACAN, Turgut, Bosnalı Alaeddin Sâbit, Divan, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, Sivas 1991.
CR  - KARAKÖSE, Saadet, Nev’îzâde Atâyî Dîvânı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55734,nevi-zadeatayi-divanipdf.pdf?0, (Erişim Tarihi: 12.01.2022).
CR  - KARDAŞ, Mehmet Nuri, Re’fet Mehmed ‘Azîz’in Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri ve Dîvânının Tenkitli Metni, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2008.
CR  - KAYA, Bayram Ali, “Atasözleri ve Deyimlerin Dîvân Şiirinde Kullanımı ile Dîvânların Bu Söz Varlıklarımız Bakımından Önemi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6, İstanbul 2011, 11-54.
CR  - KAYA, Hasan, “Azmizâde Hâletî Divanı’nda Âdet ve Gelenekler”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 5, İstanbul 2010, 133-183.
CR  - KAYA, Hasan, “Bosnalı Sâbit”, Üniversiteler İçin Eski Türk Edebiyatı Metin Şerhi (17-19. Yüzyıllar), (Editör: Prof. Dr. Nihat Öztoprak), İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2021, 233-244.
CR  - KAYA, Hasan, “Divan Şiirinde İş Asmak Deyimi Üzerine”, HİKMET Akademik Edebiyat Dergisi, Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan Özel Sayısı, Diyarbakır 2018, 231-243.
CR  - KAYA, Hasan, “Divan Şiirinde Kıl Kondurmamak Deyiminin Anlam Çerçevesi”, Bir Devr-i Kadîm Efendisi Prof. Dr. Tahir Üzgör’e Armağan, (Editörler: Üzeyir Aslan, Hakan Taş, Ömer Zülfe), Yayınevi, Ankara
2018, 495-508.
CR  - KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi, Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ (İnceleme-Metin) III, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İstanbul 2010.
CR  - KÜÇÜK, Sabahattin, Bâkî Dîvânı, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1994.
CR  - OKATAN, Halil İbrahim, Kafzâde Fâ’izî, Hayatı, Eserleri, Sanatı-Tenkitli Divan Metni, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 1995.
CR  - ONAY, Ahmet Talât, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz.: Cemâl Kurnaz), Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1996.
CR  - ÖNGE, Derya, Klasik Türk Şiirinde Haberleşme, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2013.
CR  - ÖZTOPRAK, Nihat, “Divan Şiirinde Osmanlı Geleneğinin İzleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 3, İstanbul 2000, 155-168.
CR  - PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1993.
CR  - PALA, İskender, İki Dirhem Bir Çekirdek (Hikâyeleriyle Deyimlerimiz), L&M Yayınları, İstanbul 2002.
CR  - PARLATIR, İsmail, Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I, Yargı Yayınları, Ankara 2008.
CR  - PÜSKÜLLÜOĞLU, Ali, Türkçe Deyimler Sözlüğü, Arkadaş Yayınları, Ankara 2006.
CR  - SARAÇBAŞI, M. Ertuğrul, Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
CR  - ŞENGÜN, Necdet, Nazîr İbrahim ve Dîvânı (Metin-Muhtevâ-Tahlîl), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2006.
CR  - ŞENTÜRK, Ahmet Atillâ, Osmanlı Şiiri Kılavuzu I, Osmanlı Edebiyatı Araştırmaları Merkezi Yayınları, İstanbul 2016.
CR  - TANKUŞ, Mustafa, Ârif Süleyman Dîvânı (Hayatı, Eserleri ve Dîvânı), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2002.
CR  - TARLAN, Ali Nihat, Hayâlî Bey Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1945.
CR  - Türkçe Sözlük I, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
CR  - ULUSKAN, Murat, “İstanbul’da Bir Afyonlu Macun İşletmesi: Berş-i Rahîkî Macunhanesi (1783-1831)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi,
İstanbul 2013.
CR  - ZÜLFE, Ömer, “Rahîkî [ö. 953/1546] ve Şiirleri”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, İstanbul 2009, 171-198.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/tkidergi/issue//1740867
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5048789
ER  -