TY  - JOUR
T1  - Z Kuşağıyla Dinî İletişim: Din Görevlilerinin Dil ve Söylemi
TT  - Religious Communication with Generation Z: The Language and Discourse of Religious Officials
AU  - Yılmaz, Zahide
PY  - 2025
DA  - September
Y2  - 2025
DO  - 10.30622/tarr.1743202
JF  - Turkish Academic Research Review
JO  - tarr
PB  - Mehmet ŞAHİN
WT  - DergiPark
SN  - 2602-2923
SP  - 836
EP  - 855
VL  - 10
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Günümüz dünyasının yenilikleri ve dijital gelişmeleri geçmiş çağlar ile içinde bulunduğumuz yüzyıl insanları arasında iletişim biçimleri ve dilleri açısından büyük farklılıklar meydana getirmiştir. Teknolojik ürünler gençlerin daima ellerinin altında bulunan ve sık kullandıkları araçlar olmuşlardır. Bu cihazlar vasıtasıyla küresel sınırlar belirsizleşmeye başlamış, gündelik sohbetler yerini sanal iletişime bırakmıştır. Küresel ve dijital çağın etkisiyle birlikte Z kuşağı olarak adlandırılan nesil, daha yalnız, bireysel ve özgürlükçü bir gençlik profili oluşturmuştur. Bu durum bir önceki neslin değerlerini aktarabilmesi için geleneksel anlayışın dışında yeni bir iletişim dili oluşturmasını zorunlu hale getirmiştir. Her alanda olduğu gibi dini bilgi ve değerlerin aktarılmasında da yeni bir dil tasarlamak gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı, gençlere dini değerlerin aktarılmasında din görevlilerinin nasıl iletişim metotları kullanmaları gerektiğini belirlemektir. Çalışmada, literatür taramasına başvurularak Z kuşağının özellikleri ve dine bakış açıları ele alınmış, din görevlilerinin iletişim yeterlikleri tespit edilmiş, bu hususta din görevlilerini bekleyen zorluklar ve çözüm önerileri tartışılmıştır. Araştırma sonucunda dijital çağın içerisinde dünyaya gelen günümüz gençliğinin önceki nesillere kıyasla görsel algısının daha fazla geliştiği, yaşamlarının yoğun bölümünü internette geçirdikleri, manevi doyum ve ahlak odaklı bir dini paradigmaya sahip oldukları belirlenmiştir. Bu çerçevede din görevlilerinin tek taraflı vaaz ve nasihat üslubu yerine söyleşi kültürünü benimsemelerinin, dini dogmaları katı biçimde dayatmaktansa Z kuşağının kendi dini anlayışlarını geliştirmelerinde rehberlik misyonu üstlenmelerinin, dini içerikleri çekici ve cazip formatta sunarak sosyal medyayı aktif biçimde kullanmalarının daha doğru olacağı sonucuna ulaşılmıştır. Din görevlilerinin iletişimde dinleme becerilerinin geliştirilmesi ve kendilik bilinci yüksek düzeyde gelişmiş Z kuşağının soru ve sorunlarını yargılanma endişesi taşımadan ifade etmesi için zemin hazırlamaları ve cevap verebilecek yeterliklere sahip olmaları gerektiğinin altı çizilmiştir.
KW  - Din Eğitimi
KW  - Din Görevlisi
KW  - Gençlik
KW  - Z Kuşağı
KW  - İletişim
N2  - The rapid technological and digital advancements of our era have fundamentally altered communication styles and languages, creating a significant divide between past generations and those of the 21st century. Today's youth, often termed Generation Z, have grown up immersed in digital tools, which have blurred global boundaries and shifted daily interactions towards virtual communication. This global and digital influence has shaped Gen Z into a more solitary, individualistic, and liberal demographic. Consequently, transmitting the values of previous generations necessitates a novel communication approach, distinct from traditional methods, especially in the context of religious knowledge and values. This study aims to identify effective communication methods for religious officials in conveying religious values to young people. It explores the characteristics of Generation Z and their perspectives on religion, drawing on existing literature. Furthermore, the research assesses the communication competencies required of religious officials, addresses the challenges they face, and explores potential solutions. The findings indicate that contemporary youth, as digital natives, possess a more developed visual perception than previous generations, spend a significant portion of their lives online, and hold a religious paradigm centered on spiritual satisfaction and morality. Given these characteristics, the study concludes that religious officials should adopt a conversational culture rather than a one-sided preaching style. Their role should evolve to guide Generation Z in developing their own understanding of religious, rather than strictly imposing dogma. Moreover, actively utilizing social media to present religious content in engaging and appealing ways is crucial. The research also underscores the importance of religious officials developing strong listening skills to create a safe space for Gen Z, who have a highly developed self-awareness, to voice their questions and concerns without fear of judgment. Ultimately, it underscores the need for religious officials to possess the competence to effectively address these inquiries.
CR  - 2024 Yılı Yurt Dışı Uzun Süreli Din Görevlisi Sınav Duyurusu. (2024). https://disiliskiler.diyanet.gov.tr/ /Detay/599/2024-yılı-yurt-dışı-uzun-süreli-din-görevlisi-sınav-duyurusu
CR  - Acar, A. K. (2022). İmkân ve Zorluklarıyla Gençlik Dönemi Din Eğitimi. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 13, Article 13. https://doi.org/10.53112/tudear.1054146
CR  - Akdoğan, A. (2008). Dînî Hayat Açısından İlahiyat Fakülteleri ve Diyanet Teşkilatı’nın Fonksiyonu. Diyanet İlmi Dergi, 44(3), Article 3.
CR  - Akduman, G., & Hatipoğlu, Z. (2021). Kim Bu Z Kuşağı? International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 5(9), Article 9.
CR  - Aksoy, A. (2024). Z Kuşağı ve Din (Trabzon İli Örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Trabzon Üniversitesi.
Algur, H. (2024). Nesiller Arası Farklılaşma ve Din Eğitimi (3. bs). Pegem Akademi.
CR  - Alisinanoğlu, F. (2002). Gençlik Dönemi Özellikleri ve Genç Anne-Baba İletişimi. Eğitim ve Bilim, 27(123), Article 123. DOI: 10.15390/ES.2002.495
CR  - Altuntuğ, N. (2012). Kuşaktan Kuşağa Tüketim Olgusu ve Geleceğin Tüketici Profili. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), Article 1.
CR  - Aslan, A. (2024). Genç Yetişkinlerin Din ve Dindarlık Anlayışları Üzerine Nitel Bir Araştırma. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(1), Article 1. https://doi.org/10.46353/k7auifd.1456155
CR  - Aşlamacı, İ. (2023). 21. Yüzyıl Becerileri ve Din Eğitimi Eleştirel Bir Yaklaşım. Dem Yayınları.
CR  - Aydın, N. (2020). Z Kuşağı ve Din [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi.
CR  - Cebeci, S. (2015). Öğrenme ve Öğretme Süreçlerinde Dini İletişim (3. bs). İz Yayıncılık.
CR  - Cebeci, S. (2018). Din hizmetlerinde Rehberlik ve İletişim. Bilay Yayınları.
CR  - Cuneo, P. V. (2005). Listening to the Learners. In D. G. Oblinger & J. L. Oblinger (Eds.), Educating the Net Generation (ss. 50-65). Educause.
CR  - Çiçek, H., & Ünlü, G. (2019). Z Kuşağının Kariyer Beklentileri: Lise Öğrencileri Üzerinde Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), Article 2. https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.542996
CR  - Dede, C. D. (2005). The Net Generation in the Classroom. In D. G. Oblinger & J. L. Oblinger (Eds.), Educating the Net Generation (ss. 20-35). Educause.
CR  - Demir, T. (2022). Kutsal Olan Her Şey Buharlaşıyor mu? Z Kuşağının Değer Yöneliminde Transhümanist İzler. Marifetname, 9(1), Article 1. https://doi.org/10.47425/marifetname.vi.1013163
CR  - Demirel, Z. H. (2021). Çalışma Hayatında Geleceğin İnsan Kaynağı: Alfa Kuşağı. OPUS International Journal of Society Researches, 18 (Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı), Article Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı. https://doi.org/10.26466/opus.895924
CR  - DİB Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü. (t.y.). Geliş tarihi 25 Haziran 2025, gönderen https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/
CR  - Digital 2025: The essential guide to the global state of digital. (2025, Şubat 5). We Are Social UK. https://wearesocial.com/uk/blog/2025/02/digital-2025-the-essential-guide-to-the-global-state-of-digital/
CR  - Dimock, M. (2019, Ocak 17). Defining generations: Where Millennials end and Generation Z begins. Pew Research Center. https://www.pewresearch.org/short-reads/2019/01/17/where-millennials-end-and-generation-z-begins/
CR  - Diyanet Gençlik Çalışması. (2018). https://www.diyanet.tv/diyanet-genclik-calismasi/
CR  - Diyanet İşleri Başkanlığı. (2011). Kur'an-ı Kerim ve Meali. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara.
CR  - Diyanet İşleri Başkanlığı Gençlik Çalışmaları Yönergesi (2018).
CR  - Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Yeterlikleri. (2014). https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Detay/285/diyanet-i%C5%9Fleri-ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1-personel-yeterlikleri
CR  - Diyanet, Sosyal Medyada. (2012). https://diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/514/diyanet-sosyal-medyada
CR  - Ege, R. (2015). Din Hizmetlerinde İletişim. İçinde R. Ege & R. Doğan (Ed.), Din Hizmetlerinde Rehberlik ve İletişim. Grafiker Yayınları.
CR  - Erpay, İ. (2019). Yaygın Din Eğitim Kurumlarında Teknolojinin Önemi ve Kullanımı. Şarkiyat, 11(3), Article 3. https://doi.org/10.26791/sarkiat.629520
CR  - Generation Z characteristics and its implications for companies | McKinsey. (t.y.). Geliş tarihi 21 Mayıs 2025, gönderen https://www.mckinsey.com/industries/consumer-packaged-goods/our-insights/true-gen-generation-z-and-its-implications-for-companies
CR  - Generations Working Together. (2007, Eylül 6). Entrepreneur. https://www.entrepreneur.com/leadership/generations-working-together/183720
CR  - Gökçe, S., & Tekin, İ. (2021). Z Kuşağının Dindarlık Eğilimleri. Talim, 5(2), Article 2. DOI: http://dx.doi.org/10.37344/talim.2022.25
CR  - Göküş, Ş. (2019). Din Görevlilerinin Örgütsel Güven Düzeyleri ile Mesleki Doyum Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Mediterranean Journal of Humanities, 9(2), 285-309. https://doi.org/10.13114/MJH.2019.491
CR  - Göküş, Ş., & Yılmazkurt A. (2022). Dokuzuncu Diyanet İşleri Başkanı Ali Rıza Hakses (1892-1983) ve Döneminde Gerçekleştirilen Yaygın Din Eğitimi Faaliyetleri, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 63/1, 275-320. https://doi.org/10.33227/auifd.1078300
CR  - Göküş, Ş. (2019). Gençlerde Ahlakî Değerlerin İnşasında Akran Rol Modelliğinin Önemi, Türk Akademik Araştırmalar Dergisi Uluslararası Multidisipliner Kongresi Bildiriler, 18-20 Ekim, Saraybosna, Otto Yayınları, Ed. Mehmet Şahin, Ankara, s. 139-150.
CR  - Göküş, Ş., & Yılmaz, Z. (2024). Eski Diyanet İşleri Başkan Yardımcısı Hamdi Mert’in Yaygın Din Eğitimi Hakkındaki Görüşleri, Mîzânü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi, 18, 281-310. https://doi.org/10.47502/mizan.1447661
CR  - Günler, S., & Zengin, M. (2024). Gençlerin Diyanet İşleri Başkanlığı Tarafından Yönetilen Cami Gençlik Merkezi İşbirliğine Dayalı Hizmetlere Bakışları ve Beklentileri: İstanbul Örneği. Eskiyeni, 53, Article 53. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1412611
CR  - H. Caner Akkurt | Z Kuşağını nasıl bilirsiniz? (3). (2020, Temmuz 30). Independent Türkçe. https://www.indyturk.com/ node/219661/türkiyeden-sesler/z-kuşağını-nasıl-bilirsiniz-3
CR  - İnce, A. (2024, Ocak 18). Değişen Türkiye’de Gençliğin İnançlarına Nasıl Bakalım? Cihannüma. https://www.cihannuma.org
CR  - Kahawandala, N., Peter, S., & Niwunhella, H. (2020). Profiling purchasing behavior of Generation Z. 2020 International Research Conference on Smart Computing and Systems Engineering (SCSE), 155-160. https://doi.org/10.1109/SCSE49731.2020.9313038
CR  - Kalfa, N. T. (2019). Gençlik Dönemi İnanç Gelişimi ve Eğitiminde Etkili Olan Faktörler Üzerine Nitel Bir Araştırma [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Kaya, M. (1998). Din Eğitiminde İletişim ve Dini Tutum. Etüt Yayınları.
CR  - Kocaman, K. (2021). Yaygın Din Eğitimi İletişimi Sürecinde Hedef Kitlenin Özelliklerini Bilmenin Önemi. Journal of Turkish Studies, 8(12), 737-749. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6054
CR  - Kocaman, K. (2021). Covid-19 Salgın Sürecinde Din Görevlilerinin Görüşlerine Göre Diyanet İşleri Başkanlığının Uzaktan Din Eğitimi Uygulamaları: Manisa İl Örneği. International Social Sciences Studies Journal, 7(92), 5574-5585. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.3722
CR  - Kocaman, K. (2023). Paydaş Görüşlerine Göre Hafızlık Eğitim Veren Kur’an Kurslarında PDR Hizmetleri. Talim, 7(2), 200-226. https://doi.org/10.37344/talim.2023.48
CR  - Koç. A. Din Eğitiminde Etkili İletişim. Rağbet Yayınları, 4. Bsk., İstanbul.
CR  - Koçoğlu, B. (2025). İletişim-Ortam Temelli Dijital Araçların Din Eğitimindeki Fonksiyonu ve Sınıflandırılması, EKEV Akademi Dergisi, (102), 55-77. https://doi.org/10.17753/sosekev.1623688
CR  - Köktener, A., & Algül, A. (2020). YouTube Use Motivations of Generation Z. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), Article 4. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.679505
CR  - Köylü, M. (2022). Psiko-Sosyal Açıdan Dinî İletişim. Ankara Okulu Yayınları, 5. Bsk., Ankara.
CR  - Mert, M. (2018). Cunda Toplantıları 1 Din Dili Çalıştayı (05-06 Mayıs 2018). İçinde Çocuklarla ve Gençlerle İletişimde Din Dili—Yeni Yaklaşımlar ve Öneriler.
CR  - Mixing and Managing Four Generations of Employees. (t.y.). Geliş tarihi 22 Mayıs 2025, gönderen https://portal.fdu.edu/newspubs/magazine/05ws/generations.htm
CR  - Özdemir, S., & Gıynaş, A. Y. (2024). Yaygın Din Eğitiminin Z Kuşağına Katkısı: Cuma Hutbeleri Örneği. ATEBE, 12, Article 12. https://doi.org/10.51575/atebe.1544267
CR  - Özkan, F. Z. (2023). X ve Z Kuşaklarının Din Algısı: Kadınhanı Merkez Örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
CR  - Prensky, M. (2001). "Digital Natives, Digital Immigrants." On the Horizon, 9(5), 1-6.
CR  - Rosen, L. (2010). Rewired: Understanding the iGeneration and the way they learn. Macmillan+ ORM.
CR  - Rothman, D. (2016). A Tsunami of Learners Called Generation Z. A Tsunami of Learners Called Generation Z. https://ce.wvu.edu/media/15624/needs-different_learning_styles.pdf
CR  - Sertbaş, M., & Akyürek, S. (2024). Diyanet İşleri Başkanlığı Bünyesinde Genç Kızlara Yönelik Faaliyetler Düzenleyen Din Görevlilerinin Özellikleri. Eskiyeni, 53, Article 53. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1412619
CR  - Singh, D. A. P., & Dangmei, J. (2016). Understandıng The Generatıon Z: The Future Workforce. South -Asian Journal of Multidisciplinary Studies (SAJMS), 3(3), 1-6.
CR  - Small, G. & Vorgan, G. (2008). iBrain: Surviving the Technological Alteration of the Modern Mind. Harper Collins.
CR  - Su, M. (2025). Gençlik ve Din Eğitimi Din Dışı Kimliklerle Karşılaşma ve Dönüşüm. İlâhiyât Yayınları.
CR  - Taşpınar, H. (2008). Din Görevlilerinin İşlevsel Açıdan İletişim Metotları. Diyanet İlmi Dergi, XLIV(1), Article 1. https://doi.org/10.53112/tudear.1645446
CR  - Türk Dil Kurumu. (t.y.). Gençlik. Güncel Türkçe Sözlük. (Erişim tarihi: 15.07.2025) https://sozluk.gov.tr/
CR  - Türk Dil Kurumu. (t.y.). İletişim, Güncel Türkçe Sözlük. (Erişim tarihi: 16.07.2025) https://sozluk.gov.tr/
CR  - Tetik, H. (1998). Yaygın Din Eğitiminde Cami Görevlileri-Cemaat İletişiminin Önemi. Diyanet İlmi Dergi, XXXIV(2), Article 2.
CR  - Tetik, H. (2009). Din Hizmetlerinde İletişim Becerileri ve Empati. EKEV Akademi Dergisi, XIII(41), Article 41.
CR  - Topuz, A. (2023). Yaygın Din Eğitimi Faaliyetlerinin Z Kuşağının İlgi ve İhtiyaçları Açısından Değerlendirilmesi (Diyanet İşleri Başkanlığı Örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, Article 46.
CR  - Tunalı, B. (t.y.). Literatür Taraması Nedir? [Slayt].
CR  - TÜİK Kurumsal. (2025, Mayıs 26). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Genclik-2024-54077
CR  - Uçkan, L. (2015). Dînî Eğitimde Etkili İletişim: Caminin “Câmi” Olabilmesi ve Din Dili. Ulusal Din Görevlileri Sempozyumu (Yecder), 372-386.
CR  - Yılmaz, E., & Yıldırım, R. (2025). Z Kuşağı’nın Tanrı İnanç Biçimi. Palet Yayınları.
CR  - Zavalsız, M. (2023). Gençlerin Dine Bakışı: Üniversite Örneklemi Üzerine Bir Saha Araştırması. Türk Din Psikolojisi Dergisi, 8, Article 8. https://doi.org/10.59379/tdpd.1274362
UR  - https://doi.org/10.30622/tarr.1743202
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5058269
ER  -