@article{article_1743954, title={Sahâbe-Tâbiîn Arasındaki Hoca-Talebe İlişkisinde İhtilaf: İbn Abbas ve Mücâhid Örneği}, journal={Tefsir Araştırmaları Dergisi}, volume={9}, pages={473–497}, year={2025}, DOI={10.31121/tader.1743954}, author={Nalbant, Sümeyra}, keywords={Tefsir, İbn Abbas, Mücahid, Tenevvü’, Tezat, İhtilaf}, abstract={İlk dönemden itibaren tefsir geleneği içerisinde müfessirlerin aynı âyetlere dair geliştirdikleri farklı bakış açıları zamanla zengin bir tefsir literatürünün teşekkülüne zemin hazırlamıştır. Mey-dana gelen tefsir külliyatı, pek çok farklı görüşü içerisinde barındırmaktadır. Bundan dolayı za-manla bu yorum farklılıkları yeni bir alanın doğmasına sebebiyet vererek tefsirde ihtilaf kavra-mını ortaya çıkarmıştır. Bu ihtilaflar da tasnif edilmiştir. Genel olarak iki kategoride incelenen tefsir ihtilafları, “tenevvü‘ ” (çeşitlilik) ve “tezat” (zıtlık) ihtilafı şeklinde isimlendirilmiştir. Nite-kim tefsir tarihi incelendiğinde bu tasnifin İbn Teymiyye’ye (öl. 728/1328) dayandığı görülmek-tedir. Ondan sonraki müellifler ise bu tasnifi esas alarak ilgili rivâyetleri ve yorumları bu ikili ayrıma göre değerlendirmişlerdir. Tefsir ihtilaflarının en temel zemini, sahâbeden gelen farklı rivâyetler üzerinde bina edilmiştir. Bu tabakadaki farklılık ve zenginlik daha sonra bu yorumların genişlemesini sağlamıştır. Bu bağlamda birinci nesil ve ikinci nesil arasındaki bu ilişkiyi takip etmek ilk dönem müfessirler arasındaki irtibatı anlamak için önem arz etmektedir. Buradaki yo-rum benzerlikleri kadar tefsir görüşlerinin farklılaşması çok mühimdir. Şüphesiz buradaki akta-rım, değişim ve gelişimin pek çok nedeni vardır. Bu çalışmada İbn Abbâs (öl. 68/687-88) ve önde gelen öğrencisi Mücâhid b. Cebr (öl. 103/721) üzerinden ilk dönem âyetleri yorumlama farklılığının keyfiyeti, nedenleri ve ilim anlayışı tespit edilmeye çalışılmıştır. Bunun yanında aynı âyette farklı görüş bildiren bu iki müfessirin o dönemdeki ilim geleneği açısından hoca-talebe ilişkisi de incelenmiştir. Araştırma, betimsel yöntem ve metin analizi kullanılarak yapılmıştır. Dolayısıyla çalışmada “Sahâbe-tâbiîn ve hoca-talebe ilişkisinde meydana gelen farklıklar hocanın ilmî kişiliğinin etkisiyle mi oluşmuştur? Yoksa talebenin ilmi birikimi ve kapasitesiyle mi alaka-lıdır?”, “Tefsirdeki ihtilafların mahiyeti, bahsi geçen ayrıma göre midir?” ve “Sahâbe ve tâbiûn arasındaki ihtilafları hangi türe dahil edebiliriz?” sorularına cevap bulmaya gayret edilmiştir. Elde edilen veriler İbn Abbâs ve Mücâhid arasındaki yorum farklılıklarının yalnızca rivâyet çeşitlili-ğinden değil aynı zamanda bireysel içtihat, ilmi ortam ve eğitim yöntemlerinden kaynaklandığını göstermiştir.}, number={2}, publisher={Ali KARATAŞ}