@article{article_1746222, title={Türkiye’de Üniversite Reformları ve Günümüze Yansımaları}, journal={Eğitim Ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori Ve Uygulama}, volume={16}, pages={141–164}, year={2025}, DOI={10.58689/eibd.1746222}, author={Çelik, Halil İbrahim}, keywords={Yükseköğretim, 1933 Reformu, 1946 Reformu}, abstract={Bu çalışma Osmanlı Devleti modernleşme/yeniden yapılanma döneminden itibaren Türkiye’de üniversite reformları ve reformların süreç içerisindeki gelişimini değerlendirerek bu birikim ve tecrübenin perspektifinde güncel reform ihtiyacının tespitine yönelik sonuçları ortaya koymayı amaçlamaktadır. Osmanlı Devleti’nin 1 Eylül 1869 (H. 24 Ca 1286) tarihinde yayınladığı Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile hedeflenen Batı ülkelerindekine benzer bir yükseköğretim kurma çalışmaları Dârülfünûn’un kuruluşu ile sonuçlanmıştı. Cumhuriyetin ilanından sonra 10 yıl varlığını sürdüren Dârülfünûn, İsviçre Gelf Üniversitesinden Pedegoji uzmanı Prof. Dr. Albert Malche’nin hazırladığı rapordaki öneriler de dikkate alınarak 31 Mayıs 1933 tarihinde çıkarılan İstanbul Darülfünunun ilgasına ve Maarif vekâletince yeni bir Üniversite kurulmasına dair kanun ile kapatılmış ve yerine İstanbul Üniversitesi kurulmuştur. Bu düzenleme dönemin devlet adamlarının siyasi yaklaşımının bir sonucu olarak Mahmut Esat Bozkurt’un ifadesiyle “Ankara Ruhuyla” yükseköğretim hedefine odaklanmıştır. Cumhuriyet döneminde 1946 ve 1981 yükseköğretim kanunları da 1933 kanununa benzer bir yaklaşımla akademik mülahazalardan çok dönemin iç ve dış politik gelişmelerinin etkisiyle düzenlenmişti. 1946 düzenlemesi yükseköğretim kurumlarına idari ve akademik özerklik tanımıştır. 1981 yılındaki kanun düzenlemesinde ise yükseköğretim kurumlarının çalışmalarını koordine etmek ve denetlemek üzere Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) kurulmuştur. Yükseköğretimde Cumhuriyet döneminde gerçekleştirilen 3 ana düzenlemenin Türkiye’de yükseköğretimden devletin ve toplumun beklentilerini karşılayacak bir yapı kuramadığı değerlendirilmektedir. Çalışmada Türk yükseköğretiminin yaşadığı bu üç reform tecrübesinin karar, uygulama ve sonuçları yasal düzenlemeler, eleştiriler ve sonuçları bakımından dönemin temel kaynakları incelenerek reformların sonuçları analiz edilmiştir. Türk yükseköğretim sisteminin yeniden yapılandırılması tartışılmaktadır. Yükseköğretim kurumlarının felsefesini medeniyet değerlerimizden alan, ihtiyaç odaklı, dinamik, öğrenmeyi öğrenen ve öğreten yeni bir yaklaşımla, ilim ve hikmet ekseninde yeniden kurulması elzemdir. Mevlâna Celalettin Rumî’nin pergel metaforunda işaret ettiği medeniyet değerlerini sabit kılarak evrensel düşünen bir yükseköğretim düzenlemesi gerekmektedir. Dijital dönüşüm, uluslararasılaşma ve tüm disiplinlerde çevre iş birliğinin kurumsallaştırılması bu düzenlemelerin öncelikleri olmalıdır.}, number={Özel Sayı: Türkiye’de Yükseköğretimin Yeniden Yapılandırılması: Yeniklikler, Sorunlar ve Çözüm Önerileri Kongresi}, publisher={Eğitim-Bir-Sen}