@article{article_1752413, title={Araplar Düzü’nden Karskapı’ya Erzurum Şehitliği}, journal={Culture and Civilization}, pages={80–88}, year={2025}, DOI={10.62425/culture.1752413}, author={Küçükuğurlu, Murat}, keywords={Erzurum, Mezarlık, Şehitlik, Araplar Düzü, Karskapı}, abstract={Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne uzanan süreçte Erzurum şehrinde iki şehitlik mevcuttur. Bunlardan biri, şehrin güneyindeki Çırçır Mahallesi’nin hemen üst, yani güney tarafında bulunan Araplar Düzü Şehitliği’dir. Bu şehitlik aslında mahalle mezarlığı olup 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, savaşta şehit düşen asker ve sivillerin defnedilmesi suretiyle şehitlik haline gelmiştir. Osmanlı Devleti yıkılırken şehirdeki tek şehitlik burasıdır. Araplar Düzü Şehitliği Cumhuriyet’in ilk yıllarında da varlığını korumuştur. Hatta buraya yeni şehitler defnedilmiştir. Ayrıca burada bir Hava Şehitleri Anıtı yapılmış ve bazı resmi anma törenleri bu anıtın önünde icra edilmiştir. Araplar Düzü Şehitliği, 1950’lerden itibaren ciddi bir gecekondulaşma süreci yaşamış ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya gelmiştir. Araplar Düzü Mezarlığı ve Şehitliği bu şekilde harap hale gelirken ve ortadan kaldırılırken, şehrin doğusundaki Karskapı’nın hemen yanı başında, Gümüşlü Kümbet’in karşısında yeni bir şehitlik oluşturulmuştur. Aslında bu şehitliğin temeli, Sarıkamış Harekâtı sonrasında tifüsten ölen Hafız Hakkı Paşa’nın mezarının 1915’te burada yapılmasıyla atılmıştır. Millî Mücadele yıllarında ise Cemal Paşa’nın naaşı da aynı yere defnedilmiştir. Diğer taraftan, Havuzbaşı’ndaki Maksutefendi Mezarlığı’nda bulunan Fosfor Mustafa Paşa’nın mezarı da buraya nakledilmiştir. 1930’ların sonunda şehitliğin etrafı duvarla çevrilmiş ve içine bir anıt dikilmiştir. Bu anıt, üst üste altı sıra top mermisi ve en üstte büyük bir güllenin yerleştirilmesiyle oluşturulmuştur. 1950 yılında şehitliğin ortasına yeni bir anıt dikilmiştir. Bu anıt, tabyalar civarında bir çukura atılmış olarak bulunan büyük çapta ve uzun tunç top namlusu ile oluşturulmuştur. Bunun adına “Yiğitler Anıtı” denilmişti. 1960’ların başında bu haliyle yeni bir düzenlemeye tabi tutulan Karskapı Şehitliği, 1976’da kapsamlı bir proje çerçevesinde yeniden düzenlenmiştir. Nihayet Nisan 2002’de şehitliğin genişletilmesi ve düzenlenmesi çalışmaları tamamlanmış ve şehitliğin girişinde Karskapı Şehitliği Müzesi yapılmıştır.}, number={9}, publisher={Atatürk Üniversitesi}