TY  - JOUR
T1  - Selcen Ergun’un Kar ve Ayı Filminde Ayı Etrafındaki Bazı İnanmalar
TT  - Certain Beliefs About the Bear in Selcen Ergun’s Movie Sow and the Bear
AU  - Yılmaz, Berk
PY  - 2025
DA  - August
Y2  - 2025
DO  - 10.22559/folklor.3857
JF  - Folklor/Edebiyat
JO  - folk/ed
PB  - Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1300-7491
SP  - 679
EP  - 692
VL  - 31
IS  - 123
LA  - tr
AB  - İslamiyet öncesi Türk inanışında doğa önemli bir yer tutmakta, etrafında bir tabiatkültü meydana getirmektedir. Doğanın bir parçası olan; sular, ormanlar, ağaçlar vehayvanlar da kült kabul edilmektedir. Türk boyları arasında ayıya karşı saygı vekorku hisleri beslenmekte; bu hayvanın, insanın atası olduğuna ve içinde kutsalbir varlık taşıdığına dair inanışlar bulunmaktadır. 2023 yılında gösterime giren,Selcen Ergun’un yönettiği, senaryosunu da Yeşim Aslan’la kaleme aldığı Kar veAyı filminde İslamiyet öncesi animizm eksenli Türk Şamanizminden İslamiyetsonrası döneme kadar ayı etrafında oluşturulmuş inanışların izleri bulunmaktadır.Kar ve Ayı’nın senaryosunun önemli noktalarında doğa büyük bir rol oynamakta;filmde, ayının ormanın ruhu olduğu ve insana mahsus bazı özellikler taşıdığı, ayıavlamanın bazı kaçınmalar gerektirmesi gibi ayı kültünden doğan bazı inanmalaryer almaktadır. Filmdeki karakterlerin kişilik yapılarında da eski Türk inancına dair kimi izler bulunmaktadır. Ayrıca filmde Saha Türkleri arasında gelenekselleşenayı törenini anımsatan bir sahne bulunmaktadır. Kar ve Ayı, bu özellikleri ileTürk sinemasındaki benzerlerinden ayrılmaktadır. Çalışma bu doğrultuda filmininsan-doğa ilişkisine yaklaşımını tabiat kültü bağlamında ele almakta ve filmdekiŞamanizm yansımalarını irdelemektedir.
KW  - şamanizm
KW  - tabiat kültü
KW  - ayı kültü
KW  - Türk sineması
KW  - Kar ve Ayı
N2  - Nature holds an important place in ancient Turkic beliefs. In the ancient Turkicbelief system, there is a “cult” centered on nature. Elements of nature such aswater, forests, trees, and animals are also considered sacred and are associatedwith this cult. Among Turkic tribes, the bear has been regarded with both reverenceand fear. There are long-standing beliefs that the bear is the ancestor of humansand carries a sacred essence within itself. The film Snow and the Bear (Kar veAyı), directed by Selcen Ergun and written by Yeşim Aslan and Selcen Ergun, wasreleased in 2023. The story of the film reflects traces of ancient beliefs surroundingthe bear, extending from the animistic period of Turkic Shamanism to the postIslamic era. Nature plays a central role in key moments of the film’s narrative. Themovie incorporates various beliefs related to the bear cult, such as the idea that thebear is the spirit of the forest, that it embodies certain human qualities, and taboosassociated with bear hunting. Additionally, the film reveals traces of ancient Turkicbeliefs in the personality traits of its characters. With these features, Snow and theBear distinguishes itself from other works in Turkish cinema. This study examinesthe film’s approach to the human–nature relationship within the context of naturecults and analyzes the reflections of Shamanistic traditions in its narrative.
CR  - Balaban, T. (2013). Amasya efsane, menkabe ve memoratları (derleme-inceleme-metin) [Yayımlanmamış doktora tezi] Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Başkapan, H. (2022). İspir yöresi efsane ve inanç anıları (memoratları) [Yayımlanmamış yüksek lisans
tezi] Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
CR  - Bayat, F. (2012). Türk mitolojik sistemi II (Kutsal dişi-mitolojik ana, umay paradigmasında ilkel mitolojik kategoriler-iyeler ve demonoloji) Ötüken.
CR  - Bazancir, R. (2010). Bingöl efsaneleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Boratav, P. N. (2012). Türk mitolojisi-Oğuzların, Anadolu, Azerbaycan ve Türkmenistan Türklerinin
mitolojisi. BilgeSu.
CR  - Çelik, T. (2020). Uşak’tan derlenen efsaneler üzerine bir inceleme. Paradigma Akademi.
CR  - Çıblak, N. (2005). Mersin Tahtacıları. Ürün.
CR  - Çoruhlu, Y. (1999). Türk mitolojisinin abc’si. Kabalcı.
CR  - Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. Kabalcı.
CR  - Doğan, O. (2020). Bitlis’ten derlenen efsanelerin psiko-sosyal ve arketipsel tahlili [Yayımlanmamış
doktora tezi] Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Duranlı, M. (2004). Yakut efsaneleri [Yayımlanmamış doktora tezi] Ege Üniversitesi Türk Dünyası
Araştırmaları Enstitüsü.
CR  - Duyar, S. (2019). Hayvan düşüncesinin tarih boyunca değişimi ve sinemadaki imajlarda gösterimi
[Yayımlanmamış doktora tezi] Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Dündar, F. K. (2021). Osmaniye yöresinde efsane ve memoratlar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]
Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Düzen, B. N. (2021). Artvin doğaüstü anlatılarda cazı/ cazi memoratları ve motifsel incelemesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Artvin Çoruh Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
CR  - Ekmekçi, D. N. (2020). Muş efsaneleri (inceleme-metin) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Akdeniz
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Elmas, M. (2024). Islık dili kültürünü aktarmada sinemanın rolü: Toplumsal kimlik arayışı ve Sibel
filmi. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17(45), 98-112. https://doi.org/10.12981/mahder.1409065
CR  - Eren, H. (1999). Türk dilinin etimolojik sözlüğü. Türk Dil Kurumu.
CR  - Ergin, M. (1989). Dede Korkut kitabı I. Türk Tarih Kurumu.
CR  - Ergin Zengin, S. (2021). Av tutkusu: Avlanma, ekofeminizm ve erkeklikler. Moment-Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 8(1), 205-226. https://doi.org/10.17572/mj2021.1.205226
CR  - Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Atatürk Kültür Merkezi.
CR  - Genç, E. (2023). Yüksel Aksu filmlerinde halk kültürü unsurlarının kullanımı [Yayımlanmamış yüksek
lisans tezi] Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Gölpınarlı, A. (1984). Mesnevî tercemesi ve şerhi. İnkılap ve Aka Kitapevi Basımevi.
CR  - Gündüz Alptürker, İ. (2022). Derviş Zaim’in Devir filminin halk bilimi açısından değerlendirilmesi:
Yünüm böğet şenliği. Millî Folklor, 17(135), 119-135.
CR  - Güvenç, A. Ö. (2020). Folklor ve sinema. Ötüken.
CR  - Hallaç, A. T. (2017). Memorat türü ve Adana memoratları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Hançerlioğlu, O. (2000). Dünya inançları sözlüğü. Remzi.
CR  - Harva, U. (2014). Altay panteonu mitler, ritüeller, inançlar ve tanrılar (Ö. Suveren, Çev.) Doğu Kütüphanesi.
CR  - Havuz, H. (2018). Artvin ilçe merkez ve köylerinde derlenen memoratların söz varlığı [Yayımlanmamış
yüksek lisans tezi] Artvin Çoruh Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - İnan, A. (1976). Eski Türk dini tarihi. Milli Eğitim.
CR  - İnan, A. (1986). Tarihte bugün ve şamanizm (materyaller ve araştırmalar) Türk Tarih Kurumu.
CR  - Kayhan Demir, F. (2023). İnsan-hayvan dostluğu bağlamında sinemada hayvan temsili [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Kızıloğlu, M. (2013). Tortum ve köylerinde derlenen memoratlar üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Killi Yılmaz, G. (2008). Sibirya Türklüğünde Ayı ile İlgili İnanışlar (E. Gürsoy Naskali & H. Oytun
Altun, Ed.) Av ve Avcılık Kitabı içinde (433-454), Kitabevi.
CR  - Killi Yılmaz, G. (2023). Saha (Yakut) Bilmecelerinde Ayı: Kültürdilbilimsel Bir İnceleme (V. Koçoğlu
Gündoğdu vd., Ed.) Sibirya Çalışmaları 1 içinde (181-200) Nobel Bilimsel Eserler.
CR  - Küçük, A. (2016). Sümela’nın şifresi: Temel” filmi ö rneğinde sinema v e k ültürel k imliğin ifadesi.
Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi/ The Journal of International Social Research, 9(44),
159-163.
CR  - Lvova, E. L. vd. (2013). Güney Sibirya Türklerinin geleneksel dünya görüşleri kâinat ve zaman- nesneler dünyası (M. Ergun, Çev.) Kömen.
CR  - Metin Basat, E. (2017). Deli Deli Olma filminde âşıklık geleneği. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], 58, 377-387.
CR  - Olgunsoy, B. (2007). Balıkesir yöresinden derlenmiş bitki ve hayvanlarla ilgili inanış ve uygulamalar
üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler
Enstitüsü.
CR  - Onay, E. (2011). Gölgesizler’de masal, efsane ve büyülü gerçekçilik. Millî Folklor, 23(91), 221-225.
CR  - Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi (kaynakları ve açıklamaları ile destanlar). Türk Tarih Kurumu Basımevi.
CR  - Pala, C. ve Erdoğdu, E. (2007). Doğası, tarihi ve folkloruyla Simav. Akmat.
CR  - Roux, J. P. (2000). Hayvanlar: Türk ve Moğol dinlerinde öncelikleri. Kavimsel mitler ve av ritüelleri,
(Y. Bonnefoy, Haz., L. Yılmaz, Haz., G. Yılmaz, Çev.) Antik Dünya ve Geleneksel Toplumlarda
Dinler ve Mitolojiler Sözlüğü içinde (377-381). Dost Kitabevi.
CR  - Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da kutsal bilgiler ve hayvanlar (A. Kazancıgil & L. Aslan, Çev.) Kabalcı.
CR  - Topaç, T. (2024). Tokat’tan derlenen efsaneler üzerine bir araştırma (inceleme-metin) [Yayımlanmamış
yüksek lisans tezi] Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
CR  - Saltaş Korkmaz, E. (2024). Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi halk inanışları (Kars, Ardahan, Artvin) [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ardahan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
CR  - Sarpkaya, S. (2014). Türk dünyası efsanelerinde ayı tasavvurunun değişim ve dönüşümü. Millî Folklor,
26(101), 149-161.
CR  - Selçuk, A. (2004). Tahtacılar. Yeditepe.
CR  - Soysal, İ. (2021). Mersin halk kültüründe av ve avcılık [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Mersin
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Uraz, M. (1994). Türk mitolojisi. Adam Yayınları.
CR  - Yakar, B. (2023). Kemaliye ilçesinde oluşan efsaneler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Erzincan
Binali Yıldırım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Yıldız, T. (2012). Piyasadan endüstriye, melodramdan mitolojiye sinemanın yarım kalan hikâyesi:
1950-1980 yılları arasında Türk sineması eleştirisi, Millî Folklor, 24 (96), 148-156.
CR  - Yüksel, G. (2011). Kastamonu efsaneleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Bozok Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Elektronik Kaynaklar: Berger, J. (2013, Haziran 6). Modernliğin abideleri: müzeler, hayvanat bahçeleri (E. Gen, Çev.). E-Skop
Sanat Tarihi-Eleştiri Dergisi https://www.e-skop.com/skopbulten/pasajlar-modernligin-abidelerimuzeler-hayvanat-bahce-leri/1316 (Erişim tarihi: 12.05.2024).
CR  - Büte, E. B. (2023, Eylül 10). Selcen Ergun ile Kar ve Ayı Üzerine Söyleşi: karanlık bir masal. Altyazı Dergisi https://altyazi.net/soylesiler/selcen-ergun-ile-kar-ve-ayi-uzerine-soylesi/(Erişim tarihi: 13.05.2024).
CR  - Çalışkan, E. (2023, Eylül 8). Bir atmosfer filmi yaratmak: Selcen Ergun ile Kar ve Ayı üzerine. Bantmag Dergisi https://bantmag.com/selcen-ergun-kar-ve-ayi-roportaj/(Erişim tarihi: 16.05.2024).
CR  - Ergun, S. (2022). Kar ve Ayı [Film]. Başka Sinema. URL-1 https://fest.ucansupurge.org.tr/film/kar-ve-ayi/ (Erişim tarihi: 16.04. 2024).
UR  - https://doi.org/10.22559/folklor.3857
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5107392
ER  -