TY - JOUR T1 - Çin’in Sincan Bölgesi’ndeki Bazı Türk Dillerine Ait Toponimler Üzerine TT - On Toponyms Belonging to Certain Turkic Languages in China’s Xinjiang Region AU - Koıbakova, Aızhan AU - Arvas, Abdulselam AU - Kalibekuly, Tolkyn PY - 2025 DA - August Y2 - 2025 DO - 10.22559/folklor.3816 JF - Folklor/Edebiyat JO - folk/ed PB - Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1300-7491 SP - 741 EP - 756 VL - 31 IS - 123 LA - tr AB - Dil bilimi, tarih, coğrafya gibi disiplinlerle ilişkili olan toponimi (yer adı bilimi) yüzyıldan uzun süredir bilim adamları için bir araştırma alanını teşkil ediyor. 1900’lü yıllarda Fransa’da başlayan toponimi çalışmaları Belçika, İsviçre, İtalya, İspanya, Portekiz ve Almanya’da devam etti. Daha sonra Slav ülkeleri tarafından toponimi araştırmaları sürdürüldü. Fin ve Macar bilim adamları da bu konuya yöneldi. Türkiye’de iseilk olarak Fuad Köprülü, Nihal Atsız, Mehmet Şakir gibi araştırmacılar toponim (yer adı) hakkında çalışmalar yaptı. Ruslar yanı sıra Türk kökenli Sovyet bilim adamlarıda toponimiye ilişkin kitaplar yazdı. Mezkûr eserlerde Uygur toponimlerine yer verildi. Benzer şekilde, Türkiye’de yapılan bazı çalışmalarda da Doğu Türkistan’dakitoponimler incelendi. Ancak Türkiye’de, buradaki toponiminin güncel durumunu elealan bir araştırma bulunmuyor. Onun için çalışmamızda, Çin’in Doğu Türkistan bölgesindeki (Sincan Uygur Özerk Bölgesi) toponimleri ele aldık. Araştırma materyalini,literatür taramasına dayalı toponimler oluşturuyor. Literatür taramasında elde edilenmalzeme hem eski Türkçe hem de Kazakça, Kırgızca, Uygurca gibi çağdaş Türk lehçelerine ait örnekler içeriyor. Bu incelemede Sincan Uygur Özerk Bölgesi’ndeki toponimleri yapı, anlam ve kültür açısından tasnif ettik. Araştırmada, bu temel tasnifin haricinde, Türk-Çin tarihî ilişkileri neticesinde bölgede ilk Türkçe toponimlerin oluşumuna kısaca değindik. Ayrıca Türk dillerine ait toponimler Çinceye dönüştürüldüğü içinortaya çıkan problemleri ifade ettik. Araştırmamız, Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nintoponomisine ait güncel bir durum incelemesi olduğu için önem arz ediyor. KW - Çin KW - Sincan KW - Türk dilleri KW - toponimi KW - toponim KW - kültür N2 - Toponymy (the science of place names), which is related to disciplines such aslinguistics, history, and geography, has been a field of research to scientists forover a century. Toponymy research, which began in France in the 1900s, continuedin Belgium, Switzerland, Italy, Spain, Portugal and Germany. Later, toponymicresearch was continued by the Slavic countries. Finnish and Hungarian scientistsalso addressed this issue. In Turkey, researchers such as Fuad Köprülü, Nihal Atsız,Mehmet Şakir first worked on toponyms (place names) too. Besides Russians, Sovietscientists of Turkic origin also wrote books on toponymy. In these works, Uyghurtoponyms were included. Similarly, in some studies conducted in Turkey, toponymsin East Turkestan were examined. However, there is no research in Turkey thataddresses the current situation of the toponymy here. Therefore, in our study, weexamined the toponyms of East Turkestan region (Xinjiang Uyghur AutonomousRegion). The research material consists of toponyms based on literature review.The material obtained in the literature review includes examples of both oldTurkish and contemporary Turkic languages such as Kazakh, Kyrgyz and Uyghur.In this study, we classified the toponyms in Xinjiang Uyghur Autonomous Regionin terms of structure, meaning and culture. In the research, apart from this basicclassification, we briefly mentioned the formation of the first Turkic toponymsin the region as a result of old Turkish and Chinese historical relations. We alsoexpressed the problems that arose when toponyms belonging to Turkic languageswere converted into Chinese. Our research is important because it is a currentsituation study of the toponymy of the Xinjiang Uyghur Autonomous Region. CR - Abdirahmanov, A. (1975). Toponimika jane etimologiya. Ğılım. CR - Acar, H., Bulut, S. (2021). Çin’in Doğu Türkistan politikasının uluslararası topluma yansımaları. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi, 9(1), 1-42. CR - Aydemir, İ.A. (2023). Çin’de Türk dil ilişkileri. Türkbilig, 46, 347-356. CR - Bayımbetova, R. (2011). VII-IX. ğasır Türki jazbalarındağı jer-su atauları. Türkologiya, 6, 10-13. CR - Biyarov, B. (2012). Jer-su attarının sözjasamdık ülgilerı. Memlekettik Tildi Damıtuw İnstitutı. CR - Ekrem, E. (2011). Çin’in Orta Asya politikaları. Ahmet Yesevi Üniversitesi. CR - Ekrem, N.H. (1997). Çin kaynaklarına göre milattan önceki Türklerin yurdu. Erdem, 9(27), 1013-1032. CR - Eren, H. (2010). Yer adlarımızın dili. Türk Dil Kurumu. CR - Ibırayim, A., Janabekova, A., Rısbergenova, K. jane tağı baskaları. (2011). Kazak adebi tilinin sözdigi. CR - 9-tom (On bes tomdık)Til Bilimi İnstitutı. CR - Januzak, T. (2007). Kazak onomastikası. Atawlar Sırı 3. Dayk-Press. CR - Jarring, G. (1961). Some notes on Central Asian Turkic place names. Geological Institutions of the University of Uppsala. CR - Kalibekulı, T. (2024). Kıtaydağı Kazaktar konıstanğan eldi meken atawlarının anıktamalığı. Adebiyet. CR - Kalibekulı, T., Tursınali, J., Nurjaubek, A. jane tağı baskaları. (2024). Şınjandağı eldi meken atawlarının Kıtayşa-Kazakşa-Ağılşınşa sözdigi. Adebiyet. CR - Koyşıbayev, Y. (1967). Osnovnıye tipi toponimov Semireçiya. Avtoref. diss. kand. filol. nauk. CR - Mahmud Kâşgarî. (1997). Türik sözdigi. 1-tom. HANT. CR - Murzayev, E. (1974). Oçerki toponymiki. Mısl. CR - Ruji, N. (1994). Cultural perspective in Xinjiang place names. Journal of Xinjiang University (Philosophy and Social Sciences Edition), 20-25. CR - Ruzhen, N. (1984). Analysis of the word ‘Kala’ in Xinjiang place names. Xinjiang Social Sciences, 4, 144-146. CR - Boodberg, P.A. (1956). An early Mongolian toponym. Harvard Journal of Asiatic Studies, 19(3/4), 407-408. CR - Radloff, V. (1893). Opıt slovarya Turkskih nareçiy. 2-tom, 2-çast. Tipografiya İmparatorskoy Akademiyi Nauk. CR - Okap, T., Şuken, İ. (2009). Şınjan jer-su attarı sözdigi. Şınjan Halık Baspası. CR - Zhao, J. (2003). Linguistic exploration to Xinjiang multilingual geographical names. Journal of Shihezi University (Philosophy and Social Science), 3(4), 144-146. UR - https://doi.org/10.22559/folklor.3816 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5108051 ER -