TY  - JOUR
T1  - Şor Masallarında “Açıklanamayan Sır-Gösterilemeyen Sihirli Nesne” Motifinin Psikolojik ve Ritüelistik Anlamları
TT  - “The Unexplained Secret-Unshowable Magical Object“ Motif in Shor Folktales and its Psychological and Ritualistic Meanings
AU  - Uğurcan, Fatma Zehra
AU  - Koçak, Aynur
PY  - 2025
DA  - November
Y2  - 2025
JF  - Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi
JO  - TKİD
PB  - Kültür Ocağı Vakfı
WT  - DergiPark
SN  - 2822-2466
SP  - 799
EP  - 821
IS  - 54
LA  - tr
AB  - “Açıklanamayan sır veya gösterilemeyen sihirli nesne”, halk masallarında sık karşılaşılan bir motiftir. Masallarda kahramanın, doğaüstü yollarla, psişik süreçlerden geçerek bazı bilgilere, güçlere ulaştığı görülür. Bu elde ediş mutlak bir mutluluğu beraberinde getirmez çünkü kahraman bilgiye/sırra sahip olmaya devam edebilmek için önemli bir kurala uymalıdır. Bu kural, sırrı kimseyle paylaşmamasını, elde ettiği nesneyi kimseye göstermemesini gerekli kılar. Sırrı elde etmeye çalışan birçok kişi bulunduğu için bu kural kahraman için büyük bir sınamadır. Masallarda genellikle uygun davranılmadığı için sihirli güç veya nesne kaybedilir. Bazı masallarda ise kahraman ve yanındaki kişilerin üstün itaatkarlığı sonucu sihirli güç veya nesne sonsuza kadar kahramanda kalır ve ona olağanüstü bir yaşam bahşeder. Masallarda çeşitli biçimlerde yer alan ama işlevleri genellikle aynı olan bu motifin çeşitli anlam katmanları bulunmaktadır. Motifin yüzeysel anlamı, geleneksel toplumlarda bilgiye dair etik bir sınırın varlığına işaret ederken, derin yapıda bireyselleşme, dönüşüm ve kutsalla temas gibi süreçlerle ilişkili olduğu görülür. Çalışmada Şor Türklerine ait masallar başta olmak birçok masal örneği üzerinden motifin anlam katmanları analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, sihirli gücün paylaşılmaması gerekliliğinin analitik psikoloji bakış açısından ve ritüelistik yönden anlam taşıdığını ortaya koymaktadır.
KW  - Masal
KW  - Açıklanamayan sır motifi
KW  - Sihirli nesne
KW  - Şor Türkleri
KW  - Analitik psikoloji
KW  - Ritüel.
CR  - ÇUDOYAKOV, A.İ., Şorskiy Skazki Legendı, Kemerova, 2010.
CR  - FOL’KLOR ŞORTSEV. Şorskiy Fol’lora Narodov Sibiri i Dal’nego Vostoka. (2010). (S. P. Pojnoba, E. N. Kuz’mina, Ed.) Novosibirsk.
CR  - JUNG, C. G., Seçme Yazılar. (Ed. Anthony Storr). Çev. Levent Özşar, Alfa Yayınevi, İstanbul 2018.
CR  - KOÇAK, Aynur, KARA TEKGÜL, Işılay. “Bilgeliğin Tacını Takan Alp Salur Kazan”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13 (31), 2020, 960-976.
CR  - PROPP, Vladimir, Masalın Biçimbilimi, (Çev., M. Rifat & S. Rifat). İş Bankası Yayınları, İstanbul 2018.
CR  - MARDRUS, Joseph Charles, Binbir Gece Masalları 9.-16. Kitaplar, II. Cilt, (Çev. Âlim Şerif Onaran), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2014.
CR  - MASLOW, Abraham Harold, Dinler Değerler Doruk Deneyimler, (çev.: Koray Sönmez). Kuraldışı Yayınları, İstanbul 1996.
CR  - THOMPSON, Stith, Motif-Index of Folk-Literatur, Indiana University Press, Bloomington 2000.
CR  - TEZEL, Naki. Türk Masalları I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1997.
CR  - TORBOKOV, Stepan, Şoriya Visyudu So Mnoy, Oao, Novosibirsk 2006.
CR  - TURNER, Victor. Ritüeller Yapı ve Anti-Yapı (çev.: Nur Küçük.) İthaki Yayınları, İstanbul 2018.
CR  - VAN GENNEP, Arnold, Geçiş Ritleri, Nora Kitap, İstanbul 2022.
CR  - VON FRANZ, Maria.Loise, “Bireyleşme Süreci”, İnsan ve Sembolleri içinde, C. G. Jung (Haz.), Çev. Ali Nahit Babaoğlu. Okyanus, İstanbul 2000, 158-229.
CR  - VON FRANZ, Maria Loise,. Masalları Yorumlamak. Çev. Canberk Şeref, Pinhan Yayıncılık, İstanbul 2021.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/tkidergi/issue//1754972
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5108268
ER  -