@article{article_1767295, title={İslam Biyografi Yazıcılığında Tabakâtü’l-Kurrâ Literatürünün Doğuşu ve Gelişimi (Klasik Dönem Tabakâtü’l-Kurrâ Literatürü Bağlamında Bir İnceleme)}, journal={Tefsir Araştırmaları Dergisi}, volume={9}, pages={553–577}, year={2025}, DOI={10.31121/tader.1767295}, author={Sağlam, Mustafa}, keywords={Kıraat, Tabakât, Kurrâ, Biyografi, Literatür}, abstract={Bu çalışma, İslam biyografi yazıcılığında tabakâtü’l-kurrâ literatürünün ortaya çıkışını, biyografi ya-zıcılığındaki konumunu ve diğer tabakât türlerinden farkını konu edinmektedir. Bu makalede literatür merkezli kaynak tarama ve betimleyici tespit ve tahlil yöntemi benimsenmiştir. Tabakâtü’l-kurrâ ala-nında eser telif etmiş müelliflerin biyografileri ve tabakât eserleri klasik kaynaklar üzerinden analiz edilmiştir. Araştırmanın temel hedefleri, tabakât geleneğine ait verilerde kurrâ ve huffâz biyografile-rine ışık tutmak ayrıca tabakât, kıraat ve tefsir kaynaklarında dağınık haldeki bilgileri kronolojik ve sistematik bir şekilde kendisinden kolay istifade edilebilir hale getirmektir. Tabakât geleneği içerisinde kıraat alimlerinin biyografilerini içeren eserler, tabakâtü’l-müfessirîn ve pek çok tabakât türünden önce telif edilmişlerdir. Kur’an’ın ve onu nakledenlerin biyografilerinin muhafaza edilmesi ilk dönemlerden itibaren kurrâ ve kıraat âlimlerinin sayıca çok fazla oluşunun bir göstergesidir. Farklı değerlendirmeler bulunmakla birlikte İbnü’n-Nedîm (öl. 385/995 [?]) Halîfe b. Hayyât’ın (öl. 240/854-55) Kitâbu tabakâti’l-kurrâ isimli eserini, Kıraat âlimlerinin hayatlarını ve ilim yolculuklarını kaydeden ilk eser olarak göstermektedir. Diğer erken dönem eserleri arasındaki ta-bakâtü’l-kurrâ literatürüne dair İbnü’l-Münâdî (öl. 336/947), İbn Mihrân (öl. 381/992) ve Ebû Amr ed-Dânî’nin (öl. 444/1053) eserleri ise günümüze ulaşmasa da çeşitli vesilelerle kendisinden haberdar olunup yararlanılan kurrâ tabakâtı açısından önemli kaynak eserlerdir. Zehebî’nin (öl. 748/1348) tabakâtü’l-kurrâ literatüründeki en geniş ve en meşhur biyografik eseri olan Ma‘rifetü’l-kurrâ’sı ile İbnü’l-Cezerî’nin (öl. 833/1429) kurrâ ve huffâzın hayatlarını ve kıraat alma yollarını anlatan Gâyetü’n-nihâyesi’ni ise önemlerine binaen bu kategoride ayrıca değerlendirmek gerekir. Tabakâtü’l-kurrâ eserleri Kur’an’ın sonraki nesillere aktarımının niteliği hakkında en detaylı bilgi içeren eserlerdir. Bu kitapları diğer alanlardaki tabakât kitaplarından ayıran önemli noktalardan biri kıraat rivayetlerinin aktarımı, isnad zincirleri, vecihlerin tespiti ve kıraat âlimlerinin ilmî otoriteleri bakımından ihtiva ettiği bilgilerdir. Çalışma, mevcut ve mefkûd olan eserlerin tespitiyle alana katkı sunarken, kurrâ tabakâtı literatüründe yeni çalışmaların gerekliliğine vurgu yapmakla birlikte tabakâtü’l-kurrâ eserlerinin gerekliliği ve tarihsel gelişimini ortaya koymaktadır. Ayrıca dilimize kazandırılması bakımından hakkında şu ana kadar çalışma yapılmamış bir konuya dikkatleri çekmekte-dir. Sonuçta kıraat âlimlerinin biyografilerini inceleyen tabakâtü’l-kurrâ literatürüne ait çalışmalar, İslam dünyasında kıraat ilminin tarihsel seyrini ve gelişimini anlamak için kritik öneme haiz kaynaklardır. Bu alanla ilgili günümüze ulaşmayan pek çok kaynak olduğu gibi günümüze ulaşan kaynaklarda mevcuttur.}, number={2}, publisher={Ali KARATAŞ}