@article{article_1772865, title={Osmanlı Hukukunda Aile İçi Borç Sorumluluğu: Kadı Sicilleri Örnekliğinde Evlilik Nafakası}, journal={Muamelat: İslam İktisadı Dergisi}, volume={1}, pages={121–153}, year={2025}, DOI={10.36657/muamelat.1772865}, author={Altuntaş Kerim, Şeydanur}, keywords={İslam Hukuku, Hanefi Mezhebi, Osmanlı Hukuku, İstanbul Kadı Sicilleri, Evlilik Nafakası}, abstract={Bu makale, Osmanlı dönemi İstanbul Kadı Sicilleri’nde yer alan evlilik nafakası davalarını, İslâm hukukunun özellikle Hanefî mezhebi çerçevesindeki fıkhî hükümleriyle karşılaştırmalı olarak incelemeyi amaçlamaktadır. İslâm aile hukukunun temel yapı taşlarından biri olan nafaka, evlilik birliği süresince ve boşanma sonrası iddet müddetinde kadının ekonomik güvenliğini temin eden hukukî bir yükümlülük olarak tanımlanmıştır. Çalışmada öncelikle Hanefî fıkhına göre nafakanın kavramsal çerçevesi ortaya konulmuş; mehir, iddet nafakası, giyim, mesken temini, yiyecek ve giyim giderleri gibi unsurlar klasik kaynaklar ışığında ele alınmıştır. Bu kuramsal zemin üzerine, Osmanlı kadı sicillerinde tespit edilen nafaka davaları seçilerek ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Araştırmada, İSAM, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi iş birliğiyle Prof. Dr. Mehmet Âkif Aydın’ın yönetiminde hazırlanan 100 ciltlik İstanbul Kadı Sicilleri Projesi veri tabanı kullanılmıştır. Sicil kayıtları üzerinden yapılan incelemelerde, kadıların dava süreçlerinde takip ettikleri usuller, tarafların ileri sürdükleri iddia ve deliller, nafakanın hesaplanma biçimi ve ödeme şekilleri ortaya konmuştur. Ayrıca, vekâlet yoluyla dava açılması, muhâlea ve sulh yoluyla anlaşmalar, ibrâ beyanları, gaiplik ve hidâne gibi hukukî kurumların nafaka yükümlülüklerine etkileri de değerlendirilmiştir. Bu bağlamda mahkeme kayıtları yalnızca tarafların bireysel taleplerini değil, aynı zamanda Osmanlı yargısının aile hukukuna ilişkin işleyişini ve Hanefî fıkhının pratikteki yansımalarını gözler önüne sermektedir. Sonuç olarak çalışma, evlilik nafakasının Hanefî fıkhındaki kuramsal çerçevesi ile Osmanlı mahkemelerinin uygulamalarını karşılaştırmalı biçimde ortaya koymakta; nafaka müessesesinin hem kadınların ekonomik güvenliğini sağlamadaki işlevini hem de Osmanlı yargı pratiğinde nasıl şekillendiğini tarihsel ve hukukî bağlamda bütüncül bir perspektifle değerlendirmektedir. Böylece makale, hem hukuk tarihi hem de aile hukuku çalışmaları açısından önemli bir kaynak sunmakta ve Osmanlı toplumunda kadınların mali haklarının korunmasına dair somut veriler sağlamaktadır.}, number={1}, publisher={İbn Haldun Üniversitesi}