TY  - JOUR
T1  - Meşrutiyetten Cumhuriyete Osmanlı Parlamentoculuğu (1876–1923)
TT  - From the Constitutional Monarchy to the Republic: Ottoman Parliamentarism (1876–1923)
AU  - Ertaş, Murat
PY  - 2025
DA  - September
Y2  - 2025
DO  - 10.46868/atdd.2025.973
JF  - Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi
JO  - ATDD
PB  - Hakan YILMAZ
WT  - DergiPark
SN  - 2148-2292
SP  - 690
EP  - 703
VL  - 12
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, Cumhuriyet Devrimlerinin yalnızca Cumhuriyet ile başlamadığını, aksine tarihsel bir arka plan, köklü bir geçmiş ve güçlü bir mirasın devamı olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Osmanlı’nın son dönemlerinde yurt dışında faaliyet gösteren Genç Osmanlılar Cemiyeti, ilk büyük siyasi girişim olarak 1876’da Kanun-ı Esasi’nin ilanını sağlamış ve Birinci Meşrutiyet başlamıştır. Ancak anayasa 1878’de II. Abdülhamid tarafından askıya alınmış, böylece meşruti düzen kesintiye uğramıştır. Ardından Osmanlı aydınları “Jön Türkler” adıyla yeni bir hareket başlatmış, ulusal egemenlik, özgürlük ve parlamenter yönetim talepleri öne çıkmıştır. Balkan baskılarıyla 1908’de II. Meşrutiyet ilan edilmiş, on bir yıl süren bu dönem parlamenter sistemin kökleşmesine ve siyasal tartışmaların güçlenmesine zemin hazırlamıştır. 1913 sonrasında İttihat ve Terakki iktidarı yenileşme çabalarına yeni bir yön kazandırmış, çok partili ve liberal demokrasi anlayışı sonraki kuşaklara miras olmuştur. Böylece Osmanlı Devleti, 1918’deki Mondros Mütarekesi’ne anayasalı ve parlamentolu bir rejimle girmiş, 1876–1923 deneyimleri Cumhuriyet inkılaplarının tarihsel temelini oluşturmuştur.
KW  - Meşrutiyet
KW  - Cumhuriyet
KW  - İnkılap
KW  - Parlamento
N2  - This study aims to demonstrate that the Republican Revolutions did not begin solely with the proclamation of the Republic but were instead the continuation of a historical background, a deep-rooted past, and a strong legacy. In the final period of the Ottoman Empire, the Young Ottomans Society, operating abroad, initiated the first major political movement, which led to the promulgation of the Kanun-ı Esasi in 1876 and the beginning of the First Constitutional Era. However, in 1878 Sultan Abdulhamid II suspended the constitution, thereby interrupting the constitutional order. Subsequently, Ottoman intellectuals launched a new movement under the name of the Young Turks, emphasizing demands for national sovereignty, freedom, and parliamentary governance. Under pressure from the Balkans, the Second Constitutional Era was proclaimed in 1908, and this eleven-year period laid the groundwork for the consolidation of the parliamentary system and the intensification of political debates. After 1913, the rule of the Committee of Union and Progress gave a new direction to reform efforts, and the understanding of multiparty and liberal democracy was transmitted to later generations. Thus, the Ottoman Empire entered the Armistice of Mondros in 1918 as a constitutional and parliamentary regime, and the experiences of 1876–1923 formed the historical foundation of the Republican revolutions.
CR  - Albayrak, M. (1999). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti'nin tarihsel gelişimi. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
CR  - Alkan, A. T. (2002). Meşrutiyet'ten Cumhuriyet'e ordu ve siyaset ilişkileri. H. C. Güzel, K. Çiçek, & S. Koca (Ed.), Türkler (C. 14, ss. 765–781). Yeni Türkiye Yayınları.
CR  - Alpkaya, F. (2002). Farklı bakış açılarından Cumhuriyet'in kuruluşu. H. C. Güzel, K. Çiçek, & S. Koca (Ed.), Türkler (C. 16, ss. 338–346). Yeni Türkiye Yayınları.
CR  - Akyüz, Y. (1985). Türk eğitim tarihi. Ankara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - Aslan, T. (2008). İkinci Meşrutiyet düşüncesinin Cumhuriyet'e tesirleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (21), 345–377.
CR  - Berkes, N. (2010). Türkiye’de çağdaşlaşma. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
CR  - Çavdar, T. (1970). Osmanlı yarı-sömürge oluşu. Ant Yayınları.
CR  - Çavdar, T. (1991). İttihat ve Terakki. İletişim Yayınları.
CR  - Çavdar, T. (2004). Türkiye'nin demokrasi tarihi 1839–1950. İmge Kitabevi Yayınları.
CR  - Eyicil, A. (2002). Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti. H. C. Güzel, K. Çiçek, & S. Koca (Ed.), Türkler (C. 13, ss. 228–244). Yeni Türkiye Yayınları.
CR  - Kabacalı, A. (1994). Türk basınında demokrasi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
CR  - Karal, E. Z. (1980). Atatürk ve devrim. Ziraat Bankası Kültür Yayınları.
CR  - Karpat, K. H. (1996). Türk demokrasi tarihi. Afa Yayınları.
CR  - Kocabaş, S. (1991). Jön Türkler nerede yanıldı 1890–1918. Vatan Yayınları.
CR  - Kodaman, B. (1999). Cumhuriyet'in tarihi-fikrî temelleri ve Atatürk. Süleyman Demirel Üniversitesi Yayınları.
CR  - Kodaman, B. (2002). II. Meşrutiyet dönemi 1908–1914. H. C. Güzel, K. Çiçek, & S. Koca (Ed.), Türkler (C. 13, ss. 180–192). Yeni Türkiye Yayınları.
CR  - Lewis, B. (2000). Modern Türkiye'nin doğuşu (Çev. M. Kıratlı). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
CR  - Sayar, A. G. (2000). Osmanlı iktisat düşüncesinin çağdaşlaşması. Ötüken Yayınları.
CR  - Shaw, S. J., & Shaw, E. K. (1983). Osmanlı İmparatorluğu ve modern Türkiye (Çev. M. Harmancı). Yay Yayıncılık.
CR  - Somel, S. A. (2001). Osmanlı reform çağında Osmanlıcılık düşüncesi (1839–1913). T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Tanzimat ve Meşrutiyet'in birikimi (C. 1, ss. 88–116). İletişim Yayınları.
CR  - Tanör, B. (2002). Türkiye'de kongre iktidarları (1918–1920). Yapı Kredi Yayınları.
CR  - Tekin, N. T. (2003). Ana hatlarıyla Türkiye Cumhuriyeti tarihi. Çantay Kitabevi.
CR  - Toprak, Z. (1984). Türkiye'de millî iktisat (1908–1918). Yurt Yayınları.
CR  - Tunaya, T. Z. (2004). Hürriyet'in ilanı. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
CR  - Uyanık, M. (2002). Üç tarz-ı siyaset ve Türkiye Cumhuriyeti'ne etkisi. H. C. Güzel, K. Çiçek, & S. Koca (Ed.), Türkler (C. 14, ss. 790–798). Yeni Türkiye Yayınları.
CR  - Ülken, H. Z. (1998). Türkiye'de çağdaş düşünce tarihi. Ülken Yayınları.
CR  - Üstel, F. (2001). II. Meşrutiyet ve vatandaşın icadı. T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Tanzimat ve Meşrutiyet'in birikimi (C. 1, ss. 166–179). İletişim Yayınları.
CR  - Yalçın, E. S. (2003). Türkiye Cumhuriyeti tarihî'nin kaynakları. Berikan Yayınları.
UR  - https://doi.org/10.46868/atdd.2025.973
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5228809
ER  -