TY - JOUR T1 - AFYON’DA YER ALAN KENTSEL AVLULARIN MEKANSAL ANALİZLERİ TT - SPATIAL ANALYSIS OF URBAN COURTYARDS LOCATED IN AFYON AU - Okuyucu, Ş. Ebru PY - 2017 DA - June JF - TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi JO - TÜBA-KED PB - Türkiye Bilimler Akademisi WT - DergiPark SN - 1304-2440 SP - 161 EP - 184 IS - 15 LA - tr AB - Kentin kargaşası, yoğunluğu ve dinamizmi kentte yaşayan insanlar üzerindeki stresi arttırmaktadır ve dolayısıylainsanlar, nefes alabileceği mekanlar aramaya başlamaktadır. İç mekanların oluşturduğu kapalılık algısı, insanlarındış mekanlara yönelmesine neden olmaktadır. Kentlerdeki yoğun yapılaşmanın arasına sıkışan açık alanlar, avlular,kentsel avlular bu bağlamda insanlar üzerinde olumlu etki bırakmaktadır. Özellikle bir veya birden fazla yapı, yapısalöğe veya kentsel öğe ile sınırlandırılmış, kentlilerin çeşitli işlevleri için ortak bir mekan sunan, kentsel bağlamlauyumlu kentsel avlular, kent içinde sokak, cadde ve meydanlara açılan kamusal veya yarı kamusal özellikleribünyesinde barındırabilen dış mekanlardır.Kentsel avluların kente olan katkıları ve kentli üzerindeki olumlu etkileri çerçevesinde yapılan bu çalışma kapsamında,Afyon kentinde yer alan yarı kamusal ve kamusal nitelikli han, medrese, konut ve alışveriş merkezi işlevli yapılarınavlularının mekansal performans analizleri yapılmıştır. Afyon kentinde bulunan farklı ölçeklerde, farklı işlevlere ve farklıniteliklere sahip kentsel avlu olarak nitelendirilen Taş Medrese avlusu, Taş Han avlusu, Mevlevi Cami avlusu, MihrioğluKonağı avlusu ve Afium Alışveriş Merkezi avlusu çalışmanın çatkısını belirlemiştir. Seçilen avluların ölçeklerinin,kullanıcı kitlelerinin, işlevlerinin ve niteliklerinin birbirinden farklı olması, mekansal analiz boyutunu değiştirmiş vebu bağlamda avluların farklılaşan fiziksel, biçimsel ve çevresel özellikleri doğrultusunda mekansal performans düzeyiölçülmüştür. Seçilen kentsel avluların fiziksel, biçimsel ve çevresel özelliklerine yönelik analiz; mekan-eylem ilişkisinin,mekan-çevre ilişkisinin ve mevcut durum değerlendirmesiyle ortaya konmuştur. Kentsel avluların sosyo-kültürel boyutunayönelik analiz ise; kullanıcılara uygulanan psikolojik algıya ilişkin anket ve gözlem yöntemi kullanılarak yapılmıştır.Kentsel avluların farklılaşan bölgeleri, yapı türleri (geleneksel, modern), ölçekleri ve işlevleriyle ilişkili olarak mekansalperformans düzeyinin ölçülmesi kullanıcıların değerlendirmeleri üzerinden ortaya konulmaya çalışılmıştır. KW - Kentsel avlu KW - Afyon konakları KW - Taş Medrese KW - Taş Han KW - Afium Alışveriş Merkezi N2 - The chaos, intensity, and dynamism of the city increase the stress on people living in the city, and thus people start tolook for places where they can breathe. The closeness perception formed by the interior spaces, causes the people toturn to the outdoor spaces. The open spaces, courtyards, urban courtyards jammed between densely built urban leavea positive impact on the people in this regard. In particular, the urban courtyards, which provide a common spacefor various functions of the city dwellers who are restricted to one or more structures, structural element or urbanelement, and are compatible with the urban context, are the outdoor spaces which may include public or semi-publicfeatures that open to streets, boulevards and squares within the city.This study, which has been performed within the framework of contributions of urban courtyards into the city andtheir positive effects on the city dweller, aimed to perform spatial analysis of urban courtyards with different scales,different functions and different characteristics in the city of Afyon. Within the scope of the study, the spatial analysesof courtyards of the structures with functions of semi-public, public inn, madrasa and shopping center located in thecity of Afyon have been performed. The spatial analyses of the courtyards have been tabulated under subtitles suchas the form, the nature, the shape and the limitations of the selected courtyard within the scope of formal features;the position of the courtyard in the city, its position relative to the structures, its relationship with surrounding andsettlement aspects within scope of environmental relations; courtyard outfits, material, color, texture,plan diagramwithin the framework of the physical features. The psychological effects of the courtyards have been measured asa result of interviews conducted with users of these courtyard selected within the scope of the study performed inAfyon. The courtyards included to the study have been selected as Stone Madrasa courtyard, Stone Inn courtyard,Mevlevi Mosque courtyard, Mihrioglu courtyard and Afium shopping center courtyard among different types ofstructures. The fact that the scales of the courtyards selected, their user groups and qualifications are different fromeach other has changed the dimension of the spatial analysis, and in this context, the spatial level of performance hasbeen measured in line with the differentiating physical, structural and environmental characteristics of the courtyards. CR - ABBASOĞLU, H. / ÖZDOĞAN, M. / TAPAN, M. / TANYELİ, U., 1999. Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme, Tarih Vakfı Yayınları, 492 s. CR - Afyon Kenti Koruma Amaçlı İmar Planı, (2004) Afyonkarahisar Belediyesi Arşivi, Afyonkarahisar. CR - ANONİM, 1986b. Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Gelisim Yayınları, 2, 1041. CR - BAKAN, K. / KONUK, G. 1987. Türkiye’de Kentsel Dıs Mekanların Düzenlenmesi,Tübitak Yapı Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 104 s. CR - BELL, P.A. / FISHER, J.D. / BAUM, A. / GREENE, T.C., 1990. Environmental Psychology (third edition), Holt, Rinehart & Winston, Inc., London. CR - CAN, N., 1999. “Kent Kimliği”, (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.) CR - CİNGÖZ, K. B. / AKSULU, I., 2009, “Koruma Amaçlı İmar Planlarına Eleştirel Bir Yaklaşım: Afyon Örneği”, Tarihi Çevrede Koruma Yaklaşımlar, Mimarlar Odası Ankara Şubesi. CR - ÇEVİK, S., 1995. “Geçisler-Girisler-Kapılar ve Mekansal Etkileri”, Mimari ve Kentsel Çevrede Kalite Arayışları Sempozyumu, Haziran, İ.T.Ü., İstanbul, Bildiriler Kitabı: 94-103. CR - ÇEVİK, S., / BEŞGEN, A. / TULUK, İ. / VURAL, S. / CORDAN, Ö., 1999. “Osmanlı Kentinde Yesil Öğesinin Kullanımı Bursa ve Yakın Çevresinde Örneklenmesi”, Uluslar arası XI. Yapı ve Yasam Kongresi, Mayıs, Bursa, Kongre Kitabı: 85-109. CR - ÇUBUK, M., 1993. “Post Urbanizm ve Kentsel Tasarım Sunus Bildirisi”, II. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, Mayıs, MSÜ., İstanbul, Bildiriler Kitabı: 13-17. CR - ÇUBUK, M. / KARABEY, H. / YÜKSEL, G., 1978. “Yapılanmamış Kentsel Kamusal Dış Mekanlar” Yapı Dergisi, 30, 25-54. CR - DİVANLIOĞLU, D., 1997. Temel Tasar Tasarın Öğe ve İlkeleri, Birsen Yayınevi, İstanbul, 77, 78, 83, 84, 101, 105. CR - ERDOĞAN, E., 1996. “Anadolu Avlularının Özellik ve Düzenleme İlkeleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı. Ankara.) CR - ERKAN, N., 2009. “Bergama Örneğinde, Kentsel Açık Mekanlarda Yaya Hareketlerinin Çözümlenmesi Konusunda Bir Yöntem”, (Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Şehir Bölge Planlama Anabilim Dalı, İstanbul.) CR - ESKİNAT, Y., 1993. “Kent Planlama ve Tasarım Arasında Gerekli Ara Ölçek: Kentsel Tasarım”, 2. Kentsel Tasarım ve Uygulamaları Sempozyumu, Mayıs, MSÜ., İstanbul, Bildiriler Kitabı: 45-50. CR - FLETCHER, Sir B., 1987. A History of Architecture, The Royal Institute of British Architects and The University of London, Great Britain. CR - FRANCİS, C. / MARCUS, C. C., 1998. People Places, Design Guidelines of Urban Open Space, Van Nostrand Reinhold Company, New York, 367 s. CR - GENÇTÜRK, Z. İ., 2006. “Meydanlarda Su Öğesi Tasarımı: Sultanahmet ve Beyazıt Meydanları İncelemesi”, (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.) CR - GEHL, J., 1987. Life between buildings: Using public space, New York, Van Nostrand Reinhold, 202 s. CR - GİRİTLİOĞLU, C., 1991. Şehirsel Mekan Öğeleri ve Tasarım, İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi, İstanbul. CR - GOODWİN, G., 1992. A History of Ottoman Architecture, Thames and Hudson Ltd, London, 511 s. CR - GÜL, A., 2001. “Kentsel Açık-Yeşil Alanlar Ve Isparta Kenti Örneğinde İrdelenmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı: 2, Isparta, 27-48. İLASLI, A. / ÜYÜMEZ, M. / KAYA, F., 2004. Afyon’da Mimari, Anadolu’nun Kilidi Afyon, Afyon Valiliği, Afyonkarahisar, 188-231. CR - İNCEOĞLU, M. / AYTUĞ, A., 2009. “Kentsel Mekanda Kalite Kavramı”, Megaron , Cilt No: 4, Sayı: 3 CR - ITTELSON, W.H., 1978, Environmental perception and urban experience. Environment and Behavior 10, 193-213. CR - JACKSON, J. B., 1985. “Vernacular Space”, Texas Architect Journal, 35, 2, 58-61. CR - KARAKAŞ, B. 1999. “Üniversite Kampüslerinin Fiziksel Gelişim Planı Hazırlama Süreci ve Bartın Orman Fakültesinin Bu Bağlamda İrdelenmesi”, (Peyzaj Yüksek Mimarlığı Tezi, Z.K.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Bartın.) CR - KOSTOF, S., 1999. The City Assembled, The Elements Of Urban Form Through History. Thames and Hudson, 320 s CR - KRİER, R., 1979. Urban Space, Londra: Academy Editions. CR - KRİER, R., 1984. Urban Space, Rizzoli International Publication, New York, 174 s. CR - KÜLLER, R., 1973. Beyond Semantic Measurement, Architectural Psychology, 181-197 CR - LYNCH, K., 1967. The İmage Of The City, The MIT Press, Cambridge LYNCH, K., 1981, A Theory Of Good City Form, Cambridge, MA: MIT Press. CR - NEWMAN, O., 1972. Defensible Space, New York: Macmillan, 264 s. CR - OKUYUCU, Ş.E., 2011. “Çağdaş Eğitim Yapılarında Avlunun Göstergebilimsel Açıdan Değerlendirilmesi”, (Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Konya.) CR - ÖZBEK, H., 2004. “Gelenekselden Türeyen Çağdaş Mardin Konut Yerleşimi”, (Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü,Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul, 53-58). ÖZDOĞAN, H., 2002. “Türkiye’de Meydanlar”, (Doktora Tezi, K.T.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.) CR - RAPOPORT, A., 1977. Human Aspects of Urban Form: Towards a Man-Environment Approach to Urban Form and Design, Pergamon Press, Oxford, 438 s. CR - SERJEANT, R.B., 1997. İslam Şehri, 2. baskı, İz Yayıncılık, İstanbul. CR - YILDIRIM,K., 2006. “Geleneksel Afyonkarahisar Evlerine Ait Kapılar Üzerine Bir Araştırma”, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 21: 75-85. CR - YOLDAŞ, Erdinç, 2010. “Kentsel Avluların Değişen Anlam Ve Biçimleriyle İncelenmesi”, (Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı. Trabzon.) CR - URL1, https://artasmedia.com/2015/03/10/catalhoyuk-the-shrine-of-the-hunters-f-v-i (Erişim Tarihi, 10 Mayıs, 2016) CR - URL2, http://www2.iath.virginia.edu/struct/pompeii/patterns/sec-04.html, (Erişim Tarihi, 10 Mayıs, 2016) CR - URL 3, http://www.luccaterre.it/en/dettaglio/2926/Roman-amphitheatre-of-Lucca.html, (Erişim Tarihi, 10 Mayıs, 2016) CR - URL 4, http://www.gettyimages.com/detail/news-photo/piazza-and-church-of-the-santissima-annunziata-florence-news-photo, (Erişim Tarihi, 10 Mayıs, 2016) CR - URL 5, http://www.istanbul.com/tadini-cikar/topkapi-sarayi-hakkinda-bilmedikleriniz.html, (Erişim Tarihi, 10 Mayıs, 2016) CR - URL 6, http://www.alamy.com/stock-photo/seagram-building.html, (Erişim Tarihi, 10 Mayıs, 2016) CR - URL 7, http://www.uncubemagazine.com/blog/13035143, (Erişim Tarihi, 10 Mayıs, 2016) UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubaked/issue//1782686 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5235762 ER -