@article{article_1789356, title={el-Baḥru’l-Medîd’de Kelimelerin Lugavî Boyutu}, journal={Kur’ân ve Sünnet Araştırmaları Dergisi}, volume={5}, pages={115–132}, year={2025}, author={Acat, Muhammed Bakır and Ergin, M. Cevat}, keywords={İbn ʿAcîbe, el-Baḥru’l-Medîd, Tefsir, Lugat ilmi, Arap dili, Kıraat, Belâgat}, abstract={Bu çalışma, İbn ʿAcîbe’nin (ö. 1224/1809) el-Baḥru’l-Medîd adlı tefsirinde lugat ilmine yaklaşımını konu edinmektedir. Kur’ân-ı Kerîm’in Arapça olarak indirilmiş olması, onun doğru anlaşılması için Arap dilinin bütün inceliklerine vâkıf olmayı gerekli kılmaktadır. Bu çerçevede lafızların kök anlamlarının, iştikâkî bağlantılarının ve farklı bağlamlarda kazandığı kullanımların tespit edilmesi, tefsir faaliyetinin vazgeçilmez bir boyutunu oluşturur. İbn ʿAcîbe, eserinde kelimelerin kök ve türev ilişkilerine, naht türü kısaltmalara, müterâdif ve müştek lafızlara, eş ve zıt anlamlı ifadelere, müzekker–müennes ayrımları-na, farklı hareke biçimlerinden doğan anlam farklılıklarına ve emsâl örneklerine geniş şekilde temas etmiştir. Müellifin dikkat çeken yönü, bu meseleleri yalnızca lugatçılardan nakletmekle sınırlı tutma-ması; siyak ve sibak ilişkisini de dikkate alarak ayet bağlamına uygun özgün yorumlar geliştirmesidir. Özellikle kıraat farklılıklarını ele alırken, kelimelerin değişik harekeleme biçimlerinden kaynaklanan anlam farklarını açıklaması, sözlük ilminin tefsirdeki işlevsel boyutunu gözler önüne sermektedir. Ayrı-ca İbn ʿAcîbe, lugat ilmini sadece dilsel bir faaliyet olarak değil, aynı zamanda ayetlerin belâgat yönünü destekleyen bir unsur olarak görmektedir. Onun yöntemi, klasik sözlükçülük geleneğiyle bağlantı kur-makta; Ferrâ, Zeccâc ve Sîbeveyh gibi dilcilerin görüşlerinden yararlanarak bunları bağlam merkezli bir yorumla yeniden değerlendirmektedir. İbn ʿAcîbe, kimi zaman farklı görüşleri sahih kabul ederek hep-sini birlikte zikretmiş, kimi zaman da bağlamın açıkça işaret ettiği anlamı öne çıkarmıştır. Böylece onun lugavî tahlilleri, Kur’ân’ın yalnızca dilsel açıdan değil, aynı zamanda belâgat ve iʿcâz yönüyle de daha derinlikli anlaşılmasına katkıda bulunmuştur. Sonuç olarak el-Baḥru’l-Medîd, tasavvufî yönünün ötesinde, Arap dilinin ifade zenginliğini, klasik lugat geleneğinin tefsirdeki rolünü ve Kur’ân lafızlarının anlam boyutlarını ortaya koyan önemli bir kaynak niteliği taşımaktadır.}, number={2}, publisher={Yaşam Boyu Eğitimi Destekleme Derneği}