@article{article_1799735, title={Ebû Bekir Râzî’nin Doğa Görüşü}, journal={Din ve Felsefe Araştırmaları}, volume={8}, pages={36–62}, year={2025}, author={Çınar, Selime}, keywords={Ebû Bekir Râzî, İslam Felsefesi, doğa, nedensellik, aşkın doğa, içkin doğa}, abstract={Bu makale, Ebû Bekir Zekeriyyâ er-Râzî’nin doğa görüşünü ve bu görüşün İslam felsefesi ile kelamı arasındaki konumunu analiz etmektedir. Makalenin temel problemi, Râzî’nin doğa görüşünü ortaya koymak ve bu görüşün, onu filozoflar ve kelamcılar arasında “ara bir konuma” yerleştirip yerleştirmediğini tespit etmektir. Râzî, günümüze eksik ulaşan Makâle fî Mâ ba‘de’t-tabîa adlı eserinde, doğanın canlı, bilinçli, iradeli ve kadir olmadığı gerekçesiyle gerçek bir fail olamayacağını savunur. Ona göre hakiki failler, ancak bu sıfatlara sahip olan Bârî Teâlâ ve Nefs’tir. Bu radikal red, ilk bakışta âlemdeki nedensellik ilişkilerini inkâr eden ve tüm fiilleri doğrudan Tanrı’nın iradesine bağlayan Eş‘arî kelamcıların “âdet teorisi”ne yaklaştığı izlenimi verir. Ancak makale, Râzî’nin reddettiği şeyin mutlak anlamda nedensellik değil, Yeni-Eflâtuncu kökenli, âleme nüfuz eden ve onu yöneten tümel bir cevher olan aşkın bir doğa anlayışı olduğunu iddia eder. Râzî, bu aşkın doğayı reddederken, Aristotelesçi-İskenderiyeli geleneğe uygun olarak, unsurların kendine özgü hareketlerinden (aşağı/yukarı gitme gibi) sorumlu olan içkin doğayı (tab‘) kabul etmektedir. Dolayısıyla onun reddi, fiziksel nedenselliğin inkârı değil, metafizik düzeydeki yanlış bir fail atfının tenkididir. Motivasyonu, dehrîlerin âlemin kendi kendine yeten ve Tanrı’yı dışlayan bir doğa tarafından yönetildiği iddialarını çürütmektir. Amacı, kelamcılarda olduğu gibi mucizeler için zemin hazırlamak değil, failliği akıl, irade ve hayat sahibi olan Tanrı ve Nefs’e hasretmektir. Dolayısıyla kelamcılara çok benzeyen bir doğa görüşü söz konusu olsa da diğer görüşleri ile filozoflar zümresine dâhil edilebileceği görünmektedir. Ayrıca Râzî’ye ara konumun hasredilmesi İslam düşünürlerinin görüşlerindeki çeşitlilik dikkate alındığında isabetli görünmemektedir.}, number={1}, publisher={Din Felsefesi Derneği}