TY  - JOUR
T1  - 12 Eylül Araştırmacısı Olmak Üzerine Özür Dilemeyen Bir Otoetnografi
AU  - Orhon, Göze
PY  - 2025
DA  - October
Y2  - 2025
DO  - 10.18490/sosars.1813102
JF  - Sosyoloji Araştırmaları Dergisi
JO  - SAD / JSR
PB  - Sosyoloji Derneği
WT  - DergiPark
SN  - 2148-9947
SP  - 226
EP  - 249
VL  - 28
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Bu makale, Türkiye’de 12 Eylül 1980 askeri darbesinin toplumsal bellekteki izlerini yaklaşık on beş yıllık bir araştırma sürecinde aralıklı olarak sürdürülen iki ayrı saha çalışmasına dayalı olarak ele almakta ve bu uzun soluklu araştırma deneyimini otoetnografik bir çerçevede değerlendirmektedir. 2010 ve 2020 yıllarında gerçekleştirilen bu iki saha araştırması hem toplumsal hatırlamanın dönüşümünü gözlemlemeye hem de araştırmacının kendi konumlanışını ve araştırma sürecine etkisini görünür kılmaya olanak tanımıştır. Makale, bu deneyimsel birikimi analiz etmek için otoetnografiyi benimsemekte, Anderson’ın (2006) analitik otoetnografisi ile Moustakas’ın (1990) keşifsel araştırma yaklaşımını yöntemsel dayanak olarak kullanmaktadır. Bu iki yaklaşım hem senkronik hem de diyakronik çözümleme yapabilmeyi mümkün kılan kuramsal araçlar ve kavramsal kategoriler sunmaktadır. Makalenin temel savı, akademik alanda sıklıkla marjinalleştirilen ve itibarsız görülen otoetnografinin, özellikle uzun soluklu, dönüşen ve çok katmanlı araştırma süreçlerinin anlaşılmasında güçlü bir analitik potansiyel sunduğudur. Yazar, kendi araştırmacı konumunu saklamadan, belleğin hem nesnesi hem de öznesi olarak bu sürece nasıl dahil olduğunu görünür kılmakta ve otoetnografiyi yalnızca kişisel anlatı değil, kuramsal olarak temellenmiş bir analiz yöntemi olarak savunmaktadır. Bu bağlamda makale hem belleğin toplumsal inşasını hem de akademik bilgi üretiminin kendisini sorgulayan bir konumda yer almakta, otoetnografiyi itibarlı ve geçerli bir yöntem olarak yeniden düşünmeyi önermektedir.
KW  - Otoetnografi
KW  - 12 Eylül Darbesi
KW  - Analitik Otoetnografi
KW  - Keşifsel Araştırma
KW  - Senkronik & Diyakronik Çözümleme
CR  - Ağca-Varoğlu, F. G. vd. (2022). Fragments of Everyday Life in a Pandemic: Autoethnographic Reflections of Young Women from Eastern and Southeastern Turkey. Fe Dergi, 14(1), 50-63. http://cins.ankara.edu.tr/27_5.pdf
CR  - Anderson, L. (2006). Analytic autoethnography. Journal of Contemporary Ethnography, 35(4), 373–395. https://doi.org/10.1177/0891241605280449
CR  - Behram, N. (1976). Darağcında Üç Fidan. İstanbul: May Yayınları.
CR  - Bektaş Ata, L. (2016). Bir güvenlikli site hikâyesi: Gündelik hayatın dönüşümüne otoetnografik yaklaşım. Fe Dergi, 8(2), 45–61. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000164
CR  - Brown, W. (1993). Wounded attachments. Political Theory, 21(3), 390–410. https://doi.org/10.1177/0090591793021003003
CR  - Butz, D., ve Besio, K. (2009). Autoethnography. Geography Compass, 3(5), 1660–1674. https://doi.org/10.1111/j.1749-8198.2009.00279.x
CR  - Ceyhan, Ç. vd. (2017). Zamanın izinde kenti deneyimlemek: Kent ve bellek üzerine oto-etnografik bakışlar. Moment Dergi, 4(1), 92–114. https://doi.org/10.17572/moment.411577
CR  - Çetin, F. (2024). Zulamdaki şiir: Parça parça anılar. İstanbul: İletişim.
CR  - Denzin, N. K. (2006). Analytic autoethnography, or déjà vu all over again. Journal of Contemporary Ethnography, 35(4), 419–428. https://doi.org/10.1177/0891241606286985
CR  - Ellis, C. (2004). The ethnographic I: A methodological novel about autoethnography. Walnut Creek, CA: AltaMira Press.
CR  - Ellis, C. vd. (2011). Autoethnography: An overview. Forum: Qualitative Social Research, 12(1), Article 10. https://doi.org/10.17169/fqs-12.1.1589q
CR  - Geertz, C. (1980). Blurred genres: The refiguration of social thought. American Scholar, 49(2), 165–179.
CR  - Gençoğlu, F. (2019). On the construction of identities: An autoethnography from Turkey. International Political Science Review, 41(4), 600-612. https://doi.org/10.1177/0192512119858369 
Gidden, A. (2009). Kapitalizm ve Modern Sosyal Teori. (Çev. Ümit Tatlıcan). İstanbul: İletişim.
CR  - Gönlügür, E., & Sezer, D. (2021). Egemen anlatıları aşındırmak: Hafıza peyzajına kamusal ve sanatsal müdahaleler. Birikim, 392, 10-24.
CR  - Halbwachs, M. (1992). On collective memory (L. A. Coser, Ed. & Trans.). Chicago, IL: University of Chicago Press.
CR  - Hayano, D. M. (1979). Auto-ethnography: Paradigms, problems, and prospects. Human Organization, 38(1), 99–104.
CR  - Hirsch, M. (2008). The generation of postmemory. Poetics Today, 29(1), 103–128. https://doi.org/10.1215/03335372-2007-019
CR  - Hirschkop, K. (1986). Bakhtin, discourse and democracy. New Left Review, (160), 92–112.
CR  - Holman Jones, S. (2016). Living bodies of thought: The 'critical' in critical autoethnography. Qualitative Inquiry, 22(4), 228–237. https://doi.org/10.1177/1077800415622509
CR  - Johnson, R., Chambers, D., Raghuram, P., & Tincknell, E. (2022). Kültürel çalışmalar pratiği (Çev. Ç. Koparal). Nevşehir: Kapadokya Üniversitesi Yayınları.
CR  - Knittel, S. C., & Driscoll, K. (2017). Introduction: Memory after Humanism. Parallax, 23(4), 379–383. https://doi.org/10.1080/13534645.2017.1374507
CR  - Marx, K., ve Engels, F. (1992). Alman ideolojisi (Feuerbach) (Çev. S. Belli). Ankara: Sol Yayınları.
CR  - Mills, C. W. (1959). The sociological imagination. New York: Oxford University Press.
CR  - Moustakas, C. E. (1961). Loneliness. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
CR  - Moustakas, C. E. (1990). Heuristic research: Design, methodology, and applications. Newbury Park, CA: Sage Publications.
CR  - Muncey, T. (2005). Doing autoethnography. International Journal of Qualitative Methods, 4(1), 69–86. https://doi.org/10.1177/160940690500400105
CR  - Orhon,G. (2014). Alan araştırması deneyimini tartışmaya açmak: İçeriden ya da dışarıdan olmak, çoğul kimlikler ve toplumsal cinsiyet. Fe Dergi, 6(1), 54–67. https://doi.org/10.1501/Fe0001_0000000112
CR  - Orhon, G. (2015). The weight of the past: Memory and Turkey's 12 September coup. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing.
CR  - Orhon, G. (2020). Bir 12 Eylül yazısının ilk cümlesi ya da kuşaklar, sessizlikler, kederler. İçinde T. Bora (Ed.), 40 yıl 12 Eylül (pp. 15–32). İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Orhon, G. (2021). Bellek ve etkileşim: Öznelerarası bir bellek kavrayışı ve 23,5 Hrant Dink Hafıza Mekânı. Birikim, (392), 69–78.
CR  - Orhon, G. (2023). Darbeyi hatırlamak: 12 Eylül'ün belleği. İçinde M. K. Kaynar (Ed.), Türkiye'nin 1980'li yılları (pp. 1272–1291). İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Orhon, G. (2025a). Fractures in Dominant Republican Memory: 2000s, Memory Turn and Memory Activism in Turkey. İçinde P. Dinç&O. S. Hünler (Der.), The Republic of Turkey and its Unresolved Issues: 100 Years and Beyond (127-143). Singapur: Palgrave MacMillan.
CR  - Orhon, G. (2025b). Turkey's 12 September coup: From trauma to nostalgia. Memory Studies, Advance online publication. https://doi.org/10.1177/17506980251334972
CR  - Öz, E. (1986). Gülünün Solduğu Akşam. İstanbul: Can Yayınları.
CR  - Özyürek, E. (2001). Türkiye’nin Toplumsal Hafızası. İstanbul: İletişim.
CR  - Özyürek, E. (2007). The politics of public memory in Turkey. New York: Syracuse University Press.
CR  - Reed-Danahay, D. (2017). Bourdieu and critical autoethnography: Implications for research, writing, and teaching. International Journal of Multicultural Education, 19(1), 144–154. https://doi.org/10.18251/ijme.v19i1.1368
CR  - Reed-Danahay, D. (Ed.). (1997). Auto/ethnography: Rewriting the self and the social. Oxford: Berg Publishers.
CR  - Turgut, B. H. (2022). Kadın araştırmalarında meta-diyalojik yöntem arayışları: Bir alan deneyimi olarak otoetnografi. İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, (25), 111–140.
CR  - Van Maanen, J. (1988). Tales of the field: On writing ethnography. Chicago: University of Chicago Press.
CR  - Van Maanen, J. (Ed.). (1995). Representation in ethnography. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
CR  - Wall, S. (2006). An autoethnography on learning about autoethnography. International Journal of Qualitative Methods, 5(2), Article 9. https://doi.org/10.1177/160940690600500205
CR  - Weine, S. M. (2006). Testimony after catastrophe: Narrating the traumas of political violence. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press.
UR  - https://doi.org/10.18490/sosars.1813102
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5372851
ER  -