TY  - JOUR
T1  - Gotik Korku Unsurlarından Türk Kültüründeki Görünmez Varlıklara: Türk Korku Sineması Örneği
TT  - From Gothic Horror Elements to Invisible Beings in Turkish Culture: The Case of Turkish Horror Cinema
AU  - Gjinali, Vali
PY  - 2025
DA  - November
Y2  - 2025
DO  - 10.22559/folklor.4995
JF  - Folklor/Edebiyat
JO  - folk/ed
PB  - Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1300-7491
SP  - 1137
EP  - 1154
VL  - 31
IS  - 124
LA  - tr
AB  - Korku bilinç dışının bir tepkisi olarak tanımlandığından, rasyonel bakışın ötekisiolarak kabul gören duygulardan olmuştur. Romanda ve sinemada yoğun bir biçimde kullanılmış ve popülerliğini kaybetmeyerek her dönemde farklı karakterleryaratmayı başarabilmiştir. Korku, temel insani duygu olmanın yanı sıra kültürel birolgudur. Bu bakımdan her kültürün özgün korku unsurları vardır. Bu unsurlar, kaynağını temelde benzer noktalara taşısa da coğrafya, inanç, değerler ve çatışmalarkorkunun da aidiyet hissini pekiştiren bir duygu olduğuna işaret eder. Örneğin Batıtoplumlarında korkunun kökeni genellikle Gotik geleneğe dayandırılırken, Doğudünyasında korkuyu aynı biçimde kurumsal bir (gotik) çerçevede değerlendirmekgüçtür. Bu nedenle Doğu’da Frankenstein, vampir veya Drakula gibi fantastik yaratıkların aksine genellikle görülemeyen ancak varlığına inanılan Allah, şeytan vecin gibi dinî varlıkların korkusu hâkimdir. Bu çalışmada, nicel ve nitel araştırma desenlerinin birleşimi ile oluşturulan karma yöntem kullanılarak sinemanın beslendiği temel kaynak olan korku kültü veedebiyatı irdelenmiştir. Çalışmanın nitel araştırma kısmında Türk korku filmi yönetmenleriyle görüşmeler yapılmış, nicel araştırma kısmındaysa Türk korku filmiseyircilerine korkularını saptamak üzere 23 sorudan oluşan anket uygulanmıştır.Elde edilen bulgular, katılımcıların korktukları şeyleri hatırladıkları yaş grubununen yüksek olduğu yaş aralığının %40,5 oranıyla 8-11 yaş olduğunu göstermektedir.Türk izleyicilerine küçükken en çok neden korktukları sorulduğunda ise katılımcıların %61,3’ü hayalet – ruhlar ve anlatılan hikâyeler olduğunu belirtmişlerdir.Türk korku filmi seyircilerinin korku unsuru olarak fantastik yaratıklardan çokfazla etkilenmedikleri görülmüştür ve en çok korktukları karakterin %68,7’lik oranıyla cinler olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Türk korku sineması yönetmenleri 2004yılından 2020 yılına kadar çekilen toplamda 152 Türk korku filminin 131’inde Cinimgesini kullanmıştır. Bu veriden yola çıkılarak Türk korku sineması baş karakterinin Cin olduğu sonucuna ulaşılabilir. Dolayısıyla Türk kültüründe İslamiyet’inde etkisi ile görünmeyen varlıkların, cinlerin yarattığı korku unsuru güncelliğinidevam ettirmektedir.
KW  - korku edebiyatı
KW  - Türk korku sineması
KW  - Doğu ve Batı kültürü
KW  - İslamiyet
N2  - Fear, often considered the opposite of rational thinking, has been extensively usedin literature and cinema, maintaining its popularity by inspiring unique charactersacross periods. Beyond being a basic human emotion, fear is also culturallyconstructed, with each culture reflecting distinct elements shaped by geography,beliefs, values, and social conflicts. In Western societies, fear largely originatesfrom the Gothic tradition of medieval Europe, whereas in Eastern cultures, it islinked less to fantastical beings (Frankenstein, vampires, or Dracula) and more toreligious entities such as God, the devil, and jinn.This study explores the literary and cultural roots of horror cinema’s core sourceof inspiration—using a mixed-methods approach that combines qualitative andquantitative research. In the qualitative phase, in-depth interviews were conductedwith Turkish horror film directors. In the quantitative phase, a 23-question surveywas distributed to Turkish horror film audiences to investigate the origins of theirfears. Findings show that the age group in which respondents most vividly rememberfear is between 8 and 11, with a rate of 40.5%. When asked what they feared mostas children, 61.3% cited ghosts, spirits, and frightening stories. Turkish audiencesappear to be less affected by fantastical horror creatures and more by religious orfolkloric ones, with 68.7% identifying jinn as the most frightening figure. Between2004 and 2020, the image of the jinn appeared in 131 of 152 Turkish horror films. Thissuggests that the jinn are the central figure in Turkish horror cinema. As such, underthe influence of Islamic belief, the fear of unseen beings especially jinn continue toshape both the content and cultural impact of horror films in Turkey
CR  - Akyar, P. (2012). 2000 sonrası Türk korku sinemasında yer alan dini göstergeler [Yayınlanmış Yüksek
Lisans Tezi] Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Altuntaş, H. ve Şahin, M. (2008). Kur’an-ı Kerim Meali. Ostim Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüğü.
CR  - Arkan, G., N. (2007). Korku sinemasında çocuk imgesi ve “The Ring”, Halka filminin çözümlemesi
[Yayınlanmış yüksek lisans tezi] Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Başol, S. (2014). Hititlerde büyü ve büyü malzemeleri [Yayınlanmış doktora tezi] Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Canbaz, Y., F. (2013). Kenan Hulusi Koray’in korkutan öyküleri. Millî Folklor, 25 (97), 135- 144.
CR  - Caruth, G. D. (2013). Demystifying mixed methods research design: A Review of The Literature,
Mevlana International Journal of Education, 3(2), 112-122.
CR  - Civan, C. (2014). Korkuyu beklerken. Vizyon Hayal Perdesi, 42, 6-11.
CR  - Creswell, J., W. (2016). Araştırma deseni, nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.)
(2. Baskı) Eğiten Kitap.
CR  - Daley, T. (Director). (1987). The Outing (Film) Production Company. ABC Films.
CR  - Dalkıran, B. (Yönetmen). (2006). Araf (Film) d.f.g.s.
CR  - Dehlavi, J. (Director). (1987). Born of Fire (Film) British Film Institute, Güven Kıraç Filmcilik.
CR  - Düzgün, Ş., Ali. (2012). Dinsel ve mitolojik yönleriyle cin ve şeytan algımız. Kelam Araştırmaları,
10(2), 11-30.
CR  - Eliade Mircae. (2003). Dinler tarihine giriş. Kabalcı.
CR  - Erksan, M. (Yönetmen). (1974). Şeytan (Film) Erler Film.
CR  - Friedkin, W. (Director). (1973). The Exorcist (Film) Warner Bros.
CR  - Furby, J. ve Hines, C. (2014). Fantastik. Kolektif.
CR  - Gürkan, H. (2009). 2000’lerde Hollywood’da yeniden çekilen Japon korku filmlerinde kadın temsillerinin karşılaştırmalı analizi [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi] Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Heyvaert, M., Maes, B. ve Onghena, P. (2011). Applying mixed methods research at the Synthesis
Level: An overview. Research In Schools, 18(1), 12-24.
CR  - Hocaoğlu, D. (2001). Korku edebiyatı üzerine: I. korku edebiyatı, Ölüm Mistisizmi ve Şeytan. 3 (10),
10., 8-11.
CR  - Hooper, T. (Director). (1982). Poltergeist (Film) Metro-Goldwyn-Mayer (MGM).
CR  - İnal, U. (2015). Türk korku sinemasında eski Türk inançları ve İslamiyet’e dair ögeler: Hasan Karacadağ sineması [Yayınlanmış yüksek lisans tezi] Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - İsmayılov, E., K. ve Sunal, G. (2013). Frankenstein ya da modern prometheus romanının sinemaya
uyarlanması. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 199-222.
CR  - Harner, Michael (2014). Şamanik Şifa (Y. Sen, Çev.) Ray.
CR  - Kaya, R. (2003). Kur’an-i Kerim’de insan-şeytan ilişkisi. Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12(2), 1-30.
CR  - Kılıçkaya, D. (2016). Oğuz Atay’ın “Unutulan” ve “Korkuyu Beklerken” Adlı hikâyelerinde Gotik
unsurlar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 685-696.
CR  - Kızılca, M. (2015). Türk korku sineması’na genel bir bakış. Öteki Sinema. Erişim adresi: http://www.otekisinema.com/turk-korku-sinemasina-genel-bir-bakis/ (Erişim tarihi:
05.10. 2016).
CR  - Koçak, B. (2006). Doğu-Batı arasında Türk sineması: Korku filmleri üzerine bir değerlendirme. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 26(1), 93-104.
CR  - Landsverk, J., Brown, H., Chamberlain, P., Palinkas, L. A. ve Horwitz, S. M. (2012). Design and
analysis in dissemination and implementation research. In R. C. Brownson, G. A. Colditz and E. K.
Proctor (Eds.) Translating Science to Practice, Oxford University Press, 225–260.
CR  - Mannoni, P. (1992). Korku (I. Gürbüz, Çev.) İletişim.
CR  - Mestçi, A. (2018). Yüz yüze görüşme. 27 Ocak 2018, İstanbul.
CR  - Öner, H. (2016) Önce Kork Sonra İnanırsın: Beş Sevim Apartmanı. Roman Kahramanları Dergisi,
(25), 105-108.
CR  - Palinkas, L. A., Aarons, G. A., Horwitz, S. M., Chamberlain, P., Hurlburt, M. ve Landsverk, J. (2011).
CR  - Mixed method designs in implementation research, Administration and policy in mental health and
mental health services research, 38, 44-53.
CR  - Polat, E. (2015). Cin suresi perspektifinde cinlerin varlığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53),
337-365.
CR  - Proctor, E. K., Landsverk, J., Aarons, G., Chambers, D., Glisson, C. ve Mittman, C. (2009). Implementation research in mental health services: An emerging science with conceptual, methodological and training challenges. Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services
Research, 36, 24-34.
CR  - Reyhan, E. (2008). Eski Anadolu kültüründe büyü ve büyücülük. Akademik Bakış, 2(3), 227-242.
CR  - Scognamillo, G. (1994). Dehşetin kapıları. Mitos.
CR  - Scognamillo, G. (1996). Korkunun sanatları. İnkılap.
CR  - Sönmez, V. ve Alacapınar, F., G. (2016). Sosyal bilimlerde ölçme aracı hazırlama. Anı.
CR  - Şimşek, G. (2013). Siyasi olayların korku sinemasına yansımaları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi,
12(46), 264-280.
CR  - Şimşek, G. (2016). Sinemada korku ve din, 2000 sonrası Amerikan ve Türk filmlerinde cin unsurunun
çözümlenmesi. Pales.
CR  - Tanyu, H. (1992). Büyü. İslam ansiklopedisi.
CR  - Tutar, C.(2015). Türk korku sinemasının yapısal engelleri: Sosyo-kültürel bir bakış. Gümüşhane Üniversitesi İletişim fakültesi Elektronik Dergisi, 3(2), 247-274.
CR  - Türkel, E. ve Kasap, F. (2014). Türk sinemasında korku: 2000 sonrası Türk korku sinemasında dinsel motifler üzerine bir inceleme ve yaratım sorunları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(32), 711-721.
CR  - Yavuz, F. (2005). Bastırılanın kaçınılmaz geri dönüsü: Korku sineması. Sinemasal Dergisi, İzmir, Dokuz Eylül Yayınları, Temmuz, Ağustos, Eylül.
CR  - Yavuz, M., E. ve Geçikli, K. (2008). Gotik romanda aydınlanma karşıtlığı. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi
Mayıs, 32(1), 171-188.
CR  - Yıldıran Önk, Ü. (2011). Türk sineması’nda türler üzerine bir inceleme (1970-1980). Journal of Yaşar
University, 23(6), 3866-3877.
CR  - Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, (11. Baskı) Seçkin.
CR  - Yükseköğretim Planlama, Denetleme, Akreditasyon Kurumu YÖDAK (2020).
CR  - Yüksel, N., A., A. (2016). Metin Erksan’ın Kuyu filminin mitolojiye dayalı bir perspektiften çözümlenmesi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(4), 129-134.
CR  - Ziraman, Z. (2007). 1990 sonrası Japon korku sinemasında intikamcı ruh ögesi [Yayınlanmış yüksek
lisans tezi] Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
UR  - https://doi.org/10.22559/folklor.4995
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/5378345
ER  -