TY - JOUR T1 - Translation as a Form of Social Representation and the Case Of Re-Introducing Karagöz to Turkish Readers: Karagöz Adaptations of Ismayil Hakki Baltacioğlu and Aziz Nesin* AU - Dinçel, Burç PY - 2011 DA - December JF - Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi JO - T.E.D. Dergi PB - İstanbul Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1303-8605 SP - 99 EP - 128 VL - 0 IS - 16 LA - tr AB -    Abstract    One of the most striking forms of Traditional Turkish Theatre, namely Karagöz has a significant place in the history of Turkish Theatre. As opposed to the contemporary understanding of Karagöz within the Turkish society that foregrounds the humorous and childish aspects of this theatre form, Karagöz was amongst the sparse ways of criticising the collapsed social system of the Ottoman Empire during the turbulent years of the nineteenth century. The ultimate reason for this current understanding of Karagöz stems from the way that it is presented to Turkish readers. Nevertheless, a brief glance at the particular periods of the history of the Turkish Republic points out a visible change of representing this theatre form to Turkish readers. In The One-party Period and during the years following that period, there was a serious attempt of modernising Karagöz by means of adaptations. Within this context, Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu's Karagöz Ankara'da and Aziz Nesin's Üç Karagöz Oyunu suggest themselves as notable examples of these adaptations owing to the hints that they might carry regarding the social dynamics of the 1940s and 1960s respectively. These adaptations, moreover, call for a re-reading from the vantage point of Translation Studies owing to the vital role that Baltacıoğlu and Nesin attribute to the socio-critical aspect peculiar to Karagöz plays in their works.Since any given translation comprises the elements of the society that it belongs to, one could deem Karagöz as a form of social representation thanks to the essential feature of it that offers place for each persona of the Ottoman Society during the course of the performance(s). In this regard, the process of re-introducing Karagöz to Turkish readers by way of adaptations suggests itself as a primary issue to be discussed from the vantage point of the contemporary understanding of translation. Taking this argument as a starting point, this paper aims at re-evaluating Karagöz adaptations of Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu and Aziz Nesin from the perspectives that sociology, Translation Studies, as well as Theatre Studies provide. In order to do so, this article discusses Karagöz as a form of social representation. By doing so, this paper attempts to trace the possible change(s) that the traditional understanding of Karagöz plays might have been through in the adaptations of Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu and Aziz Nesin with the purpose of shedding light on how these two authors critically engaged with this theatre form in question. Key Words: translation, adaptation, karagöz, Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu, Aziz Nesin  Toplumsal Bir Temsil Biçimi Olarak Çeviri ve Karagöz'ün Yeniden Türkiye OkurlarınaTanıtılması Örneği: Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu ve Aziz Nesin'in Karagöz Uyarlamaları  Öz Geleneksel Türk Tiyatrosu'nun en dikkat çekici biçimlerinden Karagöz, Türk Tiyatro tarihinde önemli bir yere sahiptir. Çağdaş Türk toplumunda Karagöz'ün mizahi ve çocuksu öğelerini ön plana çıkaran anlayışın aksine, bahsi geçen tiyatro biçimi, on dokuzuncu yüzyılın çalkantılı yıllarında Osmanlı İmparatorluğu'nun yozlaşmış toplumsal sisteminin eleştirilebildiği nadir mecralardan biri olmuştur. Bu mevcut anlayışın yegâne sebebi, Karagöz'ün çağdaş Türk okurlarına sunulma şeklidir. Bununla birlikte, Türkiye Cumhuriyeti tarihindeki belirli dönemlerine genel bir bakış, Karagöz'ün Türk okuyucularına sunulma biçiminde gözle görülür bir değişiklik olduğunu ortaya koymaktadır. Tek Parti Dönemi ve bu dönemi izleyen yıllar, uyarlamalar vasıtasıyla Karagöz'ü ciddi anlamda modernleştirme çabalarına tanıklık etmiştir. Bu bağlamda, Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu'nun Karagöz Ankara'da ve Aziz Nesin'in Üç Karagöz Oyunu adlı eserleri, hem 1940'lı yılların, hem de 1960'lı yılların toplumsal dinamiklerine ışık tutmaları açısından söz konusu Karagöz uyarlamalarının öne çıkan örnekleri olarak değerlendirilebilir. Ayrıca, bu uyarlamalarda, Karagöz oyunlarına içkin toplumsal eleştiri özelliğinin kazanabileceği hayati rolün, Baltacıoğlu ve Nesin tarafından nasıl uygulamaya geçirildiği sorusu, yazarların eserlerinin Çeviribilim açısından incelenmesine imkân vermektedir.Her çeviri eyleminin, ait olduğu toplumun unsurlarını içinde barındırdığı gerçeği göz önüne bulundurulduğunda, Karagöz oyunları, gösterim(ler) sırasında Osmanlı toplumunun her üyesine yer veren özelliği sayesinde birer toplumsal temsil biçimi olarak nitelendirilebilmektedir. Bu bağlamda, Karagöz'ün Türk okurlarına uyarlamalar yoluyla yeniden tanıtılması süreci, çağdaş çeviri anlayışı açısından tartışılması gereken önemli konulardan biridir. Bu argümanı çıkış noktası alan makale, Baltacıoğlu ve Nesin'in Karagöz uyarlamalarını, sosyoloji, Çeviribilim ve Tiyatro Araştırmaları açısından bir okumasını sunmayı amaçlamaktadır. Bu hedef doğrultusunda çalışma, Karagöz'ü bir toplumsal temsil biçimi olarak tartışmaya açmaktadır. Makale, Baltacıoğlu ve Nesin'in eserlerinde geleneksel Karagöz anlayışının geçirdiği olası değişim(ler)i izleyerek, her iki yazarın söz konusu tiyatro biçimiyle nasıl hesaplaştığına dair bir fikir vermeyi hedeflemektedir.  Anahtar Kelimeler: çeviri, uyarlama, Karagöz, Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu, Aziz Nesin   CR - Aaltonen, Sirkku, Time-Sharing on Stage, Clevedon: Multilungual Matters, 2000 CR - And, Metin, Karagöz: Turkish Shadow Theatre, Istanbul: Dost Publication, 1979 CR - And, Metin, Geleneksel Türk Tiyatrosu, Istanbul: İnkilâp Kitabevi, 1985 CR - And, Metin, Drama at the Crossroads, Istanbul: The Isis Press, 1991 CR - And, Metin, ―Ataç‘ın Tiyatroyla İlgisi‖, in Kitap-lık 48, pp. 111-119, 2001 CR - Ahıska, Meltem, ―Hayal Edilemeyen Toplum: Türkiye‘de ‗Çevresiz Merkez‘ ve Garbiyatçılık‖, in Toplum ve Bilim 105, pp. 11-29, 2006 CR - Ataç, Nurullah, ―Karagöz Hakkında‖, in Karagöz Kitabı Sevengül Sönmez (ed.), Istanbul: Kitabevi, pp. 225-226, 2005 CR - Baltacıoğlu, Ismayıl Hakkı, Karagöz Ankara‟da, Istanbul: Sebat Basımevi, 1940 CR - Baltacıoğlu, Ismayıl Hakkı, Karagöz Tekniği ve Estetiği, Istanbul: Kültür Matbaası, 1942 CR - Baltacıoğlu, Ismayıl Hakkı, Tiyatro Nedir Atila Alpöge, Turhan Yılmaz Öğüt and Ali Baltacıoğlu (eds.), Istanbul: Mitos Boyut, 2006 CR - Bassnett, Susan, Translation Studies, London and New York: Routledge, 2004 CR - Baş, Selma, ―Karagöz‘ün Modernleştirilmesi Çabalarına Bir Örnek: Aziz Nesin‘in Üç Karagöz Oyunu‖, in Somut Olmayan Kültürel Miras: Yaşayan Karagöz, Uluslararası Sempozyum Bildirileri Öcal Oğuz and Yeliz Özay (eds.). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, pp. 94-119, Bastin, Georges L., ―Adaptation‖, in Routledge Encyclopedia of Translation Studies Mona Baker (ed.), London: Routledge, pp. 5-8, 1998 CR - Çalışlar, Aziz, 20. Yüzyılda Tiyatro, Istanbul: Mitos Boyut, 1993 CR - Dinçel, Burç İdem, ―Bütüncül Tiyatro Anlayışının Belirgin Örnekleri: Peer Gynt ve Rüya Oyunu‖, in İstanbul Üniversitesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 7, Istanbul: Istanbul University Press, pp. 96-109, 2005 CR - Dinçel, Burç İdem, ―The Facts of Turkish Theatre‖, in Turkish Book Review 2, Istanbul: Plan B, pp. 84-85, 2008 CR - Gürün, Dikmen, ―1950‘ler ve Tiyatro Sanatının Yönelimleri‖, in İstanbul Üniversitesi CR - Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 3, Istanbul: Istanbul University Press, pp. 55-63, 2003 CR - Halide Edib, Turkey Faces West, New Haven: Yale University Press, 1930 CR - Kafadar, Osman, Türk Eğitim Düşüncesinde Batılılaşma, Ankara: Vadi Yayınları, 1997 CR - Karaboğa, Kerem, ―Medeniyet, Milliyet ve Baltacıoğlu‘nun ‗Öz Tiyatro‘su‖, in İstanbul Üniversitesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 10, Istanbul: Istanbul University Press, pp. 3-19, 2007 CR - Kudret, Cevdet Karagöz v. 1, Ankara: Bilgi, 1968 CR - Lefevere, André, Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame, London and New York: Routledge, 1992 CR - Nesin, Aziz, Üç Karagöz Oyunu, Istanbul: İstanbul Matbaası, 1968 CR - Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Istanbul: İletişim, 2001 CR - Ortaylı, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Istanbul: Pan, 2007 CR - Özbaran, Salih, Osmanlı‟yı Özlemek ya da Tarih Tasarlamak, Ankara: İmge, 2007 CR - Özcan, Ufuk, ―Türkiye‘de Sosyoloji: Başlıca Akımlar, Dönemler ve Figürler‖, in Türk Sosyologları ve Eserleri-II, Genel Eğilimler ve Kurumsallaşma, Sosyoloji Yıllığı 20, Ertan Eğribel, Ufuk Özcan (eds.), Istanbul: Kitabevi, pp. 95-216, 2010 CR - Paker, Saliha, ―Turkey: The Age of Translation and Adaptation, 1850-1914‖, in Modern CR - Literature in the Near and Middle East 1850-1970, Robin Ostle (ed.), London and New York: Routledge, 1991, pp. 17-32, 1991 CR - Pekman, Yavuz, Çağdaş Tiyatromuzda Geleneksellik, Istanbul: Mitos Boyut, 2002 CR - Pekman, Yavuz, ―Türk Tiyatrosunda Çağdaş Bir Kuramcı: Ismayıl Hakkı Baltacıoğlu‖, in İstanbul Üniversitesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 3, Istanbul: Istanbul University Press, pp. 64-78, 2003 CR - Pekman, Yavuz, ―Türk Tiyatrosunda Bir Başrol Olarak ―Mahalle‖, in İstanbul Üniversitesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi 10, Istanbul: Istanbul University Press, pp. 20-49, 2007 CR - Sezer, Baykan, Türk Sosyolojisinin Ana Sorunları, İstanbul: Kitabevi, 2006 CR - Siyavuşgil, Sabri Esat, ―İstanbul‘da Karagöz ve Karagöz‘de İstanbul‖ in Karagöz Kitabı, Sevengül Sönmez (ed.), Istanbul: Kitabevi, pp. 104-118, 2005 CR - Sokullu, Sevinç, Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979 CR - Sonyel, Salâhi R. ―Tanzimat and its Effects on the Non-Muslim Subjects of the Ottoman Empire‖, in Tanzimat‟ın 150. Yıldönümü Uluslararası Sempozyumu, Ankara: 31 Ekim-3 Kasım 1989, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, pp.353-388, 1994 CR - Şener, Sevda, Gelişim Sürecinde Türk Tiyatrosu, Istanbul: Alkım, 2003 CR - Tahir-Gürçağlar, Şehnaz, ―The Translation Bureau Revisited: Translation as Symbol‖, in Apropos of Ideology Maria Calzada-Pérez (ed.), Manchester: St. Jerome, pp. 113-129, 2003 CR - Tekerek, Nurhan, ―Tiyatromuzun Modern Tiyatroyla Kesişmesi Yolunda Gelenekselin Önemi ve Baltacıoğlu‘ndan Bir Deneme: Kafa Tamircisi‖, in Tiyatro Araştırmaları Dergisi 17, Ankara: Ankara University Press, pp. 35-49, 2004 CR - Tsoukalas, Ioannis, ―A Method for Surveying Social Representations‖, in Quality & Quantity, vol. 40, no. 6, pp. 959-981, 2006 CR - Whitley, Jr., Principles of Research in Behavioral Science, California: Mayfield Publishing Company, 1996 CR - Yüksel, Ayşegül, Çağdaş Türk Tiyatrosundan On Yazar, Istanbul: Mitos Boyut, 1997 CR - Zatlin, Phyllis, Theatrical Translation and Film Adaptation, Clevedon: Multilingual Matters, 2005 Internet Resources CR - Wagner, Wolfgang, ―Description, Explanation and Method in Social Representation Research‖, in Papers on Social Representations. Vol. 4 no. 2, 1995 CR - < http://www.psr.jku.at/PSR1995/4_1995Wagne.pdf >. (Accessed 03.05.2010) UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/teddergi/issue//194568 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/172457 ER -