TY  - JOUR
TT  - SİBİRYA HALK ANLATILARININ “ÖLÜLER ÜLKESİ”NİN İNSANLARI İLE İSLAMÎ ANLATILARIN CEHENNEM AZABI ÇEKEN İNSANLARI ARASINDA BİR KARŞILAŞTIRMA
AU  - Aça, Prof. Dr. Mehmet
PY  - 2017
DA  - June
Y2  - 2017
DO  - 10.17133/tubar.319955
JF  - Türklük Bilimi Araştırmaları
JO  - TUBAR
PB  - Nazım Hikmet POLAT
WT  - DergiPark
SN  - 1300-7874
SP  - 11
EP  - 24
IS  - 41
KW  - Siberian folk narratives
KW  - Islamic narratives
KW  - land of the dead
KW  - hell
KW  - sin
KW  - torment
N2  - Kahramanların,genellikle şeytan ya da kötü ruhlarla mücadele etmek için girdikleri“karanlıklar ülkesi”nde yolculuk ederken orada dünyada yaptıkları işlere görecezalandırılan ve ödüllendirilen insanlarla karşılaşmaları, Sibirya halkanlatılarının karakteristik özelliklerinden birisidir. Kahramanların,şamanların yeraltı dünyasına yönelik yolculuklarını andıran bu yolculuklarısırasında karşılaştıkları bu türden manzaralar, Sibirya halklarının “günah”,“ceza” ve “ölümden sonraki hayat”la ilgili inançlarını gözler önüne sermesibakımından önemlidir. Uno Harva, Sibirya halklarının anlatılarındaki bu türsahnelerin evrensel değerlerden kaynaklandığını ifade etmiştir. Sibirya halkanlatılarındaki bu sahnelerin benzerlerini, Harva’nın tespitini doğrular bir şekilde,cehennemle ilgili İslamî anlatılarda da görmek mümkündür. İslamî anlatılar(miraçnameler, masallar, kıssalar), cehennem azaplarına daha çok günahkârkadınlar üzerinden odaklanmıştır. Bu tür anlatılardaki ceza nedenleri vecezalandırma biçimleri ile Sibirya halk anlatılarındaki ceza nedenleri vecezalandırma biçimleri arasında önemli benzerlikler vardır. Benzerlikleri,evrensel değerlerden yola çıkarak izah etmenin yanı sıra, Müslüman TürklerinŞamanizm, Budizm ve Maniheizm gibi dinlere ait inanç unsurlarını İslam inancınaaktararak İslamileştirmeleriyle de izah etmek mümkündür. Bu çalışmada, Sibiryahalk anlatılarındaki “ölüler ülkesi”nin insanları ile İslamî anlatılarıncehennemde azap çeken insanları arasındaki benzerlikler ceza nedenleri ve cezabiçimleri açısından karşılaştırılmış, bu konuyu ele alan İslamî anlatılarınkökenleri üzerinde durulmuştur.
CR  - AKAR, Metin (1987), Türk Edebiyatında Manzum Mi’râc-nâmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
ARAT, Reşit Rahmeti (1991), Eski Türk Şiiri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
BANG, W.-Rahmeti, R. (1934), “Türlü Cehennemler Üzerine Uygurca Parçalar”, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmalar Enstitüsü Türkiyat Mecmua-sı, IV, s. 251-263.
DEVELİ, Hayati Develi (1998), “Eski Türkiye Türkçesi Devresine Ait Manzum Bir Miracnâme”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 28 (1), s. 81-228.
ELİADE, Mircea (1999), Şamanizm. İlkel Esrime Teknikleri, Çev.: İsmet Birkan, İmge Kitabevi, Ankara,
ERGUN, Metin-Aça, Mehmet (2004), Tıva Kahramanlık Destanları I, Ankara: Akçağ Yayınları.
HARVA, Uno (2015), Altay Panteonu Mitler, Ritüeller, İnançlar ve Tanrılar, Çev.: Ömer Suveren, Doğu Kütüphanesi, İstanbul.
HOOK, Samuel Henry (2002), Ortadoğu Mitolojisi Mezopotamya Mısır Filistin Hitit Musevi Hrıstiyan Mitosları, Çev.: Alâeddin Şenel, İmge Kitabevi, İs-tanbul.
ROUX, Jean-Paul (1999), Eskiçağ ve Ortaçağda Altay Türklerinde Ölüm, Çev.: Aykut Kazancıgil, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
RUBEN, Walter (1995), Eski Metinlere Göre Budizm (Budacılığın Diyalektik Yorumu), Çev.: Lütfü Bozkurt, Okyanus Yayıncılık, İstanbul.
SAKAOĞLU, Saim (2002), Gümüşhane ve Bayburt Masalları, Akçağ Yayınları, Ankara.
TANEVİ, Eşref Ali (1998), Dünyada ve Ahirette Amellerin Karşılığı, Seha Neşri-yat, Ankara.
TRYJARSKİ, Edward (2012), Türkler ve Ölüm Geçmişten Bugüne Türklerde Ölüm Kültürü, Çev.: Hafize Er, Pinhan Yayıncılık, İstanbul.
TURNER, Alice K. (2004), Cehennemin Tarihi, Çev.: Ayhan Sargüney, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
UR  - https://doi.org/10.17133/tubar.319955
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/312198
ER  -