TY - JOUR TT - 5. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SÖZLÜK İHTİYAÇLARI VE ORTAOKUL TÜRKÇE SÖZLÜKLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME AU - Baskın, Sami PY - 2017 DA - December JF - Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi JO - TSA PB - Akademisyenler Birliği Derneği WT - DergiPark SN - 1301-370X SP - 764 EP - 789 VL - 21 IS - 3 KW - sözlük-kullanıcı ilişkisi KW - 5. sınıf öğrencilerinin sözlük ihtiyacı N2 - Öğrenciler, dil eğitimi esnasında başta anlam olmak üzerekelime ile ilgili heceleme, telaffuz, çekimleme, eşdizimlilik, karşıt veya eşanlam gibi pek çok husus için sözlüğe başvurma ihtiyacı hissedebilirler. Buihtiyaç, dil eğitiminin planlamasına uygun olarak sınıftan sınıfa farklılıkgösterir. Bu yüzden öğrenci sözlükleri, hitap ettikleri yaş grubunun (sınıf düzeyinin) ihtiyaçlarıdikkate alınarak hazırlanan özel eserlerdendir. Bu araştırma Türkiye’de okulsözlükleri hazırlanırken öğrenci ihtiyaçlarının dikkate alınıp alınmadığı vekullanıma sunulan sözlüklerin ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığınınbelirlenmesi amacıyla yapılmıştır. Araştırmanın evrenini tüm eğitimseviyesindeki öğrenciler teşkil etse de araştırma 5. Sınıf öğrencileri veonların kullanabileceği sözlükler ile sınırlandırılmıştır. Öğrencilerinihtiyaçları belirlenirken 5. sınıf Türkçe dersi etkinlikleri ve Türkçe ÖğretimProgramındaki kazanımların doküman analizlerinden yararlanılmıştır. Buradatespit edilen ihtiyaçların bir listesi (kontrol listesi) yapılmış veöğrencilerin kullanımına sunulan sözlüklerin bu ihtiyaçlara cevap verebilirliğiaraştırılmıştır. İnceleme neticesinde 5.sınıf öğrencileri bütüncül yapıda alfabetik ve eş seslileri ayrı maddelerhalinde düzenleyen, parçacıl yapıda kelimenin anlamını, türünü, eş ve zıtanlamlısını, birden çok anlamı varsa yan, mecaz ve terim anlamlarını,çağrıştırdığı diğer kelimeleri ve örnek kullanımını gösteren tanıklamalarıiçeren bir sözlüğe ihtiyaç duydukları ortaya çıkmıştır. Ancak hâlihazırdaonların kullanımına sunulan ortaokul sözlükleri, bu sözlüksel unsurların çoğunuiçermemektedir. Bu yüzden öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılamaktan uzaktır.Dersin müfredatı, kazanımlar ve hedef söz varlığı dikkate alınarak sınıftemelli sözlükler hazırlanmalıdır. CR - Arıkan, R. (2013). Araştırma yöntem ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayınları. CR - Baskın, S. (2012). Memlûk dönemi türkçe sözlüklerinin yapısı. Dede Korkut Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 1(1), 23-40. CR - Baskın, S. (2014). Türkiye ve dünyada sözlük bilimi: tanımı, kapsamı ve diğer bilimlerle ilişkisi. International Journal of Language Academy, 2 (4), 445-457. CR - Boz, E. (2006). Sözlük ve sözlükçülük sorunları. Gürer Gülsevin ve Erdoğan Boz (Ed.), türkçenin çağdaş sorunları. 1-44. Ankara: Gazi Kitabevi. CR - Boz, E. (2011). Sözlükbilimi yazıları i. Ankara: Gazi Kitabevi. CR - Delice, H. İ. (2017). Sözlüklerde sözcük türlerine yer verilmeli mi?. III. uluslar arası sözlükbilimi sempozyumu bildiri kitabı (3-4 Kasım 2016, Eskişehir). Erdoğan Boz vd. (Ed.), 354-360. (e-kitap).Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi. CR - Erdal S. (2014). İlköğretim okulları için Türkçe sözlük. İstanbul: Yuva Yayınları. CR - Göçer, A. (2001). Türk dili ile ilgili sözlüklere genel bir bakış ve günümüz ilköğretim sözlükleri. Türk Dili, 598: 388-403. CR - Holdt, Š., A., Čibej J. ve Vitez, A. Z. (2016). Value of language-related questions and comments in dıgıtal media for lexicographical user research. International Journal of Lexicography (Advance Access published April 21, 2016). 1-24. https://academic.oup.com/ijl/article/doi/10.1093/ijl/ecw017/2555486/Value-of-language-related-questions-and-comments (Erişim Tarihi: 12.03.2017). CR - İmer, K. (1998). Türkiye’de dil planlaması: Türk dil devrimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları. CR - Jackson, H. (2016). Sözlükbilime giriş. (M. Gürlek ve E. Patat, Çev.). İstanbul: Kesit Yayınları. CR - Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları. CR - Karataş, C. (2013). İlköğretim orta sözlük. İstanbul: Özyürek Yayınevi. CR - Kurul (2015). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim program. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. CR - Kuşçu, H. (2014). İlköğretim Türkçe altın sözlük. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi. CR - Lew, R (2015). Dictionaries and their users. International Handbook of Modern Lexis and Lexicography, 1-9. http://www.staff.amu.edu.pl/~rlew/pub/Lew_2015_Dictionaries_and_Their_Users.pdf (Erişim Tarihi: 10.02.2016). CR - Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokul öğrencilerinin sözlük kullanma alışkanlıkları: nitel bir araştırma. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 2 (2), 266-284. CR - Özkan, B. (2011). Güncel Türkçe sözlük’te “kasap” sözcükbirimi üzerine bir derlem araştırması. ACTA TURCICA, 3 (2), 103-118. CR - Püsküllüoğlu, A. (2014). Ortaokul Türkçe sözlük. Ankara: Arkadaş Yayınevi. CR - Schryver, G.-M. de ve Prinsloo, D. J. (2011). Do dictionaries define on the level of their target sers? a case study for three Dutch dictionaries. International Journal of Lexicography (Advance access publication 7 February 2011), 24 (1), 5–28, doi:10.1093/ijl/ecq045 CR - Selçuk A. (2014). Türkçe sözlük. Konya: Karatay Yayınları. CR - Sterkenburg, P. van (2003). The dictionary: definition and history. P. van Sterkenburg (Ed.), A Practical Guide to Lexicography. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins Publishing Company. CR - Varantola, K. (2002). Use and usability of dictionaries: common sense and context sensibility?. M.-H. Corréard (Ed.), Lexicography and Natural Language Processing a Festschrift in Honour of B.T.S. Atkins, 30–44. EURALEX, http://www.euralex.org/elx_proceedings/Lexicography%20and%20Natural%20Language%20Processing/Krista%20Varantola%20-%20Use%20and%20Usability%20of%20Dictionaries%20Common%20Senseand%20Context%20Sensibility.pdf CR - Welker, H. A. (2010). Dictionary use: a general survey of empirical studies. Brasilia: Author’s Edition. http://www.let.unb.br/hawelker/dictionary_use_research.pdf (Erişim Tarihi: 20.01.2017). CR - Xu, Hai (2006). Investigating dictionary users’ needs for illustrative examples: the case of chiınese efl learners. Cadernos de Tradução, 2 (18), 153-174, https://periodicos.ufsc.br/index.php/traducao/article/view/6946/6454 (Erişim Tarihi: 10.02.2016). CR - Yaman, H. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin sözlük kullanma alişkanliklari üzerine bir değerlendirme. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 735- 751. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi/issue//323778 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/360865 ER -