TY  - JOUR
TT  - KRONİK HASTALIĞI OLAN YAŞLI BİREYLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI, SAĞLIK ALGISI  VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLER
AU  - Bayık Temel, Ayla
AU  - Çimen, Zühal
PY  - 2017
DA  - December
Y2  - 2017
JF  - Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi
JO  - EGEHFD
PB  - Ege Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2147-3463
SP  - 105
EP  - 125
VL  - 33
IS  - 3
KW  - Sağlık okuryazarlığı
KW  - sağlık durumu
KW  - kronik hastalık
N2  - Başlık:KRONİK HASTALIĞI OLAN YAŞLI BİREYLERDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI, SAĞLIK ALGISI VE İLİŞKİLİ FAKTÖRLERTitle:INVESTIGATION OF HEALTH LITERACY, PERCEPTION OF HEALTH AND RELATED FACTORS IN ELDERLY PATIENTS WITH CHRONIC ILLNESSÖzet:Amaç:Araştırma kronik hastalığıolan yaşlı bireylerde sağlık okuryazarlığı, sağlık algısı ve ilişkilifaktörleri incelemek amacıyla yürütülmüştür.Gereç ve yöntem: Tanımlayıcı ve ilişkiselçalışma bir üniversite hastanesinde iç hastalıkları kliniklerinde yataraktedavi gören 65 ve üzeri yaş grubunda gönüllü 550 bireyle yürütülmüştür. Birey tanıtıcı anket formu ve SağlıkOkuryazarlığı Ölçeği kullanılarak yüzyüze görüşme ile toplanmıştır. VerilerSPSS 15 paket programı kullanılarak sayı yüzde dağılımları, Student t testi,Anova varyans analizi, korelasyon, regresyon analizi ve Bonferroni ilerivaryans analizleri ile değerlendirilmiştir. Bulgular: Bireylerin; % 54.9’u kadındır,%69.6’sı evli ve %39.6’sı 65-74 yaş grubunda olup. %34.7’si sağlığını ortadüzeyde, %35.3’ü de yaşam kalitesiniorta düzeyde algılamaktadır. Sağlık hizmetlerine erişmede %51.3’ü çok zorlukçektiğini belirtmiştir. Bireylerin sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalaması87.96±13.89’dır. Alt ölçeklerin (uygulama, erişim, anlama ve uygulama) maddepuan ortalamaları 17.73±3.28 ile 28.60±5.03 arasındadır. Kadınların erkeklere, 65-74yaş arası bireylerin diğer yaş gruplarına, evli bireylerin bekar olanlara, liseve üzeri eğitim almış grubun daha az eğitim alan gruplara, çalışanlarınçalışmayanlara göre puan ortalaması daha yüksektir. Sağlığını iyi ve çok iyialgılayan, yaşam kalitesini iyi ve çok iyi olarak değerlendiren, sağlık hizmetlerine erişmede hiç zorlukyaşamayan bireylerinsağlık okuryazarlığı puanı daha yüksektir. Kronik hastalık sayısı vekronik hastalık süresi ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puan ortalamalarıarasında anlamlı bir ilişki gözlenmedi. Hastaneye yatma sayısı ve acil servisebaşvurma sayısı arttıkça ölçek puanının düştüğü belirlendi.Sonuç: Yaşlıların okuryazarlık düzeyi“az zorluk çekiyorum ile biraz zorluk çekiyorum” düzeyi arasında bulunmuştur. Algılanan sağlık düzeyi ve yaşam kalitesidüzeyi yükseldikçe bireylerin okuryazarlık puanı da artmıştır. Yaş grubu,cinsiyet, eğitim durumu, en uzun yaşanılan yer, sağlık algısı, sağlıkhizmetlerine erişim sağlık okuryazarlığı en çok etkileyen değişkenlerdir. Çalışmanındaha geniş örneklemde yapılması ve hemşirelerin yaşlı bireylere sağlık eğitimi vedanışmanlık etkinliklerinden önce sağlık okuryazarlık durumlarınıdeğerlendirmeleri önerilebilir.Abstract:Aim:The aim was to investigate the health literacy, perceptionof health and related factors in elderly patients with chronic illnesses.Material andmethods: Descriptive and correlational research was carried out with 550 volunteer elderly patients between the ages of65 and over, in a University Hospital. Data was gatheredby using a questionnaire form consisting 30 questions and Health Literacy Scale.Data was evaluated by using SPSS 15 program.Results: 54.9% of the elderly was woman, 69.9% wasmarried, and 39.6% were between the ages of 65-74. Of the elderly 34.7%perceived his/her health at medium level, and 51.3% of them perceived his/her quality of life atmedium level, 51.3% had much difficulty in utilizing health services. Meanscore of health literacy scale was 87.96±13.89 and the mean scores forsubscales were between17.73±3.28 and 28.60±5.03. Those between the ages 65-74,married and those who has a high school level of education and employed has higher scale scores. Mean values of the overall health literacy score and sub-scale scores were higher amongelderly who perceived a good health status and good quality of life and who hasno trouble in utilizing health services. No statistical relation was foundbetween the number of chronical disease, the duration of the disease and scalescore. As the episodes of admission to hospital and to emergency increased, thescale score decreased. Conclusion: Elderly patients’ health literacylevel was between with little difficultyand with some difficulty level. Scale score increased as the level of perceivedhealth status and quality of life increased. Age, gender, status of education,the local area, perception of health and utilization of health services werethe effective factors in health literacy. It was suggested to implement the research in large sample, to evaluate thehealth literacy of the elderly in the hospital.Anahtar kelimeler: Sağlık okuryazarlığı, sağlıkdurumu, kronik hastalık, yaşlıKeywords:Health literacy, level of health, chronic disease, elderlyDestekleyen kurumlar: YOKTURKaynakça:ADA. Standards ofMedical Care in Diabetes—2012. Diabetes Care 2012;35: 11–63.Aslantekin F,Yumrutaş M. Sağlık Okuryazarlığı ve Ölçümü.TAF Prev Med Bull2014;13(4):327-334.Aras Z, BayıkTemel A. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlilik veGüvenirliğinin Değerlendirilmesi. F.N. Hem. Derg 2017; 25(2): 85-94.Baker DW, ParkerRM, Williams MV, & et al. Health Literacy and the Risk of HospitalAdmission. J Gen Int Med 1998;13(12): 791-798.Baker DW.The Mean in Hand theMeasure of Health Literacy. International Medicine 2006; 21,878-883.Bayık Temel A,Özsoy S, Uysal A, & et al Yaşlılarda Sağlık Anlayışı. Aile ve Toplum 2009;4(16):95-105.Beauchamp A,Buchbinder R, Dodson S, & et al. Distribution of Health Literacy Strengthsand Weaknesses Across Socio-Demographic Groups: A Cross-Sectional Survey Usingthe Health Literacy Questionnaire (HLQ). BMC Public Health 2015; 15:67.Bilir N. SağlıkOkuryazarlığı. Türk J Public Health 2014; 12(1): 61-68.Brewer NT., TzengJP., Lillie SE., & et al. Health Literacy and Cancer Risk Perception: Implicationsfor Genomic Risk Communication. Med Decis Making 2009;29: 157-166.Canadian Councilon Learning. Health Literacy in Canada Initial Result from The InternationalAdults Literacy and Skills Survey. 2007. Retrieved July 31, 2017, from https://books.google.com.tr/books/about/Health_Literacy_in_Canada_Initial_Result.html?id=1n-PoAEACAAJ&redir_esc=y.Çalıştır B,Dereli F, Ayan H & et al. Muğla il Merkezinde Yaşayan Yaşlı BireylerinYaşam Kalitelerinin İncelenmesi, Turkish Journal of Geriatrics, 2006;9(1):30-33.Çınarlı İ. SağlıkEnformasyonu ve Sağlık Enformasyonu ve Sağlık Okuryazarlığı. GalatasaraySağlığa ve Sosyal Politikalara Bakış 2014;19 :20-25.Dişçigil G,Tekinç N., Anadol Z & et al. Toplum İçinde Yaşayan ve Bakımevinde KalanYaşlılarda Polifarmasi. Türk Geriatri Dergisi 2006;9(3):117-121.Doyle G,Cafferkey K, Fullam J. The European Health Literacy Survey: Results FromIreland. April 2012. Retrieved July 28, 2017, from http://healthliteracy.trinityseven.biz/wp-content/uploads/2010/11/EU-Health-Literacy-Survey-Full-Report.pdf. Durusu-Tanrıöver M, Yıldırım H H ,Demiray-Ready F.N& et al. TürkiyeSağlık Okuryazarlığı Araştırması (1.Baskı), Sağlık-Sen Yayınları-25 Ankara(2014). Retrieved July 31, 2017, from http://www.sagliksen.org.tr/cdn/uploads/gallery/pdf/8dcec50aa18c21cdaf86a2b33001a409.pdf.Eichler K, WieserS, Brügger U., The Costs of Limited Health Literacy: A Systematic Review. InternationalJournal of Public Health 2009;4(5);313-324.Erengin H,Dedeoğlu N. Saglıgı Ölçmenin Kolay Bir Yolu: Algılanan Saglık. Toplum ve Hekim1997;12(77):11-16.Eser E, Eser S,Özyurt B & et al. Perception ofQuality Of Life by a Sample of Turkish Older Adults: Whoqol-Old Project TurkishFocus Group Results, Turkish Journal of Geriatrics 2005; 8(4): 169-183.Eser S, Saatlı G, Eser E, Baydur H, Fidaner C.Yaşlılar İçin Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Modülü WHOQOL-OLD: TürkiyeAlan Çalışması Türkçe Sürüm Geçerlilik ve Güvenilirlik Sonuçları. TürkPsikiyatri Dergisi 2010; 21(1): 37-48.Federman A D,Wolf M S, Sofianou A & et al . Asthma Outcomes Are Poor Among Older AdultsWith Low Health Literacy. Journal of Asthma 2014; 51(2): 162-167.Freedman DA,Bess KD,Tucker HA&et al. Public Health Literacy Defined. American Journal of Preventive Medicine 2009; 36(5):446-51.Gazmararian JA,Williams MV, Peel J & et al. Health Literacy and Knowledge of ChronicDisease. Patient Education Counseling 2003;51(3): 267-275.Golin CE, Liu H,Hays RD & et al A Prospective Study of Predictors of Adherence toCombination Antiretroviral Medication. J Gen Intern Med 2002;17(10): 756-765.HacettepeÜniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.“Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması2013”.T.C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye. 2014. Retrieved July28, 2017, from http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2013/rapor/TNSA_2013_ana_rapor.pdf.HLS-EU CONSORTIUM(2012): Comparative report of health literacy in eight EU member states. TheEuropean Health Literacy Survey HLS-EU, online publication: Retrieved July 31, 2017, from http://www.health-lıteracy.eu. Idler EL,Benyamaini Y. Self Rated Health and Mortality: A Review of Twenty SevenCommunity Studies. J. Health Society Behavior 1997;38: 21-37.Ishikawa H,Kiuchi T. Health Literacy and Health Communication. BioPsychoSocial Medicine2010;4: 18-21.Iwata I, MunshiMN. Cognitive and Psychosocial Aspects of Caring for Elderly Patients withDiabetes. Curr Diab Rep. 2009;9: 140-146. Jessup R L,Osborne R H, Beauchamp A, & et al. Health literacy of Recently HospitalisedPatients: A Cross-Sectional Survey Using the Health Literacy Questionnaire(HLQ). BMC Health Services Research BMC series – open, inclusive and trusted2017, 17:52 July 8, 2014.Retrieved July 31, 2017, from http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf.Kaplan GA,Camaeho T. Perceived Health and Mortality: A Nine-year Follow-up of The HumanPopulation Laboratory Cohort. Am .J.Epidemiol. 1983;117: 292-304.Kickbusch I.“Improving Health Literacy in the European Union: Towards A Europe Of Informedand Active Health Citizens” “Improving Health Literacy – A Key Priority ForEnabling Good Health in Europe.” European Health Forum Gastein 2004. RetrievedJuly 31, 2017, from http://www.infosihat.gov.my/infosihat/artikelHP/bahanrujukan/HE_DAN_ICT/PDF/Improving%20Health%20literacy.pdf.Kim Y, LeventholB, Koh Y & et al. School Bullying and Youth Violence: Causes orConsequences of Psychopathologic Behavior?. Arch. Gen Psychiatry 2006;63:1035-1041.Koskan A,Friedman D, Messias D. Health Literacy Among Hispanics: A Systematic ResearchReview (1992-2008). Hispanic Health Care Int. 2010;8(2): 65-76.Kutner, M.,Greenberg, E., Jin, Y, &et al. The HealthLiteracy of America’s Adults: Results From the 2003 National Assessment of AdultLiteracy (NCES 2006–483). U.S. Department of Education. Washington, DC:National Center for Education Statistics, (2006) . Retrieved July 31, 2017, from https://nces.ed.gov/pubs2006/2006483.pdf.Mancusa MJ.Health Literacy: A Concept / Dimensional Analysis. Nursing and Health Sciences2008;10: 248-255.Nielsen-BohlmanL, Panzer AM, Kindig DA. Health Literacy: ‘A Prescription to End Confusion.Committee on Health Literacy. Institute of Medicine of The National Academies.The National Academies Press Washington DC 2004: 65-81. Retrieved July 31,2017, from https://tr.scribd.com/document/337217747/healthliteracy-pdf.Nutbeam D. HealthLiteracy as a Public Health Goal: A Challenge for Contemporary Health Educationand Communication Strategies into the 21st Century. Health PromotionInternational 2000;15(3): 9-11.Özdemir H., AlperZ., Uncu Y., Bilgel N. Health Literacy Among Adults: A Study From Turkey.Health Education Research 2010;25(3): 464-477.Özdoğan P Ş. Radyoterapi Alan Hasta ve YakınlarınınSağlık Okuryazarlığı ve Gereksinimlerine Yönelik Öğretim MateryaliGeliştirilmesi. BaşkentÜniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 2014. Paasche-Orlow MK,Riekert KA, Bilderback A, & et al.Tailored Education May Reduce Health Literacy Disparities in AsthmaSelf-management. Am J Respir Crit Care Med 2005;172: 980-986.Paasche-Orlow MK., Wolf MS. The Causal Pathways Linking Health Literacy toHealth Outcomes. Am J Health Behavior 2007;31: 19-26.Pink B. HealthLiteracy in Australia. Canberre Time 2008:9-13.SafeerRS, Keenan J. Health Literacy: The Gap Between Physicians and Patients.American Family Physician 2005;72;3: 463-468. Sequeira SS,Eggermont LH, Silliman RA & et al.Limited Health Literacy and Decline in Executive Function in OlderAdults. J Health Commun. 2013;18 Suppl 1:143-157.Sorensen K, Vanden Broucke S, Fullam J & et al.(HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. Health literacyand Public Health: A Systematic Review and Integration of Definitions andModels. BMC Public Health 2012;25(12): 80.Speirs KE,Messina LA, Munger AL & et al. Health literacy and nutrition behaviorsamong low-income adults. Journal of Health Care for the Poor andUnderserved. 2012; 23: 1082-1091Sykes S, Wills J,Rowlands G, & et al. UnderstandingCritical Health Literacy: A Concept Analysis. BMC Public Health 2013;13(150):1-10. Retrieved July 31, 2017, from http://www.biomedcentral.com/1471-2458/13/150.T.C. SağlıkBakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Sağlığın Teşviki DaireBaşkanlığı Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenilirlik ve GeçerlilikÇalışması Edi: Pınar Okyay, Filiz Abacıgil Mayıs 2016. Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği Türkçe Uyarlaması(Asoy-Tr), Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32 (Tsoy-32), Türkiye SağlıkOkuryazarlığı Senaryo Ölçeği (Soy-Sen) Geliştirilmesi Ön Çalışması ISBN :978-975-590-594-5, Sağlık Bakanlığı Yayın No : 1025, Baskı : 1.T.C. Sağlık Bakanlığı Temel SağlıkHizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü BakanlıkYayın No: 814, Ankara1. Baskı Anıl Matbaacılık Nisan 2011.T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlıkokuryazarlığı eğitici eğitimi programı. Retrieved July 31, 2017, from http://www.saglik.gov.tr/TR,2638/saglik-okuryazarligi-icin-dugmeye-basildi.T. C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çok Paydaşlı SağlıkSorumluluğunu Geliştirme Programı Tedavi ve Rehabilite Edici SağlıkHizmetlerinde Sağlık İletişiminin GeliştirilmesiAnkara, 2016 Bakanlık Yayın No: 1004. Retrieved July 31, 2017, fromhttp://www.thsk.gov.tr/dosya/birimler/cok_paydasli_saglik_sorumlugu/dokumanlar/cok_paydasli_saglik_sorumlulugu/tedavi/Saglik_iletisiminin_Gelistirilmesi.pdf.Toci E, BurazeriG, Sorenson K, & et al. HealthLiteracy and Socioeconomic Characteristics Among Older People in TransitionalKosovo. British Journal of Medicine & Medical Research 2013;3(4):1646-1658.Tokuda Y, Doba N,Butler JP & et al. Health Literacy and Physical and Psychological Wellbeingin Japanese Adults. Patient Education and Counseling 2009;75: 411-417.Tözün M, Sözmen M K. Halk SağlığıBakışı ile Sağlık Okuryazarlığı Smyrna Tıp Dergisi –48. Retrieved July 31, 2017, from http://smyrnatipdergisi.com/dosyalar_upload/belgeler/Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20okuryazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B11486417076.pdf. U.S. Departmentof Education. National Center for Education Statistic 2006.TheHealth Literacy of America’s Adults Results From the 2003 National Assessmentof Adult Literacy. Retrieved July 31, 2017, from https://nces.ed.gov/pubs2006/2006483.pdf.U.S. Departmentof Health & Human Services Quick Guide to Health Literacy and Older Adults:Health Literacy and Older Adults. Retrieved July 31, 2017, from http://www.health.gov/communication/literacy/olderadults/literacy.htm.U.S. Departmentof Health and Human Services. Healthy People 2010: Understanding an ImprovingHealth. 2nd ed. Washington, DC: U.S. Government Printing Office, November 2000.Retrieved July 31, 2017, from http://www.healthypeople.gov/2010/document/pdf/uih/2010uih.pdf.Uğurlu Z, Sağlık Kurumlarına BaşvuranHastaların Sağlık Okuryazarlığının ve Kullanılan Eğitim Materyallerinin SağlıkOkuryazarlığına Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi.Ankara. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.34-90.Unıted NatıonsEducatıonal Scientific and Cultural Organization (Unesco). The Global LiteracyChallenge A Profile of Youth and Adult Literacy at the Mid-point of the UnitedNations Literacy Decade. 2003 – 2012. Retrieved July 31, 2017, from http:// http://unesdoc.unesco.org/images/0016/001631/163170e.pdf. Waverıjn G,Heıjmans M, Spreeuwenberg P & et al.Associations Between Neighborhood Social Capital, Health Literacy, andSelf-Rated Health Among People With Chronic Illness. Journal of HealthCommunication 2016; 21: 36–44.Williams MV,Davıs T, Parker RM & et al. The Role of Health Literacy inPatient-Physician Communication. Family Medicine 2002;34(5): 383-389.Wolf M S,Gazmararian J A, Baker DW. Health Literacy and Health Risk Behaviors AmongOlder Adults. American Journal of Preventive Medicine 2007;32(1);19–24.Wolf MS, CurtisLM, Wilson EA & et al. LiteracyCognitive Function and Health Results of The Lit Cog Study. J. Gen Intern Med.2012;27: 1300-1307.World Health Organization. (2013). Healthliteracy: The solid facts. Editors: Ilona Kickbusch, Jürgen M. Pelikan,Franklin Apfel & Agis D. Tsouros. Retrieved July 31, 2017, from http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf.World Health Organization.Active ageing: A policy framework. 2002. RetrievedJuly 31, 2017, from http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/67215/1/WHO_NMH_NPH_02.8.pdf.World Health Organization.The Determinants of Active Ageing: Understanding the Evidence 2007. ActiveAgeing: A Policy Framework Geneva. Retrieved July 31, 2017,from http://www.who.int/ageing.Yılmaz F, ÇolakYM, Ersoy K. Sağlık Okuryazarlığının Hasta Hekim İletişimi Üzerine Etkisi. IV.Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi Antalya 2010.Yılmazel G,Çetinkaya F. Sağlık Okuryazarlığının Toplum Sağlığı Açısından Önemi. TAFPreventive Medicine Bullletin 2016;15(1):69-74· Retrieved July 31, 2017, from https://www.researchgate.net/publication/299436169.
CR  - 1-ADA. Standards of Medical Care in Diabetes—2012. Diabetes Care 2012;35: 11–63.
CR  - 2- Aslantekin F, Yumrutaş M. Sağlık Okuryazarlığı ve Ölçümü.TAF Prev Med Bull 2014;13(4):327-334.
CR  - 3-Aras Z, Bayık Temel A. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenirliğinin Değerlendirilmesi. F.N. Hem. Derg 2017; 25(2): 85-94.
CR  - 4-Baker DW, Parker RM, Williams MV, & et al. Health Literacy and the Risk of Hospital Admission. J Gen Int Med 1998;13(12): 791-798.
CR  - 5-Baker DW.The Mean in Hand the Measure of Health Literacy. International Medicine 2006; 21,878-883.
CR  - 6-Bayık Temel A, Özsoy S, Uysal A, & et al Yaşlılarda Sağlık Anlayışı. Aile ve Toplum 2009; 4(16):95-105.
CR  - 7-Beauchamp A, Buchbinder R, Dodson S, & et al. Distribution of Health Literacy Strengths and Weaknesses Across Socio-Demographic Groups: A Cross-Sectional Survey Using the Health Literacy Questionnaire (HLQ). BMC Public Health 2015; 15:67.
CR  - 8-Bilir N. Sağlık Okuryazarlığı. Türk J Public Health 2014; 12(1): 61-68.
CR  - 9-Brewer NT., Tzeng JP., Lillie SE., & et al. Health Literacy and Cancer Risk Perception: Implications for Genomic Risk Communication. Med Decis Making 2009;29: 157-166.
CR  - 10-Canadian Council on Learning. Health Literacy in Canada Initial Result from The International Adults Literacy and Skills Survey. 2007. Retrieved July 31, 2017, from https://books.google.com.tr/books/about/Health_Literacy_in_Canada_Initial_Result.html?id=1n-PoAEACAAJ&redir_esc=y.
CR  - 11-Çalıştır B, Dereli F, Ayan H & et al. Muğla il Merkezinde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Kalitelerinin İncelenmesi, Turkish Journal of Geriatrics, 2006;9(1): 30-33.
CR  - 12-Çınarlı İ. Sağlık Enformasyonu ve Sağlık Enformasyonu ve Sağlık Okuryazarlığı. Galatasaray Sağlığa ve Sosyal Politikalara Bakış 2014;19 :20-25.
CR  - 13-Dişçigil G, Tekinç N., Anadol Z & et al. Toplum İçinde Yaşayan ve Bakımevinde Kalan Yaşlılarda Polifarmasi. Türk Geriatri Dergisi 2006;9(3):117-121.
CR  - 14-Doyle G, Cafferkey K, Fullam J. The European Health Literacy Survey: Results From Ireland. April 2012. Retrieved July 28, 2017, from http://healthliteracy.trinityseven.biz/wp-content/uploads/2010/11/EU-Health-Literacy-Survey-Full-Report.pdf.
CR  - 15-Durusu-Tanrıöver M, Yıldırım H H , Demiray-Ready F.N& et al.   Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Araştırması (1.Baskı), Sağlık-Sen Yayınları-25 Ankara (2014). Retrieved July 31, 2017, from http://www.sagliksen.org.tr/cdn/uploads/gallery/pdf/8dcec50aa18c21cdaf86a2b33001a409.pdf.
CR  - 16-Eichler K, Wieser S, Brügger U., The Costs of Limited Health Literacy: A Systematic Review. International Journal of Public Health 2009;4(5);313-324.
CR  - 17-Erengin H, Dedeoğlu N. Saglıgı Ölçmenin Kolay Bir Yolu: Algılanan Saglık. Toplum ve Hekim 1997;12(77):11-16.
Eser E, Eser S, Özyurt B & et al.   Perception of Quality Of Life by a Sample of Turkish Older Adults: Whoqol-Old Project Turkish Focus Group Results, Turkish Journal of Geriatrics 2005;  8(4): 169-183.
CR  - 18-Eser S,  Saatlı G, Eser E, Baydur H, Fidaner C. Yaşlılar İçin Dünya Sağlık Örgütü Yaşam Kalitesi Modülü WHOQOL-OLD: Türkiye Alan Çalışması Türkçe Sürüm Geçerlilik ve Güvenilirlik Sonuçları. Türk Psikiyatri Dergisi 2010; 21(1): 37-48.
CR  - 19-Federman A D, Wolf M S, Sofianou A & et al . Asthma Outcomes Are Poor Among Older Adults With Low Health Literacy. Journal of Asthma 2014; 51(2): 162-167.
CR  - 20-Freedman DA, Bess KD, Tucker HA& et al.  Public Health Literacy Defined.  American Journal of Preventive Medicine 2009; 36(5):446-51.
CR  - 21-Gazmararian JA, Williams MV, Peel J & et al. Health Literacy and Knowledge of Chronic Disease. Patient Education Counseling 2003;51(3): 267-275.
CR  - 22-Golin CE, Liu H, Hays RD & et al A Prospective Study of Predictors of Adherence to Combination Antiretroviral Medication. J Gen Intern Med 2002;17(10): 756-765.
CR  - 23-Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.“Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2013”.T.C. Kalkınma Bakanlığı ve TÜBİTAK, Ankara, Türkiye. 2014. Retrieved July 28, 2017, from http://www.hips.hacettepe.edu.tr/tnsa2013/rapor/TNSA_2013_ana_rapor.pdf.
CR  - 24-HLS-EU CONSORTIUM (2012): Comparative report of health literacy in eight EU member states. The European Health Literacy Survey HLS-EU, online publication:  Retrieved July 31, 2017, from http://www.health-lıteracy.eu. 
Idler EL, Benyamaini Y. Self Rated Health and Mortality: A Review of Twenty Seven Community Studies. J. Health Society Behavior 1997;38: 21-37.
CR  - 25-Ishikawa H, Kiuchi T. Health Literacy and Health Communication. BioPsychoSocial Medicine 2010;4: 18-21.
Iwata I, Munshi MN. Cognitive and Psychosocial Aspects of Caring for Elderly Patients with Diabetes. Curr Diab Rep. 2009;9: 140-146.
CR  - 26-Jessup R L, Osborne R H, Beauchamp A, & et al. Health literacy of Recently Hospitalised Patients: A Cross-Sectional Survey Using the Health Literacy Questionnaire (HLQ). BMC Health Services Research BMC series – open, inclusive and trusted 2017, 17:52 July 8, 2014. Retrieved July 31, 2017, from http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf.
CR  - 27-Kaplan GA, Camaeho T. Perceived Health and Mortality: A Nine-year Follow-up of The Human Population Laboratory Cohort. Am .J.Epidemiol. 1983;117: 292-304.
CR  - 28-Kickbusch I. “Improving Health Literacy in the European Union: Towards A Europe Of Informed and Active Health Citizens” “Improving Health Literacy – A Key Priority For Enabling Good Health in Europe.” European Health Forum Gastein 2004. Retrieved July 31, 2017, from http://www.infosihat.gov.my/infosihat/artikelHP/bahanrujukan/HE_DAN_ICT/PDF/Improving%20Health%20literacy.pdf.
CR  - 29-Kim Y, Leventhol B, Koh Y & et al. School Bullying and Youth Violence: Causes or Consequences of Psychopathologic Behavior?. Arch. Gen Psychiatry 2006;63: 1035-1041.
CR  - 30-Koskan A, Friedman D, Messias D. Health Literacy Among Hispanics: A Systematic Research Review (1992-2008). Hispanic Health Care Int. 2010;8(2): 65-76.
CR  - 31-Kutner, M., Greenberg, E., Jin, Y, & et al. The Health Literacy of America’s Adults: Results From the 2003 National Assessment of Adult Literacy (NCES 2006–483). U.S. Department of Education. Washington, DC: National Center for Education Statistics, (2006) . Retrieved July 31, 2017, from https://nces.ed.gov/pubs2006/2006483.pdf.
CR  - 32-Mancusa MJ. Health Literacy: A Concept / Dimensional Analysis. Nursing and Health Sciences 2008;10: 248-255.
CR  - 33-Nielsen-Bohlman L, Panzer AM, Kindig DA. Health Literacy: ‘A Prescription to End Confusion. Committee on Health Literacy. Institute of Medicine of The National Academies. The National Academies Press Washington DC 2004: 65-81. Retrieved July 31, 2017, from https://tr.scribd.com/document/337217747/healthliteracy-pdf.
CR  - 34-Nutbeam D. Health Literacy as a Public Health Goal: A Challenge for Contemporary Health Education and Communication Strategies into the 21st Century. Health Promotion International 2000;15(3): 9-11.
CR  - 35-Özdemir H., Alper Z., Uncu Y., Bilgel N. Health Literacy Among Adults: A Study From Turkey. Health Education Research 2010;25(3): 464-477.
CR  - 36-Özdoğan P Ş. Radyoterapi Alan Hasta ve Yakınlarının Sağlık Okuryazarlığı ve Gereksinimlerine Yönelik Öğretim Materyali Geliştirilmesi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 2014.
CR  - 37-Paasche-Orlow MK, Riekert KA, Bilderback A, & et al.  Tailored Education May Reduce Health Literacy Disparities in Asthma Self-management. Am J Respir Crit Care Med 2005;172: 980-986.
CR  - 38-Paasche-Orlow MK., Wolf MS. The Causal Pathways Linking Health Literacy to Health Outcomes. Am J Health Behavior 2007;31: 19-26.
CR  - 39-Pink B. Health Literacy in Australia. Canberre Time 2008:9-13.
Safeer RS, Keenan J. Health Literacy: The Gap Between Physicians and Patients. American Family Physician 2005;72;3: 463-468.
CR  - 40-Sequeira SS, Eggermont LH, Silliman RA & et al.    Limited Health Literacy and Decline in Executive Function in Older Adults. J Health Commun. 2013;18 Suppl 1:143-157.
CR  - 41-Sorensen K, Van den Broucke S, Fullam J & et al.     (HLS-EU) Consortium Health Literacy Project European. Health literacy and Public Health: A Systematic Review and Integration of Definitions and Models. BMC Public Health 2012;25(12): 80.
CR  - 42-Speirs KE, Messina LA, Munger AL & et al. Health literacy and nutrition behaviors among low-income adults. Journal of Health Care for the Poor and Underserved.      2012;  23: 1082-1091
CR  - 43-Sykes S, Wills J, Rowlands G, & et al.   Understanding Critical Health Literacy: A Concept Analysis. BMC Public Health 2013; 13(150):1-10. Retrieved July 31, 2017, from http://www.biomedcentral.com/1471-2458/13/150.
CR  - 44-T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlığın Geliştirilmesi Genel Müdürlüğü Sağlığın Teşviki Daire Başkanlığı Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması Edi: Pınar Okyay, Filiz Abacıgil Mayıs 2016.	Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği Türkçe Uyarlaması (Asoy-Tr), Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği-32 (Tsoy-32), Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Senaryo Ölçeği (Soy-Sen) Geliştirilmesi Ön Çalışması ISBN : 978-975-590-594-5, Sağlık Bakanlığı Yayın No : 1025, Baskı : 1.
CR  - 45-T.C. Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü Bakanlık Yayın No: 814, Ankara1. Baskı Anıl Matbaacılık Nisan 2011.
CR  - 46-T.C. Sağlık Bakanlığı. Sağlık okuryazarlığı eğitici eğitimi programı. Retrieved July 31, 2017, from http://www.saglik.gov.tr/TR,2638/saglik-okuryazarligi-icin-dugmeye-basildi.
CR  - 47-T. C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Çok Paydaşlı Sağlık Sorumluluğunu Geliştirme Programı Tedavi ve Rehabilite Edici Sağlık Hizmetlerinde Sağlık İletişiminin Geliştirilmesi Ankara, 2016 Bakanlık Yayın No: 1004. Retrieved July 31, 2017, fromhttp://www.thsk.gov.tr/dosya/birimler/cok_paydasli_saglik_sorumlugu/dokumanlar/cok_paydasli_saglik_sorumlulugu/tedavi/Saglik_iletisiminin_Gelistirilmesi.pdf.
CR  - 48-Toci E, Burazeri G, Sorenson K, & et al.    Health Literacy and Socioeconomic Characteristics Among Older People in Transitional Kosovo. British Journal of Medicine & Medical Research 2013;3(4): 1646-1658.
CR  - 49-Tokuda Y, Doba N, Butler JP & et al. Health Literacy and Physical and Psychological Wellbeing in Japanese Adults. Patient Education and Counseling 2009;75: 411-417.
CR  - 50-Tözün M, Sözmen M K. Halk Sağlığı Bakışı ile Sağlık Okuryazarlığı Smyrna Tıp Dergisi –48. Retrieved July 31, 2017, from http://smyrnatipdergisi.com/dosyalar_upload/belgeler/Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20okuryazarl%C4%B1%C4%9F%C4%B11486417076.pdf.
CR  - 51-U.S. Department of Education. National Center for Education Statistic 2006. The Health Literacy of America’s Adults Results From the 2003 National Assessment of Adult Literacy. Retrieved July 31, 2017, from https://nces.ed.gov/pubs2006/2006483.pdf.
CR  - 52-U.S. Department of Health & Human Services Quick Guide to Health Literacy and Older Adults: Health Literacy and Older Adults. Retrieved July 31, 2017, from http://www.health.gov/communication/literacy/olderadults/literacy.htm.
CR  - 53-U.S. Department of Health and Human Services. Healthy People 2010: Understanding an Improving Health. 2nd ed. Washington, DC: U.S. Government Printing Office, November 2000. Retrieved July 31, 2017, from http://www.healthypeople.gov/2010/document/pdf/uih/2010uih.pdf.
CR  - 54- Uğurlu Z, Sağlık Kurumlarına Başvuran Hastaların Sağlık Okuryazarlığının ve Kullanılan Eğitim Materyallerinin Sağlık Okuryazarlığına Uygunluğunun Değerlendirilmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.34-90.
CR  - 55-Unıted Natıons Educatıonal Scientific and Cultural Organization (Unesco). The Global Literacy Challenge A Profile of Youth and Adult Literacy at the Mid-point of the United Nations Literacy Decade. 2003 – 2012. Retrieved July 31, 2017, from http:// http://unesdoc.unesco.org/images/0016/001631/163170e.pdf.
CR  - 56-Waverıjn G, Heıjmans M, Spreeuwenberg P & et al.  Associations Between Neighborhood Social Capital, Health Literacy, and Self-Rated Health Among People With Chronic Illness. Journal of Health Communication 2016; 21: 36–44.
CR  - 57-Williams MV, Davıs T, Parker RM & et al. The Role of Health Literacy in Patient-Physician Communication. Family Medicine 2002;34(5): 383-389.
CR  - 58-Wolf M S, Gazmararian J A, Baker DW. Health Literacy and Health Risk Behaviors Among Older Adults. American Journal of Preventive Medicine 2007;32(1);19–24.
CR  - 59-Wolf MS, Curtis LM, Wilson EA & et al.   Literacy Cognitive Function and Health Results of The Lit Cog Study. J. Gen Intern Med. 2012;27: 1300-1307.
CR  - 60- World Health Organization. (2013). Health literacy: The solid facts. Editors: Ilona Kickbusch, Jürgen M. Pelikan, Franklin Apfel & Agis D. Tsouros. Retrieved July 31, 2017, from http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0008/190655/e96854.pdf.
CR  - 61-World Health Organization. Active ageing: A policy framework. 2002. Retrieved July 31, 2017, from http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/67215/1/WHO_NMH_NPH_02.8.pdf.
CR  - 62-World Health Organization. The Determinants of Active Ageing: Understanding the Evidence 2007. Active Ageing: A Policy Framework Geneva. Retrieved July 31, 2017, from http://www.who.int/ageing.
CR  - 63-Yılmaz F, Çolak YM, Ersoy K. Sağlık Okuryazarlığının Hasta Hekim İletişimi Üzerine Etkisi. IV. Sağlık ve Hastane İdaresi Kongresi Antalya 2010.
CR  - 64-Yılmazel G, Çetinkaya F. Sağlık Okuryazarlığının Toplum Sağlığı Açısından Önemi. TAF Preventive Medicine Bullletin 2016;15(1):69-74• Retrieved July 31, 2017, from  https://www.researchgate.net/publication/299436169.
UR  - http://dergipark.org.tr/tr/pub/egehemsire/issue//332345
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/393966
ER  -