TY  - JOUR
TT  - Kur’an’da Tekebbür Ehlinin Özellikleri
AU  - Özdemir, Ahmet
PY  - 2017
DA  - December
DO  - 10.18505/cuid.337359
JF  - Cumhuriyet İlahiyat Dergisi
JO  - CUID
PB  - Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2528-9861
SP  - 1591
EP  - 1622
VL  - 21
IS  - 3
KW  - Qur’ān
KW  - Worship
KW  - Ethic
KW  - Arrogance
KW  - Grandiosity
N2  - Öz: İnsan, dünyaya imtihan olmak içingönderilmiştir. Bu imtihanda başarılı olmanın kriteri, Kur’an ve sünnete uygunbir hayat yaşayabilmektir. Bu nedenle kişinin, bu iki kaynağın rehberliğineihtiyacı vardır. Kur’an’ın amacı insanlara rehberlik etmektir. Allah, Kur’an’daolumlu ve olumsuz insan karakteri üzerinde durmuştur. Tarihten örnekler vererekbunları insanların gözünde somut hale getirmiştir. İyilerin cennete, kötülerinise cehenneme gideceğini haber vermek suretiyle bu konuda insanları uyarmıştır.Kötü örneklerden bir tanesi de tekebbür ehlidir. Bu makalede Kur’an’da tekebbürehlinin özellikleri konusunu ele aldık. Bu çerçevede adı geçen kişilerin nasılbir kişiliğe sahip olduklarını ortaya koyduk. Bunun yanında Allah’a karşı sergilemişoldukları tavırları inceledik. İnkârcı ve isyankâr bir kişiliğe sahip olduklarınıgördük. Aynı zamanda gönderilen bütün peygamberlere ve onların getirdiklerivahiylere düşmanlık ettiklerini müşahede ettik. Ayrıca kendileri gibi olmayandiğer insanlara karşı duruşlarını ele aldık. Toplumdaki zayıf insanları küçükgördüklerini tespit ettik. Onlar, sahip oldukları varlıklarını kimseylepaylaşmak istememişlerdir. Bu davranışlarının sonucu olarak ahirette karşılaşacaklarımuameleyi gözler önüne serdik.Özet:Kur’an’daolumlu ve olumsuz insan karakterlerinden bahsedildiğini görmekteyiz. Allah, bu kişilerin hangi özellikleresahip olduklarını açıklamıştır. Tarihten örnekler vererek bunlarıinsanların gözünde somut hale getirmiştir. Kur’an’da Olumlu karaktere sahip olanlar övülmüş, olumsuz karakteresahip olanlar ise yerilmiştir.Tekebbür ehli, Kur’an’da anlatılanolumsuz karakterlerden bir tanesidir. Bunlar, daha çok toplumda önde gelen kişilerdir. Bu kişiler, aynızamanda diğer insanları da sömürmektedirler. Her peygamber, bu kişilerlemücadele etmiştir. Peygamberlerin amacına ulaşmaması için bu kişiler, bütüngüçleriyle karşı koymuşlardır. Bunların, peygamberlere yapmış olduklarıdüşmanlıkları akıl almaz boyutlara da ulaşmıştır. Her peygamber, kendidönemindeki bir veya birçok müstekbirle mücadele etmiştir. Hz. Musa’nınmücadele ettiği bir Firavun bunlardan bir tanesidir. Hz. İbrahim’e karşıdüşmanlıkta sınır tanımayan ve onu ateşe atan Nemrut bir başka örnektir. Hz.Muhammed’e ve ashabına olmadık eziyetler yapan Ebu Cehil, Ebu Leheb bunun diğerörnekleridir. Kur’an’datekebbür ehlinin bazı özelliklerinin anlatıldığını görmekteyiz. Bu kişilerinözelliklerini iki kategoride ele almak mümkündür. Bunlardan birincisi, kendilerindenüstün bir varlığı kabul etmemeleridir. Bu bağlamda Allah’ın varlığını inkarettikleri görülmektedir. Bunun yanında Ona birçok şeyi ortak koştukları daaşikardır. O nedenle yüce yaratıcıya karşı isyankar bir tavırları sözkonusudur. İkincisi ise diğer insanlara karşı tavırlarıdır. Özellikle toplumunzayıf kesimine karşı kibirli davranışlar sergilemektedirler. Kendilerininonlardan ayrıcalıklı bir konumda olduklarını düşünmektedirler. Bu nedenle zayıfkesime tepeden bakmakta ve onları küçük görmektedirler. Allah’ainanç noktasında olumsuz bir tavır takındıkları malumdur. Onlarda sadeceAllah’a değil, Onun öğretilerine karşı da bir inançsızlık söz konusudur.Örneğin bu dünyadan sonra gelecek olan ahiret gününe iman etmezler. Bunun doğalbir sonucu olarak O’nun gönderdiği peygamberleri de kabul etmezler. Oysa O peygamberlere peygamberlikleriöncesinde güven duymaktaydılar. Onlara düşmanlık yapmalarının nedeni Allahtarafından gönderilmeleridir. Çünkü peygamberlerin getirdiği kurallar toplumdaeşitsizliği ortadan kaldırmaktaydı. İnsanlar arasında adaletin temin edilmesiniamaçlamaktaydı. Bu daveti kabul ettikleri zaman diğer insanlardan hiçbirfarkları kalmayacaktı. Peygamberlerikabul etmeyince onların getirdiği âyetleri kabul etmeleri beklenemez. Elbetteki kabul etmedikleri bir yaratıcıya kulluk etmeleri de söz konusu olamaz. Bununlada kalmayıp Allah’ın dışında başka ilahların varlığını da kabul ederler. Başkailahlar kabul etmelerinde dünyevi bir çıkar da mevcuttur. Bu da, toplumun zayıfkesimi üzerindeki otoritelerini sağlamlaştırmaktır. Yani onların, kendilerinebaşkaldırmasına manevi bir güç kullanarak engel olmaktır. Çünkü onlar,imkanlarını bu güçlerle de paylaşmaya razı olmazlar. Şirkin affedilmez birgünah olduğu Kur’an’da açıkça yer almaktadır. Delilleriyle birlikte Allah’ınneden bir ortağının olamayacağı açıklanmıştır. Ama onlar, kendilerine sunulan hiçbir delili de kabuletmezler. Onlar için tek ölçü kendi düşünceleridir.Tekebbür ehlinin, Kur’an’da, toplumunzayıf kesimine karşı da olumsuz bir tavır içerisinde olduklarından bahsedilir. Butavrı ortaya koyarken, kendileri ile aynı konumda olan toplumun ileri gelenleriile birlikte hareket ederler. Kendileriile aynı seviyede olanlarla dostluk kurarlar. Diğer insanlarla aynı ortamdabulunmaya dahi tahammül edemezler. Böylece büyük bir güç oluşturmuşolurlar. Bu şekilde davranarak toplumun zayıf kesimine karşı daha baskıcı birtutum sergilemiş olurlar. Neticede karşılarında durabilecek her güce karşıbirlikte hareket ederler. Sonuçta toplumun zayıf kesimi ile aralarında birderece farkı meydana gelmiş olur. Kast sistemi yapısını toplumda egemen kılmayaçalışırlar. Kendilerini,varlıklı olmayan insanlardan ayrıcalıklı görürler. Sahip oldukları imkânlardan diğerinsanları faydalandırmazlar. İnsanlara iyilik yapmak gibi bir düşünceleriyoktur. Daha da ileri giderek diğer insanların da başkalarına iyilikyapmamaları için çaba sarf ederler. Yani yardımlaşmanın egemen olduğu bir toplum yapısının oluşmasına izinvermezler. Yapılmak istenen iyiliklere engel olurlar. Zaman zaman çok azmiktarda iyilik yaptıkları görülebilir. Dünyalık bir şeyler elde etmek içinyapmış oldukları küçük iyiliklerde gösteriş yapmaktan geri durmazlar. Olumsuzbir kişilik yapısına sahip bu insanlar, kendilerine yapılabilecek hiçbiröneriyi ve tavsiyeyi kabullenemezler. Bu nedenle hiçbir otoriteden emir almakistemezler. Hayatı sadece bu dünyadan ibaret görmektedirler. O yüzden bütün yatırımlarını bu dünyaiçin yapmışlardır. Diğer insanları umursamadan bir hayat yaşamaktadırlar. Buşekilde bir yaşantı Yüce Yaratıcı tarafından kabul edilmeyecektir. Bu nedenleAllah tarafından sevilmezler. Diğer insanlar tarafından sevildikleri de peksöylenemez. Davranışlarının sonucunun olumsuz olacağımuhakkaktır. Ahirette, dünyada iken yaptıklarından pişman olacaklardır. Fakatbu pişmanlıklarının onlara bir faydası olmayacaktır. Ahirette, dünyada ikensahip oldukları imkanlarının da yine onlara bir faydası olmayacaktır. Oysadünyada iken sahip oldukları imkanların kendilerini ahirette kurtaracağınıdüşünmüşlerdi. Çünkü bu dünyada nasıl ki istediklerini yapıyorlarsa ahirette deyapacaklarına inanıyorlardı. Bize azabı ne zaman getireceksin diyepeygamberlerle alay etmişlerdi. Onlar orada can yakıcı bir azabauğrayacaklardır. Maruz kalacakları bu azap sonsuz olacaktır. Bu dünyada ikenonlara dost gibi görünenler ahirette kendilerini yalnız bırakacaklardır. Bu makalede Kur’an’da tekebbür ehlininözellikleri konusunu ele aldık. Onların karakter yapıları üzerinde durduk.Davranışlarının arka planında yatan sebepleri irdeledik. Onlar hakkında yeterlibilgiler verdik. Daha anlaşılır olsun diye günümüzden örnekler vererek konunundaha anlaşılır olmasını sağladık. Kibirlibir yapıya sahip olmanın kişiyi hem bu dünyada hem de ahirette nasılyalnızlaştıracağını vurguladık.
CR  - Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf el-Endelüsî. el-Bahrü’l-muhît fi’t-tefsîr. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
CR  - Ebüssuûd Efendi. İrşâdü’l-‘akli’s-selîm ilâ mezâye’l-kitâbi’l-kerîm. 9 cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabiyyi, ts.
CR  - Âlûsî, Şehabeddin Mahmûd. Rûhu’l-me‘ânî. 16 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, 1415.
CR  - Begavî, Ebû Muhammed el-Ferrâ’. Me‘âlimü’t-tenzîl. 5 cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabiyyi, 1418.
CR  - Beyzâvî, Nâsırüddîn. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl. 5 cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabiyyi, 1418.
CR  - Cevherî, İsmâil b. Hammâd. Tâcü'l-luğa. Sıhâhu'l-luğa, es-Sıhâh fi'l-luğa. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melayin, 4. baskı, 1407/1987.
CR  - Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed. İhyâ’ü ulûmi’d-dîn. trc. Ali Arslan. İstanbul: Merve Yayın-Dağıtım, ts.
CR  - İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât. Beyrut: Daru’l-marife, 2005/1426.
CR  - Kâsımî, Cemâleddîn. Mehâsinü’t-te’vîl. 9 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, 1418.
CR  - Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 20 cilt. Kahire: Dâru’l-Kütüb el-Mısriyye, 2. baskı, 1964/1384.
CR  - Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Te’vîlâtü Ehli’s-sünne. 10 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, 1426/2005.
CR  - Mâverdî, Ebü’l-Hasen. en-Nüket ve’l-‘uyûn. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, ts.
CR  - Merâgî, Ahmed Mustafa. Tefsîrü’l-Merâgî. 30 cilt. Mısır: Mektebetü Mustafa Elbânî el-Halebî ve Evlâduhu, 1946.
CR  - Nesefî, Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd Ebü’l-Berekât. Medârikü’t-tenzîl ve hakâ’iku’t-tevîl. 3 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kelime et-Tayyib, 1998.
CR  - Râzî, Fahrüddîn. Mefâtîhu’l-gayb. et-Tefsîrü’l-kebîr. 32 cilt. Beyrut: Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabiyyi, 1420.
CR  - Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı Meâl-Tefsir. trc. Ahmet Ertürk ve Cahit Koytak. 3 cilt. İstanbul: İşaret yayınları, 1999/1420.
CR  - Sâdî, Abdurrahman b. Nâsır. Teysîrü’l-kerîmi’r-Rahmân fî tefsîri kelâmi’l-Mennân. Byy: Müessesetü’r-risale, 1420/2000.
CR  - Şevkânî, Ebû Abdillâh. Fethu’l-kadîr el-câmi’ fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ‘ilmi’t-tefsîr. 6 cilt. Dımeşk-Beyrut: Dâru’l-Kelim et-Tıyb, 1414.
CR  - Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 4 cilt. Byy: Müessesetü’r-risale, 2000/1420.
CR  - Tantâvî, Muhammed Seyyid. et-Tefsîrü’l-vasît li’l-Kur’âni’l-kerîm. 15 cilt. Kahire: Daru Nehdati Mısr, 1997.
CR  - Zebîdî, Muhammed Murtazâ. Tâcü’l-arȗs min cevâhiri’l-Kâmȗs. 40 cilt. Byy: Da-ru’l-Hidaye, ts.
CR  - Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf ‘an hakâ’ikı gavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 4 cilt. Beyrut: Daru'l-Küttab el Arabiyyi, 3. baskı, 1407.
CR  - İbn Aşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 cilt. Tunus: Dâru Tunusiyye, 1984.
CR  - İbn Atıyye, Ebû Muhammed el-Endelüsî. el-Muharrerü’l-vecîz fi tefsîri’l-kitâbi’l-‘azîz. 6 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, 1422.
CR  - İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm. 8 cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütüb el-İlmiyye, 1419.
CR  - İbn Manzûr, Cemalüddîn. Lisânü’l-Arab. 15 cilt. Beyrut: Daru Sadr, 3.baskı, 1414.
CR  - İsmâil Hakkı el-Bursevî. Rûhu’l-beyân fî tefsîri’l-Kur’ân. 10 cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, ts.
CR  - Mevdȗdî, Ebü’l-A’la. Tefhîmü’l-Kur’ân. trc. Muhammed Han Kayanî ve dğr. 7 cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. baskı, 1995.
CR  - Özdoğan, Öznur. “İnsana Manevi-Psikolojik Yaklaşım”. Ankara Üniversitesi İla-hiyat Fakültesi Dergisi 49, sy. 2 (2008): 77-102.
CR  - Polater, Kadir. “Kur’an Açısından Kibir Sorunu ve Sonuçları”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, sy. 1 (Haziran 2013): 63-88.
CR  - Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü'l-Kur’âni’l-Hakîm. 12 cilt. Beyrut: Daru'l-Kutub el-İlmiyye, 1990.
UR  - https://doi.org/10.18505/cuid.337359
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/373793
ER  -