TY  - JOUR
TT  - Harem-i Hümayun’da Sultan Olamayanların İzleri: Cariye Vakıfları
AU  - Karademir, Ayşenur
PY  - 2017
DA  - June
Y2  - 2017
DO  - 10.26695/mukatcad.2017.3
JF  - Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi
JO  - M.Ü. Kadın ve Topl. Cins. Araş. Der.
PB  - Marmara Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2587-2990
SP  - 35
EP  - 41
VL  - 1
IS  - 1
KW  - The imperial harem
KW  - jariye
KW  - waqf
KW  - administrative women of harem
KW  - waqf politics
N2  - Bu çalışmada Osmanlı Devleti harem-i hümayununda yaşamış ancak valide sultan, haseki sultan ya da hanım sultan dışında kalan, yani padişahınailesine mensup olmayan kadınların kurduğu vakıflar ve hayır eserleri konu alınmıştır. Özellikle XV. yüzyıl ortalarında devşirmesistemine geçilmesiyle haremde ‘cariye’ denen farklı milletlere mensup, hür ve Müslüman olmayan kadınların sayısında artış meydana gelmiş,XVI. yüzyıldan itibaren padişahın ailesini kurduğu kadınların tamamı harem-i hümayun cariyelerinden seçilmiştir. ‘Acemilik’ denenilk evreden, ‘valide sultanlık’a uzanan basamaklarda buradaki kadınların tamamına konumlarıyla ilişkili gelirler bağlanmıştır. Gelirini kullanmadaözgür bırakılan cariyeler kendi ölçülerinde vakıflar kurabilmiştir. Bunlardan daye hatun, hazinedar usta, kethüda kadın gibi nispetenyüksek geliri olanlar cami, mescit, çeşme, sıbyan mektebi gibi farklı türde eserler yaptırmışlardır. Başbakanlık Osmanlı Arşivi’ndeki(BOA) belgeler ve ikincil kaynaklar üzerinde değerlendirilecek bu vakıfların ardında iktisadi, sosyal, siyasi amaçlar güden cariyelerin eserlerivarlıklarını kamusal alanda gözler önüne serdiği gibi sadece ‘odalık’ olmadıklarını, organizasyonlu bir kurum olan haremde kariyer yapılabildiğidüşüncesini ortaya koymaktadır.
CR  - Akgündüz, A. (1996). İslam hukukunda ve Osmanlı tatbikatında vakıf müessesesi (2. Baskı). İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı.
CR  - Altınay, A. R. (2011). Kadınlar saltanatı. Konya: Bookcase Yayınevi, ISBN: 978-605-5190-02-06.
CR  - Aynur, H. (t.y.). İstanbul’da kadınların yaptırdığı çeşmeler üzerine. Voyvoda Caddesi Toplantıları 2005-2006, http://www.obarsiv.com/vct_0506_hatice_aynur.html .
CR  - Bilgicioğlu, B. (1997). Halime Hatun külliyesi. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde (c. 15, s. 338-339). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
CR  - Erzi, İ. (Haz.) (1987). Camilerimiz ansiklopedisi- Hadikatü’l Cevami, Ayvansaraylı Hafız Hüseyin-2 Cilt. İstanbul: Tercüman-Aile ve Kültür Bakanlığı Yayınları.
CR  - Eyice, S. (1993). Cevri Kalfa. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde (c. 7, s. 461-462). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
CR  - Eyice, S. (1993). Çeşme. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde (c. 8, s. 277-287). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
CR  - Galitekin, A. N. (2006). Kocaeli su medeniyeti tarihinden birkaç damla. İzmit: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi-İSU Genel Müdürlüğü Kültür Yayınları, No.1.
CR  - Genç, M. (2014). Klasik Osmanlı sosyal-iktisadi sistemi ve vakıflar. Vakıflar Dergisi, 42, 9-17.
CR  - Gökbilgin, M. T. (2007). XV. ve XVI. asırlarda Edirne ve Paşa livası vakıflar-mülkler-mukataalar (2. Baskı). İstanbul: İşaret Yayınları.
CR  - İnalcık, H. (2014). Devlet-i’ Aliyye Osmanlı İmparatorluğu üzerine araştırmalar-II, tagayyür ve fesad (1603-1656): Bozuluş ve kargaşa Dönemi (1. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - İpşirli Argıt, B. (2017). Hayatlarının çeşitli safhalarında harem-i hümayun cariyeleri 18. yüzyıl (1. Baskı). İstanbul: Kitap Yayın Evi.
CR  - İpşirli, M. (1993). Canfeda Hatun. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde(c. 7, s. 150-151). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
CR  - İpşirli, M. (1997). Harem. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde (c. 16, s. 135-138). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
CR  - İpşirli, M. (Haz.) (1989). Tarih-i Selaniki-2 Cilt. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Basımevi.
CR  - Köprülü, M. F. (2005). İslam ve Türk hukuk tarihi araştırmaları ve vakıf müessesesi (2. Baskı). Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş.
CR  - Özcan, A. (2002). Kul. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde (c. 26, s. 348-350). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
CR  - Özyalvaç, A. N. (2011). Bir müfettiş raporun erken 20. yüzyıl suriçi sibyan mektebleri. Türkiyat Mecmuası, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 345-373.
CR  - Pierce, P. L. (1993). The imperial harem. New York: Oxford University Press.
CR  - Sakaoğlu, N. (2008). Bu mülkün kadın sultanları-valide sultanlar, hatunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler (4. Baskı). İstanbul: Oğlak Bilimsel Kitaplar.
CR  - Tabakoğlu, A. (2009). Türkiye iktisat tarihi (9. Baskı). İstanbul: Dergah Yayınları.
CR  - Tanışık, İ. H. (1943). İstanbul çeşmeleri: İstanbul ciheti. Ankara: Maarif Vekaleti.
CR  - Uluçay, M. Ç. (2011). Harem II (4.Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
CR  - Uzunçarşılı, İ. H. (2014). Osmanlı devletinin saray teşkilatı (4. Baskı). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
CR  - Ünal, M. A. (2011). Paradigma- Osmanlı tarih sözlüğü (1.Baskı). İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
CR  - Yediyıldız, B. (2012). Vakıf. Diyanet İslam Ansiklopedisi içinde (c. 42, s. 479-486). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
CR  - Yediyıldız, B. (2003). XVIII. yüzyılda Türkiye’de vakıf müessesi- Bir sosyal tarih incelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
CR  - Yüksel, H. (1998). Osmanlı sosyal ve ekonomik hayatında vakıfların rolü (1585-1683) (1.Baskı). Sivas: Dilek Matbaası.
CR  - BOA HAT. Dosya: 1535, Gömlek: 24.
CR  - BOA MF.MKT Dosya: 893, Gömlek: 36.
CR  - BOA MF.MKT Dosya: 911, Gömlek: 52.
CR  - BOA İ.DUİT Dosya: 113, Gömlek: 41.
CR  - BOA MF.MKT Dosya: 915, Gömlek: 7.
UR  - https://doi.org/10.26695/mukatcad.2017.3
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/340928
ER  -