TY - JOUR T1 - Türkiye Cumhuriyeti’nin müzik kurumları yapılanması ve müziksel değişim -1950 sonrası AU - Yurtseven, Gürsel AU - Sağer, Turan PY - 2018 DA - June Y2 - 2018 DO - 10.16950/iujad.363653 JF - İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi JO - İnönü Sanat Tasarım PB - İnönü Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1309-9876 SP - 124 EP - 133 VL - 8 IS - 17 LA - tr AB - Bir ulusun ve oulusun bireylerinin müzikle ilişkisiyle toplumsal düzen arasında ilişkikurulması sıklıkla başvurulan bir benzetmedir. Konfüçyüs’e ait olduğuna inanılan"Bir toplumun müziği bozuldu mu, o toplumda pek çok şey bozulmuşdemektir" sözü bu anlamdaki bir fikri içermektedir. TürkiyeCumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte müzikte değişim fikrini ortaya atanAtatürk "Bir ulusun yeni değişikliğinde ölçü musikide değişikliğialabilmesi, kavrayabilmesidir" sözleriyle toplumun değişimi ve müziktedeğişim arasında yukarıdakine benzer bir ilişki kurmaktaydı. Devletinyapılanmasında müziği önemli bir unsur olarak gören Atatürk Cumhuriyet’inkuruluşuyla birlikte müziksel kurumlaşmaya da özel bir önem vermiş ve ilkkurumlaşma hareketleri Cumhuriyet’in kuruluşunu izleyen ilk yıl içinde MusikiMuallim Mektebi’nin (MMM) kuruluşuyla başlamıştı. Daha sonraki yıllardagerçekleşen müziksel kurumlaşma hareketleri Cumhuriyet’in kurucularınınmüziksel kurumlaşmaya verdikleri önemi vurgulamak açısından dikkat çekicidir. İmparatorluğaait unsurların birçoğunun Cumhuriyet kurumlaşmasının dışında tutulmuş olmasınarağmen Mızıka-ı Hümayun’un 1924’te Atatürk’ün isteğiyle Ankara’ya taşınarakCumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası’na dönüştürülmesi ve 1932’den sonraRiyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası adıyla hizmetine devam etmiş olması,müzik etkinliklerine büyük önem verilen Halkevleri ve Köy Enstitüleri’nin,Konservatuvarın ardından bunları izleyen birçok müzik kurumlaşmasınıngerçekleşmesi müziğe verilen özel önemi anlatan olaylardır. 1923 ve 1950yılları arasındaki tek parti yönetiminde kurumlaşma yönünde yavaş ama emin vekararlı adımlar atılmıştır. Çok partili sisteme geçiş tarihi olarak DemokratParti’nin iktidara geldiği 1950 tarihi değil de kuruluş tarihi olan 14 Ocak1946 tarihi alındığında müzik kurumlaşmasına dair birtakım çarpıcı uygulamalaraşahit oluruz. 1946-1950 yılları arasında yükselen muhalefetin yarattığıkaygılar Cumhuriyet Halk Partisi’nin daha sonra eleştireceği imam hatipkursları, imam hatip liseleri, ilahiyat fakültesi gibi uygulamaları hayatageçirmesinin yanısıra müziksel kurumlaşmaya dair bazı adımlar atmasına da yolaçmıştır. Bunlardan biri Müzik-Resim Semineri adlı okulun CHP döneminde(1947’de) açılıp yine aynı dönemde (1948) kapatılması diğeri ise Cumhuriyet’inilk müzik kurumu olan Musiki Muallim Mektebi’nin devamı olan Gazi EğitimEnstitüsü Müzik Bölümü’nün Milli Eğitim Bakanı Reşat Şemsettin Sirer tarafındankapatılma girişimidir.Müzikkurumlaşmamız Osmanlı İmparatorluğu’nda olduğu gibi Cumhuriyet döneminde deyabancı müzik adamlarına emanet edilmişti. İmparatorluk döneminde Donizetti,Guatelli ve Aranda paşalar 1828-1908 arasında Mızıka-ı Hümayun'u yönetenyabancı müzik adamlarıydı. Cumhuriyet döneminde ise konservatuvar kuruluşu içinyine yabancı bir müzik adamı üzerinde, Paul Hindemith’te karar kılınmıştı. Yüzyıldan fazla bir süre yabancılar elinde şekillenen müziksel kurumlaşmamızdaulusal müzik değerleri belki de bu yüzden göz ardı edilmiş ve müzikselyapılanmamızda ulusal değerler gerektiğince kurumlaştırılamamış ve bu müzikkurumlaşmasının çıktıları yoluyla toplumla tam bir kültürel buluşmagerçekleştirilememiştir. 1950 sonrasındaortaya çıkan oluşumlar ihmal edilmiş olan Türk müziğinin kurumsal bir çerçeveiçinde eğitimine olanak yaratmış ve bu çerçevede müziksel kurumlaşmanın önüaçılmıştır. Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı’nın kuruluşu bu sürecindevamında gerçekleşmiştir. Hâlihazırda konservatuvar adıyla üniversiteler bünyesindeeğitim veren kurumların yarısının TMDK çizgisinde olması da çokpartili siyasalsisteme geçişin müzik kurumlaşmasında bir yansıması olarak alınabilir. Çokpartilidönemin ilk iktidarını kuran DP müzik kurumlaşmasına doğrudan bir müdahaledebulunmamış ve iktidarda kaldığı on yıl boyunca kurumlaşmaya ilişkin bir geriadım gerçekleşmemiştir. 1960-1980 arasında gerçekleşen üç askeri darbeyle1997’deki müdahale ile sivil hükümetler görevlerinden uzaklaştırılmış 40 yılıaşkın süren istikrarsızlık müzik kurumlaşmasını doğrudan etkilememiştir. YÖK’ünkuruluşuyla birlikte üniversite düzeyindeki müzik kurumlaşması, 1989’da GüzelSanatlar Liseleri’nin açılışıyla birlikte de ortaöğretim düzeyinde büyük birkurumlaşma hareketliliği oluşmuştur. Günümüzde müzik kurumlaşması açısındanönemli kazanımlar elde edilmiş olmakla birlikte özellikle konservatuvaryapılanmasında birbirini görmezden gelen iki farklı yapının varlığı bir sorunolarak durmaya devam etmektedir. KW - müzik kurumlaşması KW - müziksel değişim KW - müzik politikaları KW - kimlik CR - Akkaş, Salih, Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Kültür ve Müzik Politikaları (1923-200), Sonçağ Yayıncılık, 2015, Ankara CR - Aracı, Emre, Donizetti Paşa, Osmanlı Sarayı'nı İtalyan Maestrosu, YKY, İstanbul, 2014 CR - Aydar, Deniz, Müzikte Batılılaşma Kapsamında 3. Selim Ve 2. Mahmud, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi Issn: 1309-9302 http://sobiad.odu.edu.tr Cilt: 3 Sayı: 5 Haziran 2012 CR - Behar, Cem, Musıkiden Müziğe, YKY, İstanbul, 2006 CR - Hindemith, P., (1983). Çev: Gültekin Oransay, Türk Küğ Yaşamının Kalkınması İçin Öneriler, Küğ Yayını, İzmir, CR - Sağer, Zahal, Gürpınar, Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Müzikte Modernleşme Hareketleri Ve Müzik Politikaları (1923-1952), İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi Güzel Sanatlar, ISSN: 2147-0936 Cilt. 2, Say. 1, 2013, 71-89. www.inijoss.com CR - Say, A., (2000). Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, CR - Öztuna, Yılmaz, Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, 2 cilt, Ankara, 1990. CR - Sağer, Turan, Cumhuriyet Dönemi Müzik Politikaları, http://www.tarihbilinci.com/konular/cumhuriyet-donemi-muzik-politikalari-yrd-doc-dr-turan-sager.3454/ CR - Uçan, Ali (1982, 1996). Gazi Yüksek Öğretmen Okulu Müzik Bölümü Müzik Alanı Birinci Yıl Programının Değerlendirilmesi, (Hacettepe Üniversitesi MESEF, Doktora Tezi), Müzik Eğitimi Yayınları, Ankara. CR - Ünal, Saadettin, "Türkiye'de Müzik Eğitimcisi Yetiştirmenin Dünü ve Bugünü" Müzik Kongresi Bildirileri, Kültür ve Turizm Bakanlığı 1988. CR - Varış, Fatma, Eğitimde Program Geliştirme: Teori ve Teknikler, 6. Baskı Alkım Yayınları, Ankara: 1996. UR - https://doi.org/10.16950/iujad.363653 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/569373 ER -