TY  - JOUR
T1  - İŞKENCENİN EDEBİ SUNUMU: TANJU CILIZOĞLU’NUN BALYOZ’UNUN EDEBİ GAZETECİLİK BAĞLAMINDA İNCELENMESİ
AU  - Özer, Ömer
PY  - 2018
DA  - December
DO  - 10.32952/atauniiletisim.372196
JF  - Atatürk İletişim Dergisi
PB  - Atatürk Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2146-1538
SP  - 5
EP  - 36
IS  - 15
LA  - tr
AB  - 12 Mart Muhtırası/Darbesiişkenceleriyle de tarihe geçmiştir. Muhtıra döneminde yapılan işkenceleritarihe not düşen çalışmalardan biri de Gazeteci-Yazar Tanju Cılızoğlu’nun Balyoz isimli kitabıdır. Balyoz’u ilk okuduğumda edebigazeteciliğin özelliklerini taşır izlenimi edinmiştim. Bu nedenle çalışmada,söz konusu kitap, edebi gazeteciliğin (literary journalism) özelliklerinitaşıyıp taşımadığı bağlamında incelenmiştir. İncelenen yapıt, birinci ve ikincibaskıya yazılan ‘Önsöz’lerle birlikte 192 sayfadır. Balyoz’da Tanju Cılızoğlu, 12 Mart Muhtırası/Darbesi dönemindeSansaryan Hanı’ında yapılan işkenceyi konu edinmiştir. Yazar, yapıtında eşineseslenmektedir. Türkiye’de edebi gazetecilik çalışmaları bağlamında Prof. Dr.Ömer Özer tarafından gerçekleştirilmiş röportaj incelemeleri bulunmaktadır(Özer, 2011; 2012). Hatta bir çalışmasında Özer (2013), George Orwell örneğindeedebi gazetecilik çalışması da yapmıştır. Ayrıca Türkiye’de bu yöndekiçalışmalar, Amerikan Kültürü ve Edebiyatı bölümlerinde yer alan bazıakademisyenler tarafından sürdürülmektedir (Erdem, 2016; Kaplan, 2011;Tanrısal, 1988; 1990). Yine de özellikle gazetecilik alanında edebigazeteciliğin tanındığını ve gereken önemin verildiğini belirtmek güçtür. Buaçıdan çalışma önem taşımaktadır. Makalede önce, yöntem açıklanmıştır.İncelemede içerik çözümlemesi yöntemi kullanılmıştır. İçerik çözümlemesi, edebigazeteciliğin yedi özelliği bağlamında uyumlandırılmıştır. Sonra, 12 MartMuhtırası/Darbesi kısaca anlatılmış, daha sonra edebi gazetecilik anlaıtılmış,dünden bugüne Türkiye’de edebi gazetecilik açıklanmış ve çözümlemeyegeçilmiştir. Birinci özxellik olan Sahne Sahne Tasarım/Oluşum özelliğiiçin kitap 6 bölüme ayrılmıştır. Her bölüm kendi içerinde sahnelere sahiptir.Birinci bölüm 5 sahneden oluşmuştur. Bu sahnelerde polis tarafından alınış,Sansaryan Hanı’na götürülüş, içeriye sokuluş ve tuvalet örneğinde içeridekidurum yansıtılmaktadır. İkinci bölüm de beş sahneye sahiptir. Bölümünsahnelerinde, işkenceye götürülenler, işkence görenler ve işkencedengetirilenler anlatılmaktadır. Üçüncü bölüm, paralarının tükenmesi ve eşesesleniş, yemek, işkence görenlere uyguladıkları basit iyileştirme çalışmalarıgibi sahneleri barındırmaktadır. Dördüncü bölüm, Sansaryan Hanı’ndan gidenler,Hana gelenler, Tanju Cılızoğlu’nun psikolojik durumu ve eski eşin ziyaret vegörüşmeleri sahnelerinden oluşmaktadır. Beşinci bölüm, net olarak işkenceyi anlatıığısahnelere tanık olmuştur. Ayaklar, kollar, kafalar deyim yerindeyseparamparçadır. Son bölüm ise, sıranın Tanju Cılızoğlu’na gelişini ve SansaryanHanı’ndan ayrılışı anlatmaktadır. Bu bölüm tek sahneden oluşmuştur. Söz konususahnelerin oluşturduğu bölümlerde Yazar Cılızoğlu, darbelerin ne kadar “kötü”olduğunu çağrıştıracak işkence sahnelerini en açık bir dille açıklamıştır. ÜçüncüKişi Bakış Açısı Anlatımı özelliğine göre, TanjuCılızoğlu, Balyoz’da 12 Martdöneminde Sansaryan Hanı’ndaki İşkenceyi tüm ayrıntılarıyla anlatmaktadır. TamKayıt ya da Tam Diyalog özelliğiaçısından Tanju Cılızoğlu’nun yaşadıklarını not aldığını söylemek mümkündür.Çünkü, çok sayıda isim ve yaşanmışlıkları bu kadar gerçek bir şekilde anlatmaknot almayı gerektirebilir. Ancak, öyle bir ortamda buna izin verilmiş midirbilinmez. Durum Ayrıntıları açısından şu söylenebilir: İşkenceyansıtılırken insanların durumu en ince ayrıntısına kadar verilmiştir. Ayrıca,Tanju Cılızoğlu, insanları da tanımlamıştır. Belgeye Dayalı Konular’da yapıttaanlatılanlar, Cılızoğlu’nun kendi yaşadıklarıdır, gözlemleridir, gördükleridir.Derin ve Ayrıntılı Araştırma Yapmak veOlayların/Konunun Parçası/Öznesi Olmak, tam da bu çalışma için doğru ve geçerliolmuştur. Yazar Tanju Cılızoğlu, olayların ve konunun bir parçası olmuş veyaşadıklarını aktarmıştır. Edebi Anlatım, çalışma boyunca sürüpgitmiştir. Bütün bu özellikler, Tanju Cılızoğlu’nun Balyoz isimli kitabının bir edebi gazetecilik çalışması olduğunuortaya koymaktadır. Çalışma, Ömer Özer’in röportajın edebi gazeteciliğeuyumlandırıldığı çalışmalar dışında, Türkiye’de tipik edebi gazetecilikçalışmaları olduğunu ortaya koyma bakımından önemli olmuştur.
KW  - Edebi Gazetecilik
KW  - 12 Mart Mutırası/Darbesi
KW  - İşkence
KW  - Tanju Cılızoğlu
CR  - Kaynakça
Alatlı, Ertuğrul (2002). Müdahale, Alfa Yayınları.
Applegate, Edd (2011). Literary Journalism A Biographical Dictionary of  Writers and Editors,http://books.google.com.tr/books?id=dWQpXRudQPwC&printsec=frontcover&dq=literary+journalism&source=bl&ots=2Fk76zJEJl&sig=xE2x0owzUoGtNpCcLJemsLwG2O8&hl=tr&ei=LPK3TbaFDYresgaR78HqAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=10&ved=0CFUQ6AEwCQ#v=onepage&q&f=false (Erişim Tarihi: 27. 04. 2011).
Atabek, Ümit (2007). “İçerik Çözümlemesi İletişim Çalışmalarında Olağan Yöntem”, İçinde Medya Metinlerini Çözümlemek İçerik, Göstergebilim ve Söylem Çözümleme Yöntemleri, Ed. Gülseren Atabekve Ümit Atabek, Siyasal Kitabevi: 1-18.
Capote, Truman (2009). Soğukkanlılıkla, Çev. Ayşe Ece, Sel Yayınları.
Çapın, Halit (1975). “Sanat Dergisinin Soruşturması: Röportaj Yazarları, Röportajın Bir Edebiyat Dalı Olduğunda Birleşiyorlar”, Milliyet Sanat Dergisi, Ağustos, Sayı: 147: 4.
Çavdar, Tevfik (1995). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950-1995, İmge Kitabevi.
Çelik Şavk, Ülkü (2011). Sorularla Evliya çelebi İnsanlık tarihine Yön Veren 20 Kişiden Biri, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
Çölaşan, Emin (2008). Turgut Nereden Koşuyor Turgut’un Serüveni, Bilgi Yayınları. 
Erdem, Murat (2016). “Edebi Gazetecilik Kavramı: ABD Örneğindeki Gelişimi, Yapısı ve İçeriği”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Nisan 20(1): 129-144.
Hersey, John (1965). Hiroşima, Çev. R. Tomris, de yayınevi.
Kaplan, M. Ufuk (2011). Kurgu Yazarı Olarak Gazeteci Veya Gazeteci Olarak Kurgu Yazarı: Değişen Amerika’da Gerçek-Kurgu İlişkisi (1865-1920), Yayımlanmamış Doktora Tezi, T.C. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Amerikan Kültürü ve Edebiyatı Anabilim Dalı., İzmir.
Karavelioğlu, Kâmil (2007). Bir Devrim İki Darbe 27 Mayıs, 12 Mart, 12 Eylül, Gürer Yayınları.
Karpat, H. Kemal (2010). Osmalı’dan Günümüze Asker ve Siyaset, Timaş Yayınları.
Kayalı, Kurtuluş (1994). Ordu ve Siyaset 27 Mayıs-12 Mart, İletişim Yayınları.
Kongar, Emre (2006). Tarihimizle Yüzleşmek, Remzi Kitabevi.
Kemal, Yaşar (1957). Peri Bacaları, Varlık Yayınları.
Kemal, Yaşar (1975). “Sanat Dergisinin Soruşturması: Röportaj Yazarları, Röportajın Bir Edebiyat Dalı Olduğunda Birleşiyorlar”, Milliyet Sanat Dergisi, Ağustos, Sayı: 147: 8-10.
Kemal, Yaşar (1997). Bu Diyar Baştanbaşa 2 Yanan Ormanlarda Elli Gün, Adam Yayınları.
Kemal, Yaşar (2002). Bu Diyar Baştanbaşa 3 Peri Bacaları, Adam Yayınları.
Kemal, Yaşar (2007). Bir Bulut Kaynıyor Bu Diyar Baştanbaşa 4, Yapı Kredi Yayınları.
Kemal, Yaşar (2009). Nuhun Gemisi Bu Diyar Baştanbaşa 1, Yapı Kredi Yayınları.
Kemal, Yaşar (2011). Yaşar Kemal Röportaj Yazarlığında 60 Yıl, Yapı Kredi Yayınları.
Kutlu, Şemsettin (1972). “Yazar ve Eser Hakkında”, içinde Diyorlar ki, Hazırlayan: Şemsettin Kutlu, Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, İstanbul.
Maden, Sedat (2008). “Türk Edebiyatında Seyahatnameler ve Gezi Yazıları”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 37, Erzurum: 147-158.
Nadi, Nadir (1967). İki Sovyet Rusya 1935-1965, Ararat Yayınevi.
Ortaylı, İlber ve İsmail Küçükkaya (2012). Cumhuriyet’in İlk Yüzyılı 1923-2023, Timaş Yayınları.
Orwell, George (2016). Paris ve Londra’da Beş Parasız, Çev. Berrak Göçer, Can Yayınları.
Orwell, George (2016a). Wigan İskelesi Yolu, Çev. Levent Konca, Can Yayınları.
Otyam, Fikret (1975). “Sanat Dergisinin Soruşturması: Röportaj Yazarları, Röportajın Bir Edebiyat Dalı Olduğunda Birleşiyorlar”, Milliyet Sanat Dergisi, Ağustos, Sayı: 147: 10-11.
Otyam, Fikret (1982). Ha Bu Diyar Doğudan Gezi Notları Harran/Hoyrat/Mayın ve Irıp, Adam Yayınları.
Özdemir, Hikmet (2008). “Siyasal Tarih (1960-1980)”, İçinde Türkiye Tarihi Çağdaş Türkiye 1908-1980, Yayın Yön. Sina Akşin, Cem Yayınevi: 225-293.
Özer, Ömer (2010). Liberal Basın, Literatürk Yayınları.
Özer, Ömer (2011). “Travel Notes from the East: An Analysis of the Published Reportages (Röportaj) of Fikret Otyam, a Reportage Connoisseur” Literary Journalism in a Global Context, ACLA Conference 2011 Hosted by SFU World Literature Vancouver, Canada, March 31-April 3, 2011.
Özer, Ömer (2012). “Edebi Gazetecilik (Röportaj): Bir Röportaj Üstadı Fikret Otyam’ın Yayımlanmış Röportajlarının Çözümlemesi”, İçinde Alternatif Medya Alternatif Gazetecilik Türkiye’de Alternatif Gazetecilik Üzerine Değerlendirmeler, Ed. Ömer Özer, Literatürk Yayınları: 167-212.
Özer, Ömer (2013). Haber RomanGeorge Orwell ve Yaşar Kemal’den Örneklerle Edebi Gazetecilik / Röportaj, Literatürk Yayınları.
Özer, Ömer (2014). “Bir İdeolojik Aygıt Olarak Basının, Hegemonyanın Başarılmasındaki Rolü: 12 Mart Muhtırası / Darbesi’nin Cumhuriyet, Hürriyet ve Tercüman Gazetelerinde Sunumu”, İçinde Masumdular 1970’li Yıllardaki Önemli Siyasal Olayların Basındaki Yansımaları, Ed. Ömer Özer, Literatürk Yayınları: 137-226.  
Özer, Ömer (2017). “Edebi Gazetecilik: John Hersey’in Hiroşima’sına İlişkin Bir Çözümleme”, Atatürk İletişim Dergisi, Sayı 12, 2017 Ocak: 5-26.
Roggenkamp, Karen (2005). Narrating The News New Journalism and Literary Genre in Late Nineteenth-Century American Newspapersand Fiction, The Kent State University Press.
Refik, Cemal (1943). Mahkeme Röportajları Seri 1, Sebat Basımevi. 
Sandman, M. Peter vd. (1972). Media An Introductory Analysis of American Mass Communication, Prentice-HallInc., Englewood Cliffs.
Sinclair, Upton (1975). Şikago Mezbahaları, Çev. Güher Kurttekin, May Yayınları.
Tanrısal, Meldan (1988). New Journalism And The Nonfiction Novel: Creating Art Through Facts, Doctorate Of Philosophy in American Studies, Hacettepe University, Ankara. Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 7/ Sayı 1-2/ Kasım 1990: 179-186.
Turan, Ahmet (2007). Darbe Arası Türkiye 27 Mayıs-12 Mart-12 Eylül Anılar Gözlemler Tanıklıklar, Resital Yayıncılık.
Ünaydın, Rûşen Eşref (1972). Diyorlar ki, Hazırlayan: Şemsettin Kutlu, Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları, İstanbul.
UR  - https://doi.org/10.32952/atauniiletisim.372196
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592182
ER  -