TY  - JOUR
TT  - Ebu’l-Hasan El-Harakânî Menâkıbında Maddî ve Mânevî İktidarın Kökenleri
AU  - Öztürk, Özkan
PY  - 2017
DA  - December
DO  - 10.17050/kafkasilahiyat.372846
JF  - Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
JO  - KAÜİFD
PB  - Kafkas Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2148-8177
SP  - 177
EP  - 207
VL  - 4
IS  - Ek 1
KW  - Ebu’l-Hasan al-Kharaqânî
KW  - divine names
KW  - ricâlu’l-gayb
KW  - kutub
KW  - potency
KW  - autority
N2  - Ebu’l-Hasanel-Harakânî’nin menâkıbına dair yazılanlara göz atıldığında, şeyhin farklıvarlık mertebelerinde gösterdiği çeşitli iktidar ve tasarruflara değinildiğigörülür. Hem maddî hem manevî iktidar alanları için gerçekleşen tasarruflarınınzengin bir portresinden ibaret olan menkıbeler, klasik tasavvuf kavramlarınınyardımı olmadan kendisinde işaret edilen gösterenleri doğrudan ifşa etmez. Buhali ile metin ilk bakışta insan aklını zorlayan imgelerle dolu vemistik-metafizik güçlerle insan doğasını ilişkilendiren bir anlatı olarakgörülür. Oysaki bu tür eserler başta kutbiyyet olmak üzere ricâlu’l-gayb gibitasavvuf teorisinin özellikle vahdet-i vücûd anlayışının kurucu kavramlarıiçinden anlaşıldığında farklı bir bağlam örgüsü ile karşılaşırız. Nitekim kökeniinsan-ı kâmil anlayışında olan ve velayet fikri ile takviye edilen bu yorumalanının çerçeveleri ile bakıldığında, menkıbelerin kodlarını çözmek, gizligösterenleri fark etmek mümkün olur. Dolayısı ile başta ilahî isimler, ilâhîisimlerin âlemle ilişkileri ve vasıta varlık olarak kâmil insanların aracıkonumu hakkındaki bilgilere bakmadan menkıbeleri yorumlamak zorlaşır.Makalemizde Ebu’l-Hasan el-Harakânî’ye dair rivayet edilen menkıbeler özelindekutbiyyet mertebesindeki velilerin mülk, misal ve melekût âlemindekitasarruflarının teorik temellerini ve maddî iktidarı da dağıtan bir güç olarakruhânî otoritenin ontolojik konumunu incelenmektedir. Tasavvufî metinlerdeişaret edilen iktidarın doğasına dair yaklaşımlara işaret edilecek ve ilâhîisimler bilgisi ve iktidar arası ilişkiler deşifre edilmeye çalışılacaktır.Nitekim bu metinlerin genel kurgusu, eşyânın ontolojisinin ilâhî isimleranlamında esmâda olduğu ve esmâya dair bilginin eşyâya dair tasarrufugerektirdiği şeklindedir. Makalede Ebu’l-Hasan el-Harakânî menâkıbında esmâdaneşyâya varlık mertebelerindeki vasıtalı iktidar anlayışının temellerisorgulanacaktır.
CR  - Aşkar, Mustafa, “Kadın Sûfîleri Anlatan Bir Menâkibnâme: Menâkıb-ı Veliyyâti’n-Nisâ”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Ankara, 2004. V. cilt, 13. sayı, 75-98.
CR  - Attar, Feridüddin, Tezkiretü'l-Evliyâ, haz. Süleyman Uludağ, Bursa: İlim ve Kültür Yayınları, 1984.
CR  - Ateş, Süleyman, Cüneyd-i Bağdâdî: Hayatı Eserleri ve Mektupları, İstanbul: Sönmez Neşriyat, 1969.
CR  - Baltacı, Halil, Necmeddîn-i Dâye’nin, Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin ; “Sûfî Gayru Mahlûk Değildir” Şathiyyesi Hakkındaki Yorumları, Kafkas Üniversitesi Harakanî Uygulama ve Araştırma Merkezi Seyyid Ebu’l-Hasan Harakani Vakfı I. Uluslararası Harakanî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2012, s. 134-149.
CR  - Bulut, Halil İbrahim, “Hârikulâde Olması Açısından Kerâmet ve Mûcize ile İlişkisi”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2001, sayı: 3, s. 329-350.
CR  - Bursevî, İsmail Hakkı, Kitâbu’l-Envâr, Süleymâniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultan, nr. 254.
CR  - _________, Kitâbu’l-Hitâb, Süleymâniye Kütüphanesi, Mihrişah Sultân, nr. 254.
CR  - _________, Kitâbü’n-Necât, İstanbul: Hacı Muharrem Efendi Matbaası, 1290.
CR  - _________, Kitâbu’n-Netîce, haz. Ali Namlı, İmdat Yavaş, İstanbul: İnsan Yayınları, 1997, c. II.
CR  - _________, Kitabu’z-Zikir ve’ş-Şeref, Süleymâniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, nr. 2752.
CR  - _________, Tefsîru Rûhi’l-Beyân, nşr. Halil Eser, İstanbul: Mektebetu Eser, 1969/1389, c. I.
CR  - _________, Tuhfe-i Recebiyye, Süleymâniye Kütüphanesi, Esad Efendi Bölümü, nr. 1374.
CR  - Cabiri, Muhammed Abid, Arap-İslam Kültürünün Akıl Yapısı: Arap-İslam Kültüründeki Bilgi Sistemlerinin Eleştirel Bir Analizi, çev. Burhan Köroğlu, Hasan Hacak, Ekrem Demirli, İstanbul: Kitabevi, 1999.
CR  - Cengiz, Muammer, “Tasavvuf Tarihinde Elest Mîsâkına Dair Yorumlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2017, cilt: X, sayı: 50, s. 904-924.
CR  - Cîlî, Abdülkerim, el-İnsânü’l-Kâmil fî Ma’rifeti’l-Evâhir ve’l-Evâ'il, Kahire, 1963, c. I,II.
CR  - Çiftçi, Hasan, Şeyh Ebü’l-Hasan-i Harakânî: (hayatı, çevresi, eserleri ve tasavvufi görüşleri) Nûru’l-Ulûm ve Münacâtı (çeviri-açıklama-metin), Şehit Ebü’l-Hasan Harakani Derneği Yayınları, Kars: [t.y.]
CR  - Dâye, Necmeddîn-i, İrşadü’l-Mürîd ile’l-Murâd fi Tercemeti Mirsâdi’l-İbâd, trc: Kâsım b. Mahmûd-i Karahisarî, Süleymâniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi, nr. 512.
CR  - Gök, Bilal, Ebu’l-Hasan Harakânî ve Hacı Bektaş Veli: Aralarındaki Bağlar ve Anadolu’nun İslamlaşmasına Katkıları, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: I, sayı: 1, s. 100-134.
CR  - Hıra, Ayhan, “Ebu’l-Hasan el-Harakânî’nin Tasavvuf Anlayışında Fenâ Kavramı”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, cilt: I, sayı: 1, s. 169-185.
CR  - İbnü’l-Arabî, Ecvibetu İbnü’l-Arabî ala Es’ileti el-Hakîm et-Tirmizî, thk. Ahmed Abdürrahim Sayih, Tevfik Ali Vehbe, Kâhire: Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Diniyye, 2006/1426.
CR  - _________, Fusûsü'l-Hikem, thk. Ebü'l-A'la Afifi, Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-Arabiyye, 1980.
CR  - _________, el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, haz. Ahmed Şemseddin, Beyrût: 1999.
 
_________, el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye, çev. Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
CR  - _________, Kitabü’l-Hüve, (Resâilü İbn Arabî içinde) (t.s), (y.y).
CR  - Kartal, Abdullah, İlâhî İsimler Teorisi, İstanbul: Hayykitap, 2009.
CR  - Kartal, Alparslan, “Ebu’l-Hasan Harakanî İle Hacı Bayram-ı Velî Arasındaki İlişki Ve Anadolu’nun İslamlaşmasına Katkıları”, II. Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Kalem Yayınları, Ankara, 2017, s. 127-142.
CR  - _________, “Ebu’l Hasan Harakani’nin Peygamber Tasavvuru”, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Bahar, 2015, sy. 15, s.161-175.
CR  - _________, “Huzur Derslerine Katılan Karslı Âlimler”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2017, c. IV, sy. 8, s. 224-243.
CR  - _________, “The Understanding Tolerance And Human Love Of Abu’l-Hasan Kharakanî Who Is The Most Important Figure Of Anatolian Mysticism”, ICHER Conference Proceedings, Houston, 2017.
CR  - Konevî, Sadreddin, Esmâ-i Hüsnâ Şerhi, çev. Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
CR  - _________, Fususü’l-Hikem’in Sırları (el-Fükûk fi Esrârı Müstenidâti Hikemi’l-Füsûs), çev. Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
CR  - _________, İlâhî Nefhâlar (en-Nefehâtü’l-İlâhiyye), çev. Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayıncılık, 2002s. 136-137.
CR  - _________, Tasavvuf Metafiziği (Miftahu Gaybi’l-Cem ve’l-Vücûd), çev. Ekrem Demirli, İstanbul: İz Yayıncılık, 2002.
CR  - Köprülü, Fuat, “Anadolu Selçuklu Tarihinin Yerli Kaynakları”, TTK Belleten, VII/27, 1943.
CR  - Kuşeyrî, er-Risâle, thk. Ma‘ruf Züreyk, thk. Ma'ruf Züreyk-Ali Abdülhamid Baltacı, Beyrût, 1991.
CR  - Mustafa Rakım Efendi, Tasavvuf Sözlüğü: Istılâhât-ı İnsân-ı Kâmil, haz: İhsan Kara, İstanbul: İnsan yay., 2008.
CR  - Ocak, Ahmet Yaşar, Kültür Tarihi Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler, TTK Basımevi, Ankara: 1992.
CR  - _________, Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
CR  - _________, “İslâm’ın Temel İnançları Etrafında Oluşan “Mitolojik” Kültür: “İslâm Mitolojisi” yahut İslâm İlahiyatının İhmal Edilmiş Önemli Bir Sorunsalı (Bir “mise-en-question” Denemesi)”, Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, İstanbul, 2009, c. VI., S. 1., s. 137-163.
CR  - Öztürk, Özkan, Hacı Bektâş Veli Velâyetnâmesi’nde Maddî ve Mânevî İktidarın Görünümleri, 2. Uluslararası Hacı Bektaş Veli Hoşgörü ve Barış Sempozyumu (08-10 Ekim 2015), Nevşehir, 2016, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları, s. 299-307.
CR  - _________, Siyaset ve Tasavvuf: Osmanlı Siyasi Düşüncesinde Tasavvufun Tezahürleri, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2015.
CR  - Öztürk, Emine, Kartal, Alparslan, Celep, Halil, “Sufis Identified With Their Cities: Kars- Abu’l-Hasan Kharakanî (Contributions Of Kharakani Stories To Social Document And Social Integration of Kars)”, International Journal Of Eurasia Social Sciences, 2017, vol: 8, Issue: 30, pp. 1383-1395.
CR  - Sarı Abdullah Efendi, el-Cevheretü’l-Bidâye, Süleymâniye Kütüphanesi, Reisulküttab, nr. 455.
CR  - Serrâc, el-Luma‘, thk. Abdülhalim Mahmud-Taha Abdülbâkî Sürûr, Kahire: Dâru'l-Kütübi'l-Hadise, 1960.
CR  - Şahin, Haşim, Menâkıbnâme, DİA, 2004, c. 29, s. 112-114.
CR  - Tan, M. Nedim, Harakânî’nin Tasavvuf Tarihindeki Etkisine Bir Örnek: “Sûfî Yaratılmamıştır” Sözü ve Hâce Yusuf Hemedânî’nin Şerhi, Kafkas Üniversitesi Harakanî Uygulama ve Araştırma Merkezi Seyyid Ebu’l Hasan Harakani Vakfı I. Uluslararası Harakanî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2012, s. 200-210.
CR  - Tavakkolî, Hasan, İdris-i Bitlisî’nin Kânûn-ı Şâhenşâhî’sinin Tenkidli Neşri ve Türkçeye Tercümesi, basılmamış doktora tezi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1974.
CR  - Togan, Zeki Velidî, Tarihte Usul, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1985.
CR  - Ulupınar Hamide, “İlk Dönem Sûfîlerinde Tevhid Anlayışı”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 2008, sayı: 22, s. 225-255.
UR  - https://doi.org/10.17050/kafkasilahiyat.372846
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/395420
ER  -