TY - JOUR TT - Matematik, İhvân-ı Safâ Felsefesinin Dayandığı Aksiyomatik Zemin midir? AU - Koçhan, Metin AU - Kılıç, Muhammet Fatih PY - 2017 DA - December JF - Artuklu Akademi JO - Mardin Artuklu Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi PB - Mardin Artuklu Üniversitesi WT - DergiPark SN - 2148-3264 SP - 77 EP - 95 VL - 4 IS - 2 KW - Philosophy of Mathematics KW - Ikhwān al-Ṣafāʾ KW - Relationship Between Existence and Mathematics KW - Physical World KW - Spiritual World KW - Supreme Ratio N2 - Bu makalenin amacı, IV/X. asırda Basra ve civarında bir felsefe topluğuolarak yaşayan İhvân-ı Safâ’nın sıklıkla başvurduğu matematiği, kendi felsefeleriiçin tutarlı bir şekilde aksiyomatik zemin olarak kullanıp kullanmadıklarınısoruşturmaktır. Bu soruşturmayı gerekli kılan husus, İhvân’ın, Pisagorculuğadayanarak öne sürdüğü matematiğin bütün ilimlerin temeli olduğuna ilişkiniddiasıdır. Bu iddianın geçerliliğini tespit etmek için İhvân’ın felsefi ilimlerarasında zikrettiği tabiat ve ilahiyat ilimlerinin matematikle olan ilişkisi, bumakalede, birtakım örnekler özerinden analiz edilmektedir. İhvân’ın Tanrı’nınvarlığını ispatlamak üzere geliştirdiği teleolojik kanıt ve içerimi, tabiattakimatematiksel hesap, düzen ve dengeden hareket ettiği için matematiktenmetafiziğe doğru bir seyir takip eder. Bu seyir, İhvân’ın matematiğidüşüncelerinin temeline yerleştirdiği izlenimi verir. Fakat Tanrı’nın varlığı,birliği, mevcudatın Tanrı’dan sudûru gibi metafizik meselelerdeki matematikreferanslarında İhvân, 0’ı görmezden gelir, 1’i sayı olarak kabul etmez ve sayılararasında ontolojik bir hiyerarşi kabul eder. Bu tür açıklamalarında İhvân’ın,kendi döneminde kaydedilen matematik sahasındaki gelişmeleri dikkatealmadığı, bunun yerine Pisagorcuların etkisi altında kaldığı görülür. Bu nedenleİhvân, matematiği yer yer bağlamından koparır ve onu metafizik doktrinlerdenhareketle okumayı sürdürür. Bu ise metafizikten matematiğe doğru bir seyir arzettiği için matematiğin bütün ilimlerin temeli olduğuna ilişkin İhvân’ın iddiasınıbüyük ölçüde zaafa uğratır. CR - Bayrakdar, Mehmet, İslamda Bilim ve Teknoloji Tarihi, TDV Yayınları, Ankara 1985. CR - Bozkurt, Ömer, “İhvân-ı Safâ’da Aritmetik, Geometri ve Felsefe İlişkileri”, Kaygı, Bursa 2012, sayı: 18, ss. 123-152. CR - Çetinkaya, Bayram Ali, “İhvân- ı Safa Felsefesinde Sayıların Gizemi Üzerine Bir Çözüm Denemesi”, Felsefe Dünyası, Ankara 2003, sayı: 37, s. 87-121. CR - Çetinkaya, Yalçın, İhvân-ı Safâ’da Müzik Düşüncesi, İnsan Yayınları, İstanbul 1995. CR - De Callata, Godefroid, Ikhwan al-Safa’ A Brotherhood of Idealists on the Fringe of Orthodox Islam, Oneworld, Oxford 2005. CR - Güneş, Cevat, “İhvân-ı Safâ Literatürü”, Dicle Üniversitesi İllahiyat Fakültesi Yayınları, Diyarbakır 2004, sayı: 2, ss. 89-105. CR - İhvân-ı Safâ, “Ahlâkın Islahı ve Nefsin Terbiyesinde Sayısal ve Geometrik Oran”, çev. Ali Avcu, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 1, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 161-171. CR - İhvân-ı Safâ, “Akıl ve Ma’kul / Akledilir Hakkında”, çev. Ömer Bozkurt, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 3, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2014, ss. 185-200. CR - İhvân-ı Safâ, “Fihristü’r Resâil”, çev. Enver Uysal, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 1, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 15-30. CR - İhvân-ı Safâ, “Hendesede Geometri ve Mahiyeti”, çev. Ömer Bozkurt, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 1, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 51-79. CR - İhvân-ı Safâ, “Matematikle İlgili Risaleler Hakkında”, çev. Muhammet Fatih Kılıç, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 5, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2016, ss. 13-83. CR - İhvân-ı Safâ, “Meteorolojiye Dair”, çev. Elmin Aliyev, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 2, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2013, ss. 57-74. CR - İhvân-ı Safâ, “Musiki”, çev. A. Hakkı Turabi, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 1, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 129-160. CR - İhvân-ı Safâ, “Nedenler ve Nedenlilere Dair”, çev. Ali Durusoy, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 3, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2014, ss. 281-312. CR - İhvân-ı Safâ, “Sayılar Hakkında”, çev. Bayram Ali Çetinkaya, İhvân-ı Safâ Risâleleri (Ed. Abdullah Kahraman), c. 1, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2012, ss. 31-50. CR - İhvân-ı Safâ, Resâilü İhvâni’s-safâ’ ve hullâni’l-vefâ, c. 1, Matba‘atü Nuhbeti’l- Ahbâr, Bombay 1305/1887. CR - İhvân-ı Safâ, Resâilü İhvâni’s-safâ’ ve hullâni’l-vefâ, c. 2, Dâru Sâdir, Beyrut 1957. CR - İhvân-ı Safâ, Resâilü İhvâni’s-safâ’ ve hullâni’l-vefâ, c. 3, Dâru Sâdir, Beyrut 1957. CR - İhvân-ı Safâ, er-Resâletü’l-Câmi‘a (nşr. A. Tâmir), Menşûrâtü ‘Uveydât, Beyrut 1995. CR - Karlığa, Bekir ve Köroğlu, Burhan, İslam Kaynakları Işığında Yeni-Platoncu Felsefe, Marmara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Komisyon Başkanlığı, İstanbul 2004. CR - Karlığa, Bekir, İslâm Kaynakları ve Filozofları Işığında Pythagoras ve Presokratik Filozoflar, İstanbul Üniversitesi SBE, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 1979. CR - Koçin, Abdulhakim, “Uluslararası Üne Kavuşmuş Matematik Bilgini: Harezmi”, Bilim ve Teknik Dergisi, Tübitak Yayınları, Ankara 1991, sayı. 281, ss. 49-51. CR - Nasr, Seyyid Hüseyin, An Introduction to Islamic Cosmological Doctrines, Thames ve Hudson, Londra 1978. CR - Okur, İbrahim, Çağlar Boyunca Matematik ve İlahiyat: Matematik İçinde Vahiy ve Vahiy İçinde Matematik Arayanlar, Okursoy Yayınları, İstanbul 2004. CR - Onay, Hamdi, İhvân-ı Safâ’nın Varlık Anlayışı, Erciyes Üniversitesi SBE, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Kayseri 1997. CR - Pappas, Theoni, Yaşayan Matematik, çev. Yıldız Silier, Doruk Yayınları, İstanbul 2014. CR - Netton, Ian Richard, Muslim Neoplatonists: An Introduction to the Thought of the Brethren of Purity, George Allen ve Unwin Ltd., Londra 1982. CR - Uysal, Enver, İhvân-ı Safâ Felsefesinde Tanrı ve Âlem, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1998. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/artukluakademi/issue//376191 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/400812 ER -