TY  - JOUR
T1  - Kudüs Tasvirleri: Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe ve Tuhfetü'l-Harameyn Örnekleri
AU  - Oktay, Adnan
PY  - 2018
DA  - May
DO  - 10.19059/mukaddime.404906
JF  - Mukaddime
PB  - Mardin Artuklu Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1309-6087
SP  - 111
EP  - 132
VL  - 9
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Kudüs, tarihi MÖ. 3000’li yıllara kadar gidenbir kenttir. Bugün dünyanın en önemli odak noktalarından biri haline gelmiştir.Kudüs, bir taraftan farklı din ve ırkların merkezi konumundayken öte taraftanda birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Şüphesiz Kudüs'le ilgili birçok eseryazılmıştır. Bu eserlerden biri XIV-XV. Asırlarda yaşamış olan Ahmed Fakîh'in Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe adlıeseridir. Bir başkası da XVII. Asırda yaşamış Nâbî'nin Tuhfetü'l-Harameynadlı eseridir. Ahmed Fakîh'in eseri manzum bir eserdir. Tuhfetü'l-Harameynise manzum-mensur karışık olarak yazılmıştır. Bu eserlere göre müellifler İslâmdünyası için önemli olan üç kenti ziyaret etmiştir. Bunlar Mekke, Medine veKudüs'tür. Bu şehirlerden başka Halep, Şam, Remle, Kahire gibi önemli şehirlerde bu yolculukta ziyaret edilmiştir. Bu eserlerde ziyaret edilen kentlerinmimari yapılarına ağırlık verilmiştir. Bunun yanında şehirlerin dikkat çekenbaşka yönleri de izah edilmiştir. Bu çalışmada bahsedilen eserlerde özellikleKudüs şehri ile ilgili anlatılar esas alınmıştır. Ahmed Fakîh Kudüs'te iki aykalmıştır. Nâbî ise hac yolculuğu esnasında Kudüs’ü ziyaret etmiş, orada toplamüç gün kalmıştır. Burada müelliflerin Kudüs’le ilgili gözlemleri ve tespitleri üzerindedurulacaktır. Müellifler bu şehri anlatırken hangi pencereden bakmaktadır?Şehri tasvir ederken nelere yer vermekte, hangi edebi ifadeleri kullanmaktadırlar?Tasvirler yaparken hangi edebi sanatları kullanmayı tercih etmişlerdir?Neticede görülmüştür ki her iki şairin de anlattığı Kudüs, Aksa Harem-iŞerîf'ini merkeze alan bir Kudüs'tür. Bu eski şehir, bugün adeta Mescid-i Aksâile özdeşleşmiştir. Bunun yanında şehrin surları ve Aksâ’nın doğu tarafında yeralan Zeytin Dağı, Kudüs'e ayrı bir değer katmaktadır. Bu çalışmada belge tarama, örnekleme,karşılaştırma yöntemleri kullanılmıştır. Bu metotlarla Kitâbu EvsâfıMesâcidi’ş-Şerîfe ve Tuhfetü’l-Harameyn adlı eserlerdeki örneklerdeKudüs’ün tasviri ile ilgili hususlar tespit edilmiştir. Kitâbu EvsâfıMesâcidi’ş-Şerîfe, oldukça sade bir üslupla yazılmıştır. Bu eserde ayrıca edebisanatlara pek yer verilmemiştir. Tuhfetü’l-Harameyn adlı eserde ise ağır,süslü ve sanatlı bir üslup tercih edilmiştir. Şair bu eserde Kudüs'ü oldukçasüslü, sanatlı bir dille anlatmış, bunun için Arapça ve Farsça kelimelerdenoluşan terkipli ifadeler kullanmıştır. Ahmed Fakîh içinden geleni kâğıda döken birşairdir. Nâbî ise şehre tam bir vakar, edep, saygı ile yaklaşmıştır. Bu da ŞairNâbî'nin Kudüs karşısında tam bir mümin şair pozisyonunda olduğunugöstermektedir. Ayrıca her iki müellifin eserleri Kudüs'ü o dönemlerde tam birİslâm kenti olarak sunmaktadır.
KW  - Kudüs
KW  - Ahmed Fakîh
KW  - Nâbî
KW  - hac
KW  - şair
KW  - Türk edebiyatı
CR  - Referans1 Akkaya, Y. (2012). XIX. Yüzyılda Kudüs ve Çevresinde Halilü’r-rahman Vakıfları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Afyonkarahisar: Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans2 Aksoyak, İ. H. (2012). Nâbî’nin Tuhfetü’l-Haremeyn’inin Edirneli Nâtık’ın Tuhfetü’l-Haremeyn’ine Etkisi: Hikâyeler, Gelenekler, İnanışlar. Millî Folklor. S. 95 s. 9-22.
CR  - Referans3 Almasri, M. (2015). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Kudüs’e Gönderilen Surre-i Hümayun. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans4 Bozkurt, N. (2002). “Kubbetü’s-Sahre”. TDVİA (26). s. 304-308.
CR  - Referans5 Bozkurt, N. (2004). “Mescid-i Aksâ”. TDVİA (29). s. 268-271.
CR  - Referans6 Coşkun, M. (2000). The Most Literary Ottoman Pilgrimage Narrative: Nabi's Tuhfetü'l-Harameyn. Turcica, (32). pp. 363-388.
CR  - Referans7 Coşkun, M. (2002). Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnâmeleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’l-Harameyn’i. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
CR  - Referans8 Coşkun, M. (T.y.). Osmanlı Türkçesiyle Kaleme Alınmış Edebî Nitelikli Hac Seyahatnâmeleri. http://www.tarihtarih.com. sayfasından 10.12.2016 tarihinde alındı.
CR  - Referans9 Demirkol, E. (2007). II. Abdülhamid Döneminde Kudüs’te Kilise İmar ve İnşa Faaliyetleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
CR  - Referans10 Donuk, S. (2017). Servet Mahlaslı Bir Şaire Mâl Edilen Manzum Hac Seyâhatnâmesi. SUTAD. S. 41. s. 13-38.
CR  - Referans11 Dönmez, Parlak, B. (2006). Eğirdirli Şeyhi Mehmed Efendinin Divanı'nın İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans12 Gül, M. (1997). XI.-XIII. Yüzyıllarda Kudüs. Yayınlanmamış doktora tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans13 Hıfzî Efendî. (t.y.). Târîh ve Fezâ'il-i Kuds-i Şerîf. Mısır-Kahire: Mısır Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmaları. No: S 4625.
CR  - Referans14 Huda Lutfi. (1985). Al-Quds al-Mamlukiyya. Berlin: Klaus Schwarz Verlag.
CR  - Referans15 İpşirli, A. (2009). The İmage of Jerusalem in The Nineteenth Century: Travel Books. Unpublished Master of Arts. Istanbul: Fatih University, Institute of Social Sciences.
CR  - Referans16 Kalkışım, M. M. (1988). Nâbî’nin Tuhfetü’l-Harameyn’i: Dil İncelemesi, Transkripsiyonlu Metin ve İndeks. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans17 Karga, B. (2011). Hıfzi’nin Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği ve Mir’at-ı Kudüs (İnceleme-Metin). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans18 Mazak, A. (1989). Emevilerin Sonuna Kadar Kudüs ve Filistin. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans19 Mazıoğlu, H. (1974). Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-Şerîfe. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
CR  - Referans20 Oktay, A. (2016). Terceme-i Tevârîh-i Şeref Hân (İnceleme-Metin-Özel İsimler Dizini). İstanbul: Nûbihar Yayınları.
CR  - Referans21 Öksüz, M. (2016). Şam Eyaleti’nin Güney Sancaklarında (Filistin) Nüfus: XVI. Yy. Yayınlanmamış doktora tezi. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
CR  - Referans22 Öztürk, M. (2017). Türk Edebiyatında Kudüs Teması. Journal of Islamic Jerusalem Studies 17(2). s. 39-57.
CR  - Referans23 Sertkaya, O. F. (1989). "Ahmed Fakih." TDVİA. c. 2. 65-67.
CR  - Referans24 Yılmaz, K. (2017). Türk-İslam Edebiyatında Faziletnâmeler ve Mekke, Medine, Kudüs, Şam üzerine yazılmış manzum Bir Faziletnâme. Bilecik: Şeyh Edebali Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2(2). ISSN:2548-088X. s. 366-381.
UR  - https://doi.org/10.19059/mukaddime.404906
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/512453
ER  -