Bu çalışmada Ebussuud Efendi’nin abidevi eseri İrşâdü’l-akli’sselim ilâ mezâyâ’l-Kitabi’l-Kerim’in müellif nüshası ve özellikle müellifin hayatında yazılan temel nüshaları tanıtılacaktır. Birinci kısımda Ebussuud Efendi’nin hayatı, özellikle tefsiriyle ilgili kısımlarına işaret edilerek ele alındıktan sonra ikinci bölümde tefsirin yazılış sebebi, yazım süreci, tarihi kaynaklarda ele alınışı, içeriği, müellif nüshası ve güvenilir nüshaları etraflıca tanıtılacaktır.
İrşadü’l-akli’s-selim Ebussuûd Efendi’yi asıl üne kavuşturan eseridir. Yazıldığı günden itibaren ilim ve siyaset çevrelerinin büyük alakasına mazhar olan İrşad, kısa sürede geniş Osmanlı coğrafyasında Keşşâf ve Envârü’l-Tenzil’den sonra en çok tutulan tefsir haline gelmiştir. Ebussuûd Efendi, Kur’an’ın özellikle edebi inceliklerinin vahyin lafız ve mana güzelliklerine yaraşır bir üslupla yeniden tertip edilerek Sultan Süleyman Han’ın zengin kütüphanesine hediye edilmesi maksadıyla kaleme aldığı İrşâdü’l-Akli’s-Selim’ini, Şeyhülislamlık makamına atanmasından bir yıl sonra yaklaşık olarak 6 Rebiulevvel 953(7 Mayıs 1546)’da başlamış, yoğun dinî, idarî ve siyasî meşguliyetleri sebebiyle ancak 20 yıl 103 gün (7303 gün) sonra 3 Receb 973(24 Ocak 1566)’de bitirebilmiştir. Tefsirin 5 ciltten müteşekkil orijinal nüshası, bugün Beyazıt Devlet Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (İlk cilt kayıptır).
Ebüssuud Efendi’nin vefatından sonra tefsirinin orijinal nüshası değerli bir yadigâr olarak en küçük oğlu Mustafa Çelebi’ye, ondan
oğlu Kazasker Mehmet’e, ondan da oğlu Mehmet Sadık Efendi’ye intikal etmiştir. Mehmet Sadık Efendi’den sonra bir şekilde çağdaşı Sadrazam Kara Mustafa Paşa’ya (ö. 1095/1683) geçmiştir. Sadrazam eseri İstanbul Çarşıkapı’da inşasını başlattığı külliye içinde kurulacak kütüphaneye konulmak üzere vakfetmiştir. Bu kütüphanedeki kitaplar Cumhuriyet döneminde önce Nuruosmaniye, daha sonra da Beyazıt Devlet Kütüphanesine nakledilmiştir.
}, number={2}, publisher={Yakın Doğu Üniversitesi} }