TY  - JOUR
T1  - GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ GELENEKSEL KONUTLARINDA MAHREMİYET
AU  - Büyükçam, Serap Faiz
AU  - Zorlu, Tülay
PY  - 2018
DA  - April
Y2  - 2018
JF  - Turkish Online Journal of Design Art and Communication
JO  - TOJDAC
PB  - Deniz YENGİN
WT  - DergiPark
SN  - 2146-5193
SP  - 422
EP  - 436
VL  - 8
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Mahremiyet olgusu insanın temelgereksinmelerinden biri olup günlük yaşamın ayrılmaz bir parçasıdır. İnsanlarıniçinde bulundukları durum, gerçekleştirilen eylem türü ve ilişki içinde olunankişilerin kimler olduğuna bağlı olarak değişen mahremiyetin; kişisel, bireysel, toplumsal vekamusal olmak üzere dört farklı düzeyinden söz edilmektedir.Toplumsal yaşamda insan ilişkilerini düzenleyen bir mekanizma olarakmahremiyet, yaşam biçimi ve fiziksel çevrenin düzenlenmesinde etkilidir. Konutlarmahremiyetin mekansal biçimlenmesini yansıtan özel mekanlardır. Bu bağlamda konut planlamalarında mahremiyetin çeşitlidüzeylerine ilişkin düzenlemeler mevcuttur. Mahremiyet olgusununGüneydoğu Anadolu Bölgesi geleneksel konutlarının biçimlenmesi üzerindekietkilerini irdelemenin amaçlandığı makale kapsamında Güneydoğu Anadolu Bölgesigeleneksel konutları ele alınmakta ve konutlar yerleşim dokuları, planşemaları, mekân türleri ve cephe karakteristikleri bağlamında analizedilmektedir. Makale 3 adım üzerine kurgulanmıştır. İlk adımda kavramsal altyapı oluşturulmuştur. İkinci adımda, Güneydoğu Anadolu Bölgesi geleneksel konuttipolojisini ve karakteristiğini yansıtacak örnekler belirlenerek literatürdenbu örneklere ilişkin görsel dokümanlar temin edilmiştir. Çalışmanın sonadımında ise; yerleşim karakteri, mekan çeşitliliği ve mekan sentaksı(dizilimi) ile cephe kurgusu bağlamında ele alınan geleneksel konutlardamahremiyet olgusunun etkileri irdelenmiştir. Mekan çeşitliliği ve sentaktikanalizler erişim grafikleri üzerinden yapılmıştır. Bölge konutlarıyerleşim karakterinde; bitişik, içe dönük ve avlulu şekildedüzenlenmiştir. Konutların plan şemaları merkezi bir avlu etrafındadizili açık, yarı açık ve kapalı mekanlardan oluşmaktadırlar. Konutlardasokağa bakan cepheler sağır olup mekanlar avluyayönelmiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi geleneksel konutlarının biçimlenmesindeiklim ve topografya gibi unsurların yanı sıra sosyo-kültürel bir faktör olarakmahremiyet olgusu da etkili olmuştur. Mahremiyet olgusunun konutbiçimlenmesindeki yansımalarını yerleşim dokusu ölçeğinde, mekanörgütlenmesinde, cephe karakteristiğinde, mekan çeşitliliği ve kullanımındagörmek mümkündür.
KW  - Mahremiyet Olgusu
KW  - Geleneksel Konut Mimarisi
KW  - Güneydoğu Anadolu Bölgesi
KW  - Mekan Sentaksı
CR  - Alioğlu, Füsun, (2000). Mardin Şehir Dokusu ve Evler. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını. 
Altman, Irwin, (1975). The Environment and Social Behaviour Privacy, Personal Space, Territory, Crowding. Monterey, CA: Cole Publishing Company.
Aras, Rahmi, Yıldırım, Kemal ve Utar Mustafa, (2003). “Sosyo Kültürel Değişimin Geleneksel Urfa Evlerinde Mekan Organizasyonuna Etkisi”, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 16 (4), 779-787.
Aydın, Saba Esin, (2009). “Analytıc Approach to Mardın Vernucalar Archıtecture In The Context Of Sustaınable Desıgn”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Çankaya Üniversitesi.
Bekleyen, Ayhan ve Dalkılıç, Neslihan, (2011). “The Influence of Climate and Privacy on Indigenous Courtyard Houses in Diyarbakır”, Turkey, Scientific Research and Essays, 6 (4), 908-922. 
Çakın, Şahap, (1998). Mimari Tasarım, İnsan, Toplum ve Çevre İlişkileri. İstanbul: Özel Matbaası.
Çelik, Keziban, (2016). “Restoratıon of a Tradıtıonal Resıdentıal Buıldıng In Şanlıurfa”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İzmir: İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü.
Çil, Ela, (2006). “Bir Kent Okuma Aracı Olarak Mekan Dizim Analizinin Kuramsal ve Yöntemsel Tartışması”, Megaron, 1, 4, 218- 233.
Dalkılıç, Neslihan ve Aksulu, Işık, (2004). “Midyat Geleneksel Kent Dokusu ve Evleri Üzerine Bir İnceleme”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der., 19, 3, 313-326.  
Dalkılıç, Neslihan ve Bekleyen, Ayhan, (2011). Geçmişin Günümüze Yansıyan Fiziksel İzleri: Geleneksel Diyarbakır Evleri. İçinde Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mimarisi, (Ed.) İrfan Yıldız, Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği Kültür ve Sanat Yayınları 3, 417-462.
Eldem, Sedad Hakkı, (1984). Türk Evi Osmanlı Dönemi. İstanbul: TAÇ Vakfı.
Erdoğan, Elmas, (1996). “Anadolu Avlularının Özellik ve Düzenleme İlkeleri Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma”. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Gür, Şengül Öymen, (1996). Mekan Örgütlenmesi. Trabzon: Gür Yayıncılık.
Günenç, Ömer Faruk, (2014). “XIX. Yüzyıl Mardin Barınma Kültürü 1837–1866”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Güzel, Abdulkadir, (2013). “Coğrafi Özellikleri Bakımından Anadolu Şehirlerindeki Geleneksel Konutlar: Şanlıurfa Örneği”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8, 12, 569-590.
Halifeoğlu, F. Meral ve Dalkılıç, Neslihan, (2006). “Mardin-Savur Geleneksel Kent Dokusu ve Evleri”, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 11, 1, 93-111.  
Hall, Edward T., (1966). The Hidden Dimension. New York: Doubleday.
Karagülle, Can, (2009). “Yerel Verilerin Konut Tasarım Sürecinde Değerlendirilmesi: Mardin Örneği”. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. 
Kazmaoğlu, Mine ve Tanyeli, Uğur, (1979). “Anadolu Konut Mimarisinde Bölgesel Farklılıklar”, Yapı, 33, 29-41.
Kırcı, Nazan, (2010). “Müzelerde Sentaktik ve Biçimsel Analiz Üzerine Bir Değerlendirme”, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. 25, 2, 189-199.
Kızıl, Fehmi, (1978). Toplumsal Geleneklerin Konut İçi Mekan Tasarımlarına Etkisi Ve Toplumsal Geleneklerimizi Daha İyi Karşılayacak Konut İçi Fiziksel Çevre Koşullarının Belirlenmesi. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yayın No 81.
Kuban, Doğan, (1982). “Türk Ev Geleneği Üzerine Gözlemler, Türk ve İslam Sanatı Üzerine Gözlemler”. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Deneme, Eleştiri, Anı Dizisi 1.
Leino-Kilpi, H., Valimaki, M., Dassen, T., Gasull, M., Lemonidou, C., Scott, A., Arndt, M., (2001). “Privacy: a Review of the Literature”, International Journal of Nursing Studies, 38, 663-671.
Newell, P. Brierley, (1995). “Perspectives on Privacy”,  Journal of Environmental Psychology, 15, 87-104.
Özyılmaz, Havva, (2007). “Diyarbakır Geleneksel Konut Mimarisinde Morfolojik Analiz: Geleneksel Konutların Güncel Kullanımda Değerlendirilmesi”. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Pamir, A. Haluk, (1979). “Mahremiyet Kavramı ile Kişisel ve Toplumsal Düzen İlişkileri”. İçinde MS. Pultar (Der.), Çevre, Yapı ve Tasarım, Ankara:  Çevre ve Mimarlık Bilimleri Derneği, ODTÜ Yayını, 89-105.
Rapoport, Amos, (1977). Human Aspects of Urban Form: Towards A Man-Environment Approach to Urban Form and Design. Oxford: Pergamon Press.
Schuster, Eleanor. A. (1976). “Privacy, the Patient and Hospitalization”. Social Science & Medicine (1967), 10(5), 245-248.
Subaşı Direk, Yaşar, (2006). “Sosyo-Kültürel Etkinin Konut Oluşumuna Etkisi: Diyarbakır Örneği”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5, 16,105-113. 
Turgut, Hülya, (1990). “Kültür-Davranış-Mekan Etkileşiminin Saptanmasında Kullanılabilecek Bir Yöntem”. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü.
Ünlü, Alper, (1998). Çevresel Tasarımda İlk Kavramlar. İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Baskı Atölyesi.
Yüksel, Mehmet, (2003). “Mahremiyet Hakkı ve Sosyo-Tarihsl Gelişimi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 58, 1, 181-213.
Zorlu, Tülay ve Keskin, Kader, (2017) “Kültür- Konut Etkileşiminde Mahremiyet Olgusu: Geleneksel Urfa- Akçaabat/Ortamahalle Evleri Üzerinden Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Online Journal of Art and Design, 5, 2, 72-89.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/tojdac/issue//411049
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/449787
ER  -