TY  - JOUR
T1  - Klasik Doğu Türk Şiirinde +GInA Ekinin Ahenk Unsuru Olarak Kullanılması
AU  - Tolkun, Selahittin
PY  - 2018
DA  - May
JF  - Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi
JO  - IJHE
PB  - Halil TURGUT
WT  - DergiPark
SN  - 2149-5645
SP  - 208
EP  - 231
VL  - 4
IS  - 7
LA  - tr
AB  - Eski Türkçedeki +KIʥAeki Doğu Türkçesinde klasik dönemde +GInA/ +KInA şekline dönüşmüştür.Normalde eski Türkçedeki /ʥ/ sesi DoğuTürkçesinde /y/ olarak kullanılır: koʥ> koy, yaʥ- > yay- vb. Ancak istisna olarak+KIʥA ekinde bu ses /n/ olarak devam etmiştir. +GInA / +KInA eki Doğu Türkçesinin klasik döneminde ünlü ve ünsüz uyumlarına girmişolarak karşımıza çıkar: cānġına, yüzgine,yumruḳḳına, kökkinevb. Günümüz Özbek Türkçesinde ise ek, sonu k/ ḳ, g /ġ ile biten kelimelere +kinä/ +qınä biçiminde gelmektedir: kiçik+kinä> kiçkinä “küçücük”, såğ+ğınä>såqqınä “sağlamca”. Diğer bütün kelimelere ise +ginä olarak gelmektedir: båläginä“yavrucuğum”, cånginäm “cancağızım”. Bu ek işlev bakımından gerek tarihî gereksegünümüz Doğu Türkçesinde, Türkiye Türkçesindeki +CXk, +CAğIz, +cAk vb. küçültme eklerinde olduğu gibi küçültme, şefkat, sevgi vb. yanındazarfları pekiştirme işlevlerinde kullanılır. Bu durum klasik dönemden cānġınam “cancağızım” ancak çınġına “gerçekten”,günümüzden ise xåläginäng “teyzeciğin”, yumşåqqinä “yumuşacık” kelimelerinde açıkça görülmektedir. Bir şiirde özellikle klasik döneme ait birgazelde bu ekin bulunduğu birkaç kelime bulunabilir. Bu durumda ekin tabii olarak diğer bir söyleyişle ekinbulunduğu kelimeler öyle gerektiği için kullanıldığı söylenebilir. Ancak birgazelde şair, kafiye olarak kullandığı bütün isimlere bu eki getiriyorsa, aynışekilde bu eki beyitteki diğer kelimeler de kullanıyorsa o takdirde ekinbilenen işlevleri dışında şiirde ahenk unsuru olarak kullanıldığınısöyleyebiliriz.
KW  - +GInA küçültme eki
KW  - Klasik Doğu Türk Şiiri
CR  - Referans1 Argunşah, M. (2013). Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit
CR  - Referans2 Ata, A. (2002). Harezm – Altın Ordu Türkçesi.  İstanbul: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
CR  - Referans3 Bodrogligeti, A. J. E. (2001). A Grammar of Chagatay. Lincom Europa.
CR  - Referans4 Dålimov, S. (1972). Muhämmäd Rizå Miråb Erniyåzbek oğlı Ågähiy Äsärlär II Cild Devån Dävåmı. Taşkent: Ğäfur Ğulåm.
CR  - Referans5 Eckmann, J. (1996). Harezm, Kıpçak ve Çağatay Türkçesi Üzerine Araştırmalar. Hazırlayan: Osman Fikri Sertkaya. Ankara: TDK
CR  - Referans6 Ekmann, J. (1988). Çağatayca El Kitabı. İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - Referans7 Eraslan, K. (1993).  Mîzânu’l-Evzân. Ankara: TDK.
CR  - Referans8 Eraslan, K. (2001) Alî-Şîr Nevayî Mecâlisü’n-Nefâyis I (Giriş ve Metin). Ankara: TDK
CR  - Referans9 Erkinov, S. – Q. Munirov – Ş. Eşånxocäyev (1988). Xämzä Häkimzådä Niyåziy Tolä Äsärlär Toplämi Birinçi Tom Devån. Taşkent: Fän.
CR  - Referans10 Feruz http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_content&task=view&id=3192&Itemid=30 12.01.2018
CR  - Referans11 Gabain A. V. (1988) Eski Türkçenin Grameri. Çeviren: Mehmet Akalın. Ankara: TDK
CR  - Referans12 Kärimov, Ğ. (1960). Muqimiy İkki Tomlik Äsärlär Toplämı I Tom Lirika. Taşkent: ÖzSSR Dävlät Bädiiy Ädäbiyåt Näşriyåtı.
CR  - Referans13 Kaya,  Ö. (1996). Ali Şir Nevai Fevâyidü’l-Kiber. Ankara: TDK
CR  - Referans14 Kut, G. (2003). Alī Şīr Nevāyī Ġarā’ibü’ṣ-Ṣıġar İnceleme-Karşılaştırmalı Metin. Ankara: TDK
CR  - Referans15 Mädäyev, Å. – T. Såbitovä (2010). Xälq Åğzäki Poetik İcådı Akademik litseylar üçün därslik. Taşkent: Şärq.
CR  - Referans16 Mähmudov, M. (1966) “Şävqiy”,  Özbek Ädäbiyåti Beşinçi Tom, Taşkent: Bädiiy Ädäbiyåt Näşriyåti, s. 201-224.
CR  - Referans17 Mänsur, M. (1998). Cudålik Diyårı.  Taşkent: Şärq.
CR  - Referans18 Näimov, M. (2006). Qädim Surxån Nävålärı. Taşkent: Sän’ät.
CR  - Referans19 Räsul, X. (1980). Furqät Şe’riyätidän. Taşkent: Özbekistån KP Märkäziy Komitetining Näşriyåtı.
CR  - Referans20 Sarıca, B. (2002). “Ḳutadġu Bilig’de Addan Ad Yapan Ekler”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 337-362, Van (2002)
CR  - Referans21 Tekin, T. (2000). Orhon Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
CR  - Referans22 Toxtäbåyev,  X. (2009). Beş Båläli Yigit.  Taşkent:  Yängi Äsr Ävlådi.
CR  - Referans23 Tören, H. (2001). Alî Şîr Nevâyî Sedd-i İskenderî (İnceleme-Metin). Ankara: TDK.
CR  - Referans24 Yusupov, Y. (1980). Şermuhämmäd Munis Xåräzmiy Säylänmä. Taşkent: Ğafur Ğulåm.
CR  - Referans25 Yusupov, Y. – Vähåb Rähmånov (1984). Äväz Säylänmä. Taşkent: Ğäfur Ğulåm.
CR  - Referans26 Yusupov, C. (1990).  Båbårähim Mäşräb Mehribånım Qäydäsän. Taşkent: Ğafur Ğulåm.
CR  - Referans27 Yücel, B. (1995). Bâbür Dîvânı. Ankara: AKM
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijhe/issue//413335
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/468686
ER  -