TY  - JOUR
T1  - Doğu Karadeniz Bölgesi Geleneksel Konutlarında Mekânsal Kademelenme
TT  - Spatial Hierarchy on Vernacular Houses in Eastern Black Sea Region, Turkey
AU  - Saatçı, Merve
AU  - Erinsel Önder, Deniz
PY  - 2016
DA  - January
JF  - İDEALKENT
JO  - İDEALKENT
PB  - İdeal Kent Yayınları
WT  - DergiPark
SN  - 1307-9905
SP  - 144
EP  - 173
VL  - 7
IS  - 18
LA  - tr
AB  - İnsan; davranışlarını, alışkanlıklarını, hayatı anlama ve kendini anlatmabiçimini yaşadığı konuta doğrudan yansıtmaktadır. Geleneksel konutlarda damekânların biçimlenmesine yardımcı olan en önemli etkenlerden biri kültürdür.Kullanıcıya özgü yaşamın etkileri konutların şekillenmesinde kendinigöstermekte, kültürel farklılıklara bağlı olarak farklı mekânsalorganizasyonlar ve konut şemaları görülmektedir. Bu bağlamda, geleneksel konutyerleşimlerinin şekillenmesine yardımcı olan etkenleri belirlemek,  yeni tasarımlarda veri olarak kullanmak;  fiziksel, sosyal ve kültürelsürdürülebilirliğin sağlanması açısından da önemlidir. Konut tasarımında ilkadımlardan biri; mekânların “genel”  mekândan“özel”  mekâna geçişte “mekânsalkademelenme” düzeyini belirlemektir. Mekanların birbiriyle ilişkisini anlamaktaönemli bir kriter olan mekânsal kademelenme, bu yönüyle konut tasarımının arkaplanındaki kültürel kimlik hakkında bilgi sahibi olmaya da olanaksağlamaktadır. Bu çalışmada; kültürel farklılığın mekânsal biçimlenme üzerindeyarattığı etkinin önemi vurgulanarak, Doğu Karadeniz Bölgesinde yakın komşuluk içinde yaşayan üç kültüre (Laz,Hemşin ve Gürcü) ait geleneksel konutlar, mekânsal kademelenme kriterleriüzerinden okunmuştur.Çalışmada mekânlar; aşağıda belirtilen katsayılaryardımıyla genel mekândan özel mekâna sıralanmıştır:1. Geçilebilirlik katsayısını elde etmek üzere, mekânın özellikleri;yani mekânın sistem içerisindeki yeri, mekânın yoğunluğu, mekânın kullanımsıklığı,2. Psiko-sosyal katsayıyı elde etmek üzere, mekânın görevleri; yanimahremiyet, güvenlik, kimlik ve zaman olarak ele alınmıştır. Bu iki katsayı yardımıyla mekânların genel mekândan özel mekânadoğru sıralanmasına olanak sağlayan “Mekânsal kademelenme katsayısı” eldeedilmiştir.Araştırma kapsamında toplam 30 geleneksel konut elealınmış,  üç kültürde de ortak olanmekânlardan  “mutfak, oturma odası, girişve misafir odası"  mekânsalkademelenme katsayılarına göre sıralanarak ortaya çıkan sonuç, konutkullanıcılarının yöreye özgü yaşama kültürü ile ilişkisi yönündendeğerlendirilmiştir.  Çalışmada; yüz yüzegörüşme, yerinde gözlem ve mekân dizimi yöntemleri kullanılarak bulgularaulaşılmıştır. Aynı bölgede bir arada yaşayan üç farklı kültürünşekillendirdiği ve yaşadığı mekânlar üzerine gerçekleştirilen buçalışmada;  yaşama kültürünün konut mekânlarınınbiçimlenmesinde benzerlikler ve farklılıklar oluşturduğu ortaya konulmuştur.
KW  - Kültür ve Çevre
KW  - Mekânsal Kademelenme
KW  - Mekân Dizimi
KW  - Geleneksel Mimarlık
KW  - Doğu Karadeniz Bölgesi
N2  - Human beings directly reflecttheir attitudes, habits, self-expressions, and their way of perceiving life totheir houses. For vernacular housing, as well, one of the major factors thatinfluence spatial configuration is culture. The impact of user-specificlifestyles reveals itself through the formation of housing. Different spatialorganizations and housing schemes depend on cultural differences. In thiscontext, determining the factors that help shape vernacular housing that can beused as paradigms for new designs is essential in terms of physical, social andcultural sustainability. One of the first steps in designing a house is todetermine where its spaces fall on the spatial hierarchy scale from “public” to“private”. Spatial hierarchy, which is a crucial criterion for comprehendingthe interrelation between spaces, also provides understanding of culturalidentity. In this paper, the impact of cultural difference on spatialconfiguration is emphasized and vernacular housing in three different cultures(Laz, Hemşin and Gürcü) in close proximity to the Eastern Black Sea region areevaluated using the criteria of spatial hierarchy.The criteria that help us rankthe spaces from public to private are as follows;1. In order to obtain theaccessibility coefficient, the properties of the space; that is, its positionwithin the system, its density, and its frequency of use are taken intoconsideration.2. In order to obtain thepsycho-social coefficient, the roles of the space; that is, its privacy,security, identity, and time are taken into consideration. With the help of these two coefficients, the “spatial hierarchycoefficient”, which enables the ranking of spaces from public to private, isobtained.  Within the scope of the research,thirty houses were studied. The spaces designated as “kitchen, sitting room,entrance, and guest room”, which were common in all three cultures were rankedaccording to their spatial hierarchy coefficients. The results were evaluatedin terms of user relationships with their cultures. In this research, spacesyntax, observation, and face-to-face interview methods were used to reach thefindings. In this study, conducted on thespaces formed and inhabited by people of three different cultures located inthe same region, it was determined that the cultures produced both similaritiesand differences in the spatial configuration of their houses. 
CR  - Altman, I. ve Chemers, M. (1986). Culture and environment. Cambridge: Cambridge University Press.
Anonim, (1974). Handbuch der baubezogenen bedarfs planung. Zentralchiv Für Houchulbau, Stuttgart, Houchschul- Information- System, Gmbh, Hannover.
Çelikkayalar, E. (2015).  Sakız Adası ve Çeşme Konutları’nın mekân dizim yöntemiyle karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi. YTÜ,İstanbul.
CR  - Eruzun, C.ve Sözen, M. (1992). Anadolu’da ev ve insan. İstanbul: Emlak Bankası Yayınları.
CR  - Hanson, J. (1998). Decoding homes and houses. Cambridge: Cambridge University Press.
CR  - Hertzberger, H. (1991). Lessons for students in architecture. Rotterdam: 010 Publishers.
CR  - Hillier, B. (1996). Space is the machine. Cambridge: Cambridge University Press.
CR  - Hillier, B. ve Hanson, J. (1984). The social logic of space. Cambridge: Cambridge University Press.
CR  - Newman, O. (1972). Defensible space, crime prevention though urban design. New York: The Macmillan Company.
CR  - Peatros, F.D. (1997). The spatial dimention of control in restrictive settings.
CR  - IM.D. Major ve L. Amorim,  D. Dufaux (Eds.). Proceedings of the first international space syntax symposium içinde (s.14.1-14.15). London: University Collage London.
CR  - Önder, D.E. (1996). Kent otellerinde mekânsal kademelenmenin değerlendirilmesi için bir yöntem. Doktora tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
CR  - Önder, D.E. (2002). A new housing group for sub-residential area in Samarkand - a morphological comparison. Cities, 19(5), 237-239.
CR  - Özgüner, O. (1970). Köyde mimari: Doğu Karadeniz. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi.
CR  - Korkmaz, S. (2009). Buca Konutları’nın mekân dizim yöntemiyle analizi. Yüksek lisans tezi.Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
CR  - Saatçı, M. (2014). Yüksek lisans tezi için Rize ve Artvin iline bağlı köylerde gerçekleştirilen alan çalışması (Henüz yayımlanmamış). Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
CR  - Wojgani, H. ve Hanson, J. (2007). Extra care housing: A paradigm shift.  A. S. Kubat, Ö. Ertekin, Y. I. Güney ve E. Eyuboglu (Eds.). Proceedings of the sixthiInternational space syntax symposium içinde (s.065.1-065.15), Istanbul: ITU Faculty of Architecture.
UR  - http://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/issue//419091
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/464526
ER  -