TY - JOUR T1 - Kentsel Mekânın Fiziksel Katmanları, Konut Dokusunun Oluşumu ve Feneryolu Mahallesi’nin “Risk”li Dönüşümü AU - Arıkan, Burcu AU - Pulat Gökmen, Gülçin PY - 2016 DA - September JF - İDEALKENT JO - İDEALKENT PB - İdeal Kent Yayınları WT - DergiPark SN - 1307-9905 SP - 966 EP - 998 VL - 7 IS - 20 LA - tr AB - Kent mekânı daimi bir dönüşüm süreciiçerisindedir ve bu süreç küresel ve yerel çeşitli ekonomik, politik, sosyaldinamikler ile kentli, yerel yönetimler ve yükleniciler gibi aktörlerin budeğişim karşısındaki tavırları doğrultusunda şekillenmektedir. Kentleşmesürecinde en baskın mimari ürün olan konut ise gündelik hayatın temel birimiolarak kentlinin kamusal alanla kurduğu ilişki biçimlerini tüm bu dinamiklerinetkisiyle sürekli yeniden kurgulamaktadır. Bireyin özel alanı olarak konut,kent ile sokak ve mahalle aracılığıyla kurulan ilişkinin ilk adımıdır. Aynızamanda yapı stokunda önemli bir paya sahip olması nedeniyle kentleşmeninönemli bir bölümü konutun gelişimiyle gerçekleşir. Bu nedenle konut alanlarındayaşanan dönüşüm süreci hem kentleşmeden beslenen hem de kentleşmenindoğrultusunu belirleyen bir süreç olmaktadır. Bu durumda konutun gelişiminianlamak için kentleşmeyi, kentleşmeyi anlamak içinse konutu anlamakgerekmektedir. Bu çalışmada konut dokusunun ve kentinoluşum/değişim hikâyesi Kadıköy’de bulunan Feneryolu Mahallesi üzerindenirdelenmiştir. Bir mahallenin fiziksel yapısının tanık olunan andan ibaretolmadığını, geçmişten bugüne ve geleceğe doğru bir akış olduğunu görmekaçısından sadece mevcut durum değil, o durumu oluşturan süreç incelenmiştir.Seçilen alanda 175 parselin arşiv bilgilerinin detaylı analizi sonucundamahallede bulunan farklı tarihsel süreçlerin ortaya çıkardığı konut katmanlarıtespit edilmiştir. Bu katmanların mekânsal analizi yapılmış, farklı dönemlerdedeğişen konut-bahçe-sokak ilişkileri irdelenmiştir. Sonuç olarak FeneryoluMahallesi konut alanı olarak kullanılmaya başlandığı ilk andan itibaren süreklideğişmiş, ülkede gerçekleşen ulusal ve yerel ölçekte bütün gelişmelerle sürekliyıkılıp yeniden inşa edilmiş; bir yandan da geçmişin izlerini günümüzegetirmiştir. Başlangıçta bir sayfiye banliyösü olan ve büyük bahçeli ahşapköşklerden oluşan Feneryolu Mahallesi zamanla modern villaların inşasına vesonrasında kat mülkiyetli apartmanlara şahit olmuştur. En son dönemde isegüvenlikli apartman bloklarının oluşumun gözlendiği mahallede konut dokusudeğişirken bahçe kullanımı azalmış, sokakla ilişki zayıflamış ve giderek içekapalı, parçalı bir yapıya sahip olmaya başlamıştır. Çalışma esnasında tespitedilen, her dönemden örneklerin gözlendiği katmanlı yapısı, farklı dönemlereait farklı konut-sokak ilişkilerinin gözlenebilmesine olanak sağlamıştır. KW - entsel Doku KW - Katmanlaşma KW - Konut KW - Yenileme KW - Kamusal ve Özel Alan CR - Akbulut, M., Rıfat, Kadıköy, N. Akbayar, E. Işın, N. Sakaoğlu ve diğ. (editörler), Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi, 4:329-339, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ana Ba-sım A.Ş. CR - Arıkan, B. (2013). Kentsel mekânın değişimi ve konut dokusunda katmanlaşma, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. CR - Baudrillard, J. (2008), Tüketim toplumu, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. CR - De Certeau, M. (2009). Gündelik hayatın keşfi-I: Eylem, Uygulama ve Üretim Sanatları, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. CR - Duru, A. (2006). Apartmentalization and middle classness: Urban socio-spatial change in the period 1950s-1970s, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. CR - Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi (1994). Kadıköy, cilt.,sf. İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları CR - Eraydın, A. (1994). Mekân organizasyonuna ilişkin değişen paradigmalar, Toplum ve Bilim, 64/65 güz-kış, 53-76. CR - Foucault, M. (2002). “Of Other Spaces”, N. Mirzoeff, (ed.) The Visual Culture Reader, New York: Routledge, 229 237. CR - Giddens, A. (1984). The Constitution of society, outline of the theory of structuration, cambridge: Polity. CR - Gökmen Pulat, G. (2011). Türkiye’de apartmanlaşma süreci ve konut kültürü, Güney Mimarlık Dergisi, 5:12-17. CR - Güvenç, M. (1979). Metropoliten ölçekte nüfus ve yoğunluk artışları: İstanbul (Kadıköy) örneğin-de bir ölçme ve maliyet çalışması, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fa-kültesi, Şehir Planlama Bölümü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. CR - Güvenç, M. (2013) “Kadıköy’ün kısa mekansal tarihi” Konferansı, İstanbul CR - Hagerstrand, T. (1970). What about People in Regional science, Papers of the Regional Sci-ence Association, 24/1:6-21. CR - Harvey, D. (1985). Consciousness and the urban experience, Oxford: The Johns Hopkins University Press. CR - Harvey, D. (1992). Social justice, postmodernism and the city, International Journal of Urban and Regional Research, 16: 588-601. CR - Harvey, D. (1997). Contested cities: Social process and spatial form, N. Jewson, S. MacG-regor (eds.) London: Routledge, s.17-25. CR - Harvey, D. (2006). Sosyal adalet ve şehir, İstanbul: Metis Yayınları. CR - Işık, O. (1994). Değişen toplum/mekân kavrayışları: mekânın politikleşmesi, politikanın mekânsallaşması, Toplum ve Bilim Dergisi, Güz-Kış 1994, İstanbul: Birikim Yayınları, s.7-39. CR - Keleş, R. (2011). Kentleşme politikası, İstanbul: İmge Kitabevi. CR - Keyder, Ç. (2006). Arka plan, Ç. Keyder, (ed.) İstanbul: Küresel ile Yerel Arasında, İstanbul: Metis Yayınları, 9-43. CR - Keyder, Ç. (2006). Enformel konut piyasasından küresel konut piyasasına, Ç. Keyder (ed.), İstanbul: Küresel ile yerel arasında, İstanbul: Metis Yayınları, s.171-192. CR - Kösebay Erkan, Y. Ve Ahunbay, Z. (2008). Anadolu Demiryolu Mirası ve Korunması, İTÜ dersi, sayı. 7/2 CR - Kurtuluş, H. (2005). İstanbul’da kapalı yerleşmeler: Beykoz konakları örneği, H. Kurtuluş, (ed.) İstanbul’da kentsel ayrışma: Mekânsal dönüşümde farklı boyutlar, İstanbul: Bağlam Yayınevi, 161-187. CR - Lefebvre, H. (1991). The Production of Space, Cambridge: Blackwell Publishing. CR - Madanipour, A. (1996). Design of urban space: An inquiry into a socio-spatial process, John Wiley & Sons. CR - Massey, D.B. (2009). For space, London: Sage Publications. CR - Mumford, L. (2007). Tarih boyunca kent, kökenleri, geçirdiği dönüşümler ve geleceği, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. CR - Soja, W.E. (1999). Thirdspace: Expanding the scope of the geographical imagination, D. Massey, J. Allen ve P. Sarre (Eds.), Human Geography Today, Cambridge: Polity Press, 260-279. CR - Urry, J. (1985). Social relations, space and time, D. Gregory, J. Urry (eds.) Social Relations and Spatial Structures, 21-48. CR - Yırtıcı, H. (2005). Çağdaş kapitalizmin mekânsal örgütlenmesi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. CR - Yerel Yönetim Kaynakları CR - İstanbul Büyükşehir Belediyesi Harita Arşivi CR - Kadıköy Belediyesi Planlama Raporu. (2002) CR - Kadıköy Belediyesi Harita Arşivi CR - Kadıköy Belediyesi İmar Arşivi CR - İnternet Kaynakları: CR - http://dergi.mo.org.tr/dergiler/2/237/3275.pdf (Erişim Tarihi:2011 ) CR - http://dergi.mo.org.tr/dergiler/2/240/3319.pdf (Erişim Tarihi: 2011) CR - http://sehirrehberi.ibb.gov.tr/map.aspx (Son Erişim Tarihi: 2016) UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/idealkent/issue//420065 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/466417 ER -