TY  - JOUR
T1  - VA'D VE VA'İD EKSENİNDE İLAHİ ADALET
AU  - Akbaş, Hamdi
AU  - Sadıker, Ömer
PY  - 2018
DA  - December
DO  - 10.21733/ibad.422393
JF  - Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD)
JO  - IBAD
PB  - Hayrullah KAHYA
WT  - DergiPark
SN  - 2536-4642
SP  - 485
EP  - 492
VL  - 3
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Adaletkavramı insanların üzerinde tartıştıkları önemli konulardan biridir. Bu kavramgenellikle ilahi düzlemde Allah’ın adaleti ve Allah’ın adaletinin hangiboyutlarda değerlendirilmesi gerektiği şeklinde ele alınmış ve yargı -hesaplaşma ile birlikte Allah’ın varlığını ve ahiret hayatının imkânınıçağrıştıran unsurlardan biri olmuştur. Bu çerçevede insanı yaşamı boyuncaahlaklı ve erdemli kılmayı amaçlayan ilahi mesaj / Kur’an da sürekli olarakzulüm, haksızlık ve büyüklenmeye karşı Allah’ın intikamını, gazabını, cezasınıve adaletini gündeme getirmiştir. Kur’an-ı Kerim, adalet sıfatından yoksun olan kişinin dilsiz, acizve hiçbir işe yaramayan bir köleye benzeterek böyle birinin, adalet faziletinikazanmış ve doğru yolu bulmuş olanla bir tutulamayacağı bildirmiş, adaletin birkemal sıfatı olduğuna işaret etmiştir. Birçok ayet hak ve adaletin mutlaklığınaöylesine vurgu yapmıştır ki bizzat Allah’ın ahirette hiçbir haksızlığa mahalvermeyecek şekilde adaletle hükmedeceği ve onun bu va’dinin kesin olduğunu ifadeetmektedir. Nitekim bu ayetler bağlamında Allah’ın asla hiç kimseyezulmetmeyeceği konusundaki sözü O’nun va’dinden başka bir şey olmayıp bu konudaherhangi bir değişikliğin olmayacağı da söylenmektedir.İslam âlimleri Allah’ı‎n olumsuz hiçbir s‎ıfat‎ını‎n bulunmad‎ığı‎gibi yarattı‎klar‎ınakötülük yapma veya adaletsiz davranma anlamı‎nagelebilecek her türlü fiilden münezzeh olduğu fikrinde ittifak etmiş‏lerdir. Nitekim zulüm; bilgisizlik ve eksiklikihtiyaçtan kaynaklanan bir fiil olup Allah bu tür sı‎fatlardanda uzaktır. Bununla birlikte Allah’ı‎n zulme kadirolması‎, insanları‎ dinî bakı‎mdan sorumlu tutması‎, onları‎n günah i‏şlemesineiradesinin taalluk etmesi, insanlara ait iyi ve kötü fiilleri yaratması‎, insanları sapt‎ırması‎ ve ahirette kâfir çocukları‎na azapedip etmeyeceği gibi konular da farklı‎ kelâmekollerine mensup âlimlerin görüş‏lerinceAllah’a zulüm isnat etme anlam‎ınagelip gelmediği bağlamında tartışıl‎mış‎tır. Ayrıca Allah’ın dinine inanmayan veyaemirlerine karşı gelenlere dünyada ve ahirette vereceği ceza da O’nun adaletive fiillerindeki hikmetle bağlantılı biçimde ele alınmış ve inananlainanmayanın, itaat edenle etmeyenin bir veya eşit tutulmamasının ilâhî adaletve hikmetin gereği olduğu kabul edilmiştir. Sonuç itibarıyla her ne kadar bazı kelamî meseleler bu düzlemdetartışılsa da Cenâbı‎ Hakk’‎ın zulümden münezzeh olduğu vefiillerinden dolayı‎ O’na zulüm isnat edilemeyeceğiinancı‎ naslarla sabittir. Bu sebeple ilâhî fiillerhakkı‎nda değerlendirme yapılırken Allah’ın fiillerininyarattıklarının fiilleriyle mukayese edilmesi oldukça sıkıntılı sonuçlardoğuracaktır.
KW  - Allah
KW  - Va’d
KW  - Va’id
KW  - Adalet
CR  - Abdulbaki, M. Fuat, Mu’cemü’l-Müfehres li-Elfazi’l-Kur’anî’l-Kerim, Darü’l-Kütübi’l- Mısriyye, Kahire 1364.Ay, Mahmut, Kelamda Adalet, Kudret ve Hikmet Bağlamında Tanrı Tasavvurları, Eski Yeni: Anadolu İlahiyat Akademisi Araştırma Dergisi, 2015, sayı: 31, s. 25-50.Bağdadî, Abdulkadir, Usuli’d-Din, Darü’l-Kütübi’l-İlmiye, Beyrut 2002.Cüveynî, İmamu’l-Haremeyn, Kitabu’l-İrşad, Mektebetü’l-Haneci, Mısır 1950.Çağrıcı, Mustafa, “Adalet” mad., DİA, İstanbul 1988.Eş’arî, Ebu’l-Hasan, el-İbane an-Usuli’d-Diyane, Mektebetü Dari’l-Beyan, Mısır 1990.Eş’arî, Ebu’l-Hasan, Makalatü’l-İslamiyyin ve İhtilafu’l-Musallin, tah. Ahmed Cad, Darü’l-Hâdis, Kahire 2008.Genel, Fatma, “Adalet Teriminin Tekâmülü Ve Kazandığı Anlamlar”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 10.2 (2012), SS.121-128.İbn Furek, Muhammed b. Hasan, Mücerredü’l-Makalat, tah. Ahmed Abdurrahim Sayih, el-Mektebetü’s-Sekafi’d-Diniyye, Kahire 2005.İbn Manzur, Lisanü’l Arab, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1971.Kadı Abdulcabbar, el–Muğni fi Ebvabi’t-Tevhid ve’l-Adl, Neşr. İbrahim Medkur-Taha Hüseyin, Kahire 1962. Kâdî Abdulcabbâr, Fadlu’l-İʽtizâl ve Tabakâtu’l-Muʽtezile, Nşr. Fuad Seyyid, Darü’t-Tunusiyye, Tunus 1974, s. 140.……………..,,,, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse Giriş, çev. İlyas Çelebi, Türkiye Yazma eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2016.………………., Muhtasar fi Usuli’d-Din, Darü’l-Hilal, Kahire 1971.……………..,,,, Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, Mektebetü’l-Vehbe, Kahire 1996.Kutlu, “va’d ve vaid” mad., DİA, İstanbul 2012.Kutluay, Yaşar, İslam ve Yahudi Mezhepleri, Anka Yay., İstanbul 2001.Matta 25/46.Mâturîdî, Ebu’l-Mansur, Kitabu’t-Tevhid, tah. Bekir Topaloğlu- Muhammed Aruçi, İrşad Yay., İstanbul 2001. Mezmurlar 1/5.Nesefî, Ömer, Metnu’l-Akaid, Fazilet Neşriyat, İstanbul trs..Oral, Osman, “Kelam İlminde İlahi Adalet”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 11:1 (2013), SS.443-458.Özsoy, Ömer – Güler, İlhami, Konularına Göre Kur’an (Sistematik Kur’an Fihristi), Fecr Yay., Ankara 2016.Râgıb el-İsfahanî, el-Müfredat Elfazü’l-Kur’an, tah. Saffan Adnan Davudî, Darü’l-Kalem, Dımeşk 2009.Salimî, Ebu’ş-Şekür, et-Temhid fi Beyanı’t-Tevhid, tah. Ömer Türkmen, TDV. Yay., Ankara 2017.Sinanoğlu, Mustafa, “ta’dil ve tecvir” mad., DİA, İstanbul 2010.Şehristanî, Ebu’l-Feth, el-Milel ve’n-Nihal, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1971.Tehânevî, Muhammed Hamid, Keşşâfü Istılâhâti’l-Fünun ve’l-Ulum. yrs., trs.Tritton, Arthur Stanley, İslam Kelamı, çev. Mehmet Dağ, AÜİF. Yay., Ankara 1983.Yavuz, Yusuf Şevki, “Zulüm” mad., DİA,  İstanbul 2013.
UR  - https://doi.org/10.21733/ibad.422393
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/480701
ER  -