TY  - JOUR
T1  - KUR’AN VE HADİSLERDE  “DİL” OLGUSUNA GENEL BİR BAKIŞ
TT  - A GENERAL OVERVIEW TO FACT OF THE "LANGUAGE" IN THE QUR'AN AND HADITHS
AU  - Kanarya, Bayram
PY  - 2019
DA  - March
DO  - 10.61304/did.429124
JF  - Diyanet İlmi Dergi
PB  - Diyanet İşleri Başkanlığı
WT  - DergiPark
SN  - 1300-8498
SP  - 13
EP  - 36
VL  - 55
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Dil, insanların kendi aralarında iletişim kurabilmeleri ve beşerîmünasebetleri tesis edebilmeleri için Allah tarafından bahşedilen bir nimettir.Binâenaleyh bu yazı, İslâm’ın temel iki kaynağı olan Kur’ân ve hadislerde dilolgusunun ne ve nasıl olduğu hususuna ışık tutacak bir yaklaşımın ortayakonulmasını amaçlamaktadır.Bu makalede temelde üç nokta üzerinde durulmuştur: Bunlardanbirincisi, Kur’ân’ın dili gerçeğidir. Bu nedenle Kur’ân’da dil unsuruna temaseden âyetler merkeze alınmış ve teâruf, Arabîlik vurgusu, farklı lehçeler vedillerin Allah’ın âyetlerinden sayılması gibi hususlar belli bir kompozisyon dâhilindeişlenmiştir. İkincisi, hadislerde dil olgusunun nasıl ele alındığı hususudur. Busebeple Hz. Peygamber (s.a.s.) döneminde dil olgusu, kutsal metinlerin dili,Hz. Peygamber’in Zeyd b. Sâbit’ten Süryaniceyi öğrenmesini istemesi gibikonularla ilgili genel bir çerçeve sunulmuştur. Üçüncüsü, dil olgusu ile ilgilidoğru ve sahih bakış açısının tarih içerisinde giderek zayıflamış olması ve bukonuda uydurma rivayetlerin tarih sahnesine çıkmasıdır. Bu bağlamda bazı hadis âlimlerinindillerle ilgili uydurulan rivayetler için eserlerinde müstakil bölümler açtıklarınıhatırlatmak gerekmektedir. Bir sosyo-kültürel aktarım aracı olarak dillerin Kur’ân ve sahihhadislerdeki prensipler ışığında değerlendirilmesi ve bu husustaki yaklaşımıngünümüze izdüşümlerinin yakalanması ehemmiyet arz etmektedir.
KW  - Hadis
KW  - Dil olgusu
KW  - Arabîlik
KW  - Lehçe
KW  - Kur’ân
KW  - Teâruf
N2  - Language is a blessing bestowed upon people by Allah so that they cancommunicate and establish relations with each other. This study seeks toprovide insight into the concept of language in the Qur’an and the Hadiths,which are the two fundamental sources of Islam.This study focuses mainly on three issues. The first issue is theconcept of the Qur’anic language. For this purpose, the verses relevantspecifically to the concept of language in the Qur’an are brought under focusand examined in relation to definitions, emphasis on Arabic, and differentdialects and languages being the signs of Allah. The second issue is about howthe concept of language is dealt with in the Hadiths. For this purpose, a generalframework is provided in which references were made to the concept of languageduring the time of the Prophet Muhammad, the language of religious texts, andthe Prophet Muhammad’s recommendation to Zayd b. Sabit on learning Syriac. Thethird issue is related to the assumption that the correct and authenticperspective of the concept of language has weakened over the time andfabricated narrations have come to the forefront. In this context, it is important to note that some hadith scholars havespared dedicated space in their works for some fabricated hadith narrationsrelating to the concept of language.It is important toanalyze languages as sociocultural means of communication and transmittingknowledge from the perspective of the Qur’an and the authentic hadiths and tohighlight the projections of that understanding today.
CR  - Afzalur Rahman. Sîret Ansiklopedisi. Trc. Komisyon. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 1996.
CR  - A’zamî, M. M. Vahyedilişinden Derlenişine Kur’ân Tarihi. Trc. Ömer Türker ve Fatih Serenli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.
CR  - 99 Suyûtî, el-Leâlilu’l-Masnûa, 1:18; Muhammed b. Tâhir b. Ahmed el-Makdisî, Tezki- ratu’l-Mevdûât (Mısır: Matbaatu’s-Saadet, 1333), 3.
CR  - Akay, İhsan. Şafii Usûl Geleneğinde İmam Şafii’ye Muhalif Usûlî Gö- rüşler.  İstanbul: Ensar Yayınları, 2018.
CR  - Âmidî, Ali  b.  Muhammed.    El-İhkâm  fî  Usûli’l-Ahkâm.  Riyad: Da-ru’s-Samiî, 2003.
Aynî, Bedrüddîn. Umdetu’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Da- ru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2001.
CR  - Apak, Âdem. “Şuûbiyye”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 39: 244-245. İstan- bul: TDV Yayınları, 2010.
CR  - Bağcı, H. Musa. Hadis Tarihi ve Metodolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
CR  - Beyhakî, Ebubekir Ahmed b. el-Hüseyin. Es-Sünenu’l-Kübrâ. Haydara- bad: Dairetu’l-Mearif, 1347.
CR  - Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail. Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
CR  - Ca’fer, Hâdi Hasan. “İbrânîce”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 21: 366-367. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
CR  - Dağ, Mehmet. Tenzilden Tezyine Mushaf-ı Şerif. Ankara: Fecr Yayınları, 2017.
CR  - Dârimî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
CR  - Ebû Gudde, Abdulfettah. Mevzû Hadisler. Trc. Enbiya Yıldırım. İstan- bul: İnsan Yayınları, 2003.
CR  - Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. El-Mustasfâ mın İl- mi’l-Usûl. Thk. Hamza b. Zuheyr. Medine: Şeriketu Medineti’l-Munavva- ra, 2008.
CR  - Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1993.
CR  - Hatiboğlu, Mehmed Said. Hilafetin Kureyşliliği. Ankara: Kitabiyat Ya- yınları, 2005.
CR  - Itr, Hasan Diyâuddîn. El-Ehrufu’s-Seb’a. Lübnan: Daru’l-Beşairi’l-İslâ- miyye, 1988.
CR  - İbn Arrâk, Ali b. Muhammed. Tenzîhu’ş-Şerîati’l-Merfûa ani’l-Ahbâ- ri’ş-Şenîati’l-Mevdûa. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
CR  - İbn Hibbân, Muhammed.  Sahîhu İbn Hibbân. Thk. Şuayb el-Arnavut. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1993.
CR  - İbn Ebî Şeybe, Ebubekir Abdullah b. Muhammed. Müsnedu İbn Ebî Şeybe. Thk. Adil b. Yusuf ve Ahmed Ferid. Riyad: Daru’l-Vatan, 1997.
CR  - İbn Ebi Şeybe. El-Musannef. Thk. Muhammed Avvame. Beyrut: Da- ru’l-Kıble, 2006.
CR  - İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebîbekr. El- Menâru’l-Munîf fi’s-Sahîhi ve’d-Daîf. Thk. Abdulfettah Ebû Gudde. Bey- rut: Daru’l-Beşiri’l-İslâmiyye, 2004.
CR  - İbnu’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali. El-İlelu’l-Mütenâhiye fi’l-Ehâdî- si’l-Vâhiye. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1983.
CR  - İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmaîl. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. Thk. Komisyon. Mektebetu Kurtuba, 2000.
CR  - İbn Hacer, Ahmed b. Ali. Fethu’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Riyad: Daru’s-Selam, 2000.
CR  - İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed. Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
CR  - İbn Haldûn, Muhammed b. Muhammed el-Mağribî. Mukaddime. Haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2013.
CR  - İpek, Birol. “Bireyde Dil Bilinci”. Journal of Turkish Language and Literature, 1/2, (2015): 33-44.
CR  - Karaçam, İsmail. Kıraat İlminin Kur’ân Tefsirindeki Yeri ve Mütevatir Kıraatların Yorum Farklılıklarına Etkisi. İstanbul: İfav Yayınları, 1996.
CR  - Kandemir, M. Yaşar. Mevzû Hadisler, Menşei, Tanıma Yolları, Tenkidler. İstanbul: İfav Yayınları, 2009.
CR  - Karaman, Burcu İlkay. “Dilin Kökeni”. Akademik-Der 1 (2017 sonba- har): 21-33.
CR  - Kârî, Ali. El-Esrâru’l-Merfûa fi’l-Ahbâri’l-Mevdûa. Thk. Muhammed Lütfi es-Sabbağ. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmi, 1986.
CR  - Kavukcî, Muhammed b. Halil. El-Lülüü’l-Marsû’ fî mâ lâ Asle lehu ev bi Aslihi Mevdû’. Thk. Fevvaz Ahmed. Beyrut: Daru’l-Beşari’l-İslâmiyye, 1994.
CR  - Kıran, Ayşe. “Dil/Söz; Anlam/sözcük”. Kur’ân ve Dil Sempozyumu (17- 18 Mayıs 2001, Van): 7-8.
CR  - Leknevî,  Abdulhayy.   El-Âsâru’l-Merfûa   fi’l-Ahbâri’l-Mevdûa. Thk. Muhammed Said Zağlûl. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1984.
CR  - Makdisî, Muhammed b. Tâhir b. Ahmed. Tezkiratu’l-Mevdûât. Mısır: Matbaatu’s-Saadet, 1333.
CR  - Muhammed, Ebu Zehv. Hadis ve Hadisçiler. Trc. M. Ali Başaran ve M. Ali Sönmez. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
CR  - Müldür, Fatih. “Noam Chomsky’de Üretici Dilbilgisi: Derin Yapı ve Yüzey Yapı Ayrımı”, Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 27/27 (Güz 2016): 60-74.
CR  - Nevevî, Yahya b. Şeref. Sahîhu Müslim Bişerhi’n-Nevevî. Beyrut: Da- ru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
CR  - Nîsâbûrî, Ebû Abdillah el-Hâkim. El-Müstedrek Ala’s-Sahihayn. Bey- rut: Daru’l-Marife, tsz.
CR  - Râzî, Muhammed b. Ömer. Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1981.
CR  - Muhammed b. Ebibekr, er-Râzî. Muhtâru’s-Sıhâh. Thk. Mahmud Hatir. Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1995.
CR  - Retsö, Jan. “Arabs And Arabic In The Age Of The Prophet”. The Qur’ân In Context, Leiden/Boston: Brill, 2010. (Trc. Hayri Kırbaşoğlu, http:// www.hayrikirbasoglu.net/?p=556, erişim tarihi, 14.05.2018).
CR  - Suyûtî, Celalüddîn Abdurrahman. Câmiu’l-Ehâdîs. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1994.
CR  - --------- El-Leâlilu’l-Masnûa  fi’l-Ehâdîsi’l-Mevdûa.  Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2007.
CR  - --------- El-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Fevvaz Ahmed. Bey- rut: Daru’l-Kitabi’l-Arabi, 2012.
CR  - Şafii, Muhammed b. İdrîs. Er-Risâle. Thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
CR  - --------- Er-Risâle. Kahire: Mektebetü Dari’t-Türas, 2005.
CR  - Şâtibî, İbrahim b. Musa. El-Müvâfekât. Thk. Ebû Ubeyde Mşehûr b. Hasan. Dâru İbn Affan, 1997.
CR  - Şevkânî, Muhammed b. Ali. El-Fevâidu’l-Mecmûa fi’l-Ehâdîsi’d-Daî- feti ve’l-Mevdûah. Thk. Rıdvan Cami Rıdvan. Mekke: Mektebetu Nezar Mustafa el-Bâz, 1415.
CR  - Taberî, Muhammed b. Cerîr. Tefsîru’t-Taberî. Thk. Beşar Avvad Maruf, ‘İsam Faris el-Hurustânî. Beyrut: Müessesetu’r-Risale, 1994.
CR  - --------- Tefsîru’t-Taberî Cmiu’l-Beyaân An Tevîli Âyi’l-Kur’ân. Thk. Şakir Mahmud Muhammed ve Ahmed Muhammed Şakir. Kahire: Mektebetu İbn Teymiyye, tsz.
CR  - Özdoğan, M. Akif. “Arap Dili ve Edebiyatı Kaynaklarında Hz. Peygam- ber’in Dil ve Edebiyattaki Yerine Bir Bakış”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 5/4 (2005): 223-242.
CR  - Öztürk, Mustafa. Kur’ân Dili ve Retoriği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
CR  - Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. Sevre. Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2000.
CR  - Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed. Thk. Şuayb el-Arnaûd. Şer- hu Müşkili’l-Âsâr. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1994.
CR  - Uslu, Recep. “Hûzistan”. TDV İslâm Ansiklopedisi, 18: 436-439. İstan- bul: TDV Yayınları, 1998.
CR  - Ünalan,  Sıddık.  “Hz.  Muhammed’in Arap Yarımadasındaki Yahudilerle İlişkileri”. Fırat Ünviversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/2 (2015): 49-71.
CR  - --------- “Hz. Muhammed’in Hristiyan Kaynaklarında Bilin- mesi ve Onun Hristiyanlarla Diyalogu”, Fırat Ünviversitesi İlahiyat Fakül- tesi Dergisi 1, (1996): 207-224.
CR  - Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
CR  - Yiğit, Metin. “İmam Şafii’de Arapça Vurgusu ve Lafız Mana Dengesi”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/2 (2009): 55-86.
UR  - https://doi.org/10.61304/did.429124
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/679031
ER  -