TY  - JOUR
T1  - Geleneksel ve Modern Kıskacında Annelik: 19. Yüzyıl Türk Romanında Aile Dinamiklerinin Anne Aleyhine Dönüşümü
AU  - Kaplan, Zehra
PY  - 2018
DA  - October
JF  - Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi
JO  - IJHE
PB  - Halil TURGUT
WT  - DergiPark
SN  - 2149-5645
SP  - 131
EP  - 148
VL  - 4
IS  - 8
LA  - tr
AB  - Tanzimat’la başlayan yenileşmehareketleri, Osmanlı’da pek çok toplumsal değerin dönüşümünü beraberindegetirir. Bu dönüşümün etkilediği unsurların başında geleneğin taşıyıcısı olan‘aile’ gelir. Osmanlı modernleşmesinin kadın üzerinden okunması, kadının aileiçindeki rolleriyle öne çıkarılması bağlamında 19. yüzyıl Türk romanında aileyibaşat konulardan biri yaparken, anneliğin özellikle ‘eğitim’ meselesi üzerindenbaskılanması sonucunu yaratır. Kadına yüklenen en önemli sorumluluk,annelik ve çocuk yetiştirmektir. Kadının bu kutsal sorumlulukları lâyıkıylayerine getirip getiremediği dönemin üzerinde en çok tartışılanmeselelerindendir. Otoriter ‘baba’ figürü dolayısıyla geri planda bırakılananne, diğer yandan gelenekselin kıskacında dadıların, çocuğun eğitimindeyetersiz görülmesi dolayısıyla ise modernin kıskacında yabancı hocaların baskınrolüyle karşı karşıya kalır. Buçerçevede ilk Türk romanı olarak kabul ettiğimiz Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat(1872) babanın yokluğunda onun otoriter rolünü üstlenemeyen annemodelinin bu gücü dadıya bırakışını örnekler. Araba Sevdası (1876) ve Bahtiyarlık(1885) romanlarında ise modernleşme kaygısının bir sonucu olan yabancıhocaların anne-çocuk ilişkisinde annelerin çok daha önüne geçtiği görülür. ÜstelikRecaizâde Mahmut Ekrem’in romanında anne, pek çok sorumluluğu yardımcılarlabilhassa da dadıyla paylaşması dolayısıyla oğluyla oldukça mesafeli bir ilişkiyesahiptir. Sonuç olarak annelik, hem geleneksel hem de modernin kıskacındabaskılanmaktadır. Her hâlükârda anneliğin geri plana sevk edildiği, anneninyerini dolduran birilerinin olduğu görülür. Söz konusu romanlardaki annemotiflerinin edilgenliği, otoritesizliği dikkat çeker. Neticede anne olmanınötesinde kadın, roman kurgusu içinde önemli öteki olarak resmedilmeye devameder. Osmanlı toplumunda annelik,bireysel olanla toplumsal olanın iç içe geçtiği önemli sosyolojik yansımalartaşıyan bir olgudur. Bu çalışmada sözü edilen romanlardaki anne-çocuk-dadı-yabancıhoca karakterleri üzerinden Tanzimat’la başlayan yenileşme hareketlerinin somutedebî ürünleri olan 19. yüzyıl Türk romanında annenin konumunu sosyolojikçıkarımlarla sorgulamak hedeflenmektedir.
KW  - 19. Yüzyıl Türk Romanı
KW  - Aile
KW  - Annelik
KW  - Dadılar
CR  - Ahmet Mithat Efendi. (2012). Bahtiyarlık. (çev. M. Cankara, M. Küçük vd.) İstanbul: Homer Kitabevi.
CR  - Argunşah, H. (2016). İlk Kadın Yazarlarda Toplumsal Kimliğin Yapılandırılması Sürecinde Babanın Keşfi, Kadın ve Edebiyat-Babasının Kızı Olmak. İstanbul: Kesit Yayınları.
CR  - Argunşah, H. (2016). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Bir Sosyal Veri Kaynağı Olarak Kadın Yazarlar ve Eserleri, Kadın ve Edebiyat-Babasının Kızı Olmak. İstanbul: Kesit Yayınları.
CR  - Bora, A. (2016). Kadınların Sınıfı- Ücretli Ev Emeği ve Kadın Öznelliğinin İnşası. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Demirdirek, A. (1993). Osmanlı Kadınlarının Hayat Hakkı Arayışının Bir Hikâyesi. Ankara: İmge Kitabevi.
CR  - İzmir, M. (2013). Öznenin Diyalektiği, Hegel, Sartre ve Lacan. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
CR  - Kütükçü, T. (2018). Hayatın Dinamiklerinden Yazınsal Metne Tanzimat Romanı (Sosyolojik ve Anlatıbilimsel Bir İnceleme). İstanbul: Ötüken Yayınları.
CR  - Narlı, M. (2002). Araba Sevdaları, Türkbilig. 4, ss.19-28.http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20EDEBIYATI/mehmet_narli_araba_sevdalari.pdf
CR  - Recaizâde Mahmud Ekrem. (2005). Araba Sevdası. (haz. H. Alacatlı) Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Şemseddin Sami. (1996). Kadınlar. (haz. İ. Doğan) Ankara: Gündoğan Yayınları.
CR  - Şemsettin Sami. (2014). Taaşşuk-ı Tal’at ve Fitnat. (haz. Y. Çelik) Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Tanpınar, A.H. (2010). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. (haz. A.Uçman) İstanbul: YKY Yayınları.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijhe/issue//439206
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/535307
ER  -