TY  - JOUR
T1  - Hanefî Düşüncede Hakîkat-Mecâz İlişkisinin Kavranış Biçimine Etkisi Bakımından Sebep-İlletHüküm İlişkisi
AU  - Yerlikaya, Ünal
PY  - 2018
DA  - March
JF  - Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
JO  - SDU SBE
PB  - Süleyman Demirel Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1304-6373
SP  - 48
EP  - 70
IS  - 30
LA  - tr
AB  - Hanefî düşüncede, hakîkat-mecaz ilişkisinin kavranış biçimine etkisibakımından ma’nen ittisâl-sûreten ittisâl ayrımı belirleyici bir işleve sahiptir.Mâ’nen ittisal (amaçsal ilişki) tabiriyle, iki farklı hukukî düzenlemenin ortak biramaç için sevk edilmiş olmaları; sûreten ittisal (biçimsel ilişki) tabiriyle dehüküm/ma’lûl-illet ve hüküm/müsebbeb-sebep ilişkisi kastedilmektedir. İki farklıhukukî düzenleme arasında amaçsal bir ilişkinin varlığı halinde, hakîkatanlamlarıyla her iki düzenlemeyi ifade eden lafızların mecaz yoluyla diğeriniifade etmek üzere kullanımı söz konusudur. Benzer şekilde, hüküm-illetilişkisinde illeti temsil eden lafzın mecaz yoluyla hükmü ifade etmek üzerekullanımı söz konusu olabileceği gibi hükmü temsil eden lafzın da illeti ifadeetmek üzere kullanımı söz konusudur. Hüküm-sebep ilişkisinde ise, hakîkatanlamıyla sebebi temsil eden lafzın mecaz yoluyla hükmü ifade etmek üzerekullanılabilmesine karşılık hükmü temsil eden lafzın sebebi ifade etmek üzerekullanımı söz konusu değildir. Son olarak hanefî düşüncede, hakîkat-mecazilişkisinin kavranış biçimi ile hanefî kıyas teorisi arasında bir tutarlılık olduğutespit edilebilmektedir.
KW  - Hanefî Hukuk Düşüncesi
KW  - Hakîkat-Mecaz İlişkisi
KW  - Ma’nen İttisâl
KW  - Sûreten İttisâl
CR  - Abdulazîz el-Buhârî, Alâuddîn b. Ahmed (ö. 730/1330), Keşfu’l-Esrâr
an Usûli Fahri’l-İslâm el-Pezdevî, I-IV, Dâru’l-Kütübi’lIlmiyye,
Beyrut 1418/1997.
Apaydın, H. Yunus, “Kefâlet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm
Ansiklopedisi (DİA), Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2002,
C. XXV, ss. 168-177.
el-Bâbertî, Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed (ö. 786/1384),
el-Inâye Şerhu’l-Hidâye (İbnu’l-Humâm’ın Fethu’l-Kadîr’i
ile birlikte), I-X, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2003.
Bardakoğlu, Ali, “Havâle”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi
(DİA), Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1997, C. XVI, ss. 507-
512.
Güman, Osman, “Serahsî’nin el-Mebsût Adlı Eseri Çerçevesinde Mecâz
Delilleri”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.
XIII, S. 23 (2011/1), ss. 35-58.
Hacak, Hasan, “Müşâ’”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi
(DİA), Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2006, C. XXXII, ss.
151-152.
el-Haddâd, Ebû Bekr Alî b. Muhammed (ö. 800/1398), el-Cevheratü’nNeyyira,
I-II, Pakistan ty.
el-Haskefî, Muhammed b. Alî b. Abdirrahmân b. Muhammed (ö.
1088/1677), ed-Durru’l-Muhtâr Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr, Thk. 
Hanefî Düşüncede Hakîkat-Mecâz İlişkisinin Kavranış Biçimine Etkisi Bakımından Sebep-İlletHüküm
İlişkisi
Abdulmun’ım Halîl İbrâhîm, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut
1423/2002.
İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz (ö. 1252/1836),
Reddu’l-Muhtâr ale’d-Durri’l-Muhtâr, I-XIII, Dirâse, Ta’lîk
ve Tahkîk: Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Alî Muhammed
Muavvıd, Dâru Âlemi’l-Kütüb, Riyad 1423/2003.
İbn Mâze, Burhânuddîd Ebu’l-Ma’âlî Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz elBuhârî
(ö. 616/1219), el-Muhîtu’l-Burhânî fi’l-Fıkhı’nNu’mânî,
I-IX, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2004.
İbn Melek, el-Mevlâ Abdullatîf (ö. 797/1394), Şerhu Menâri’l-Envâr fî
Usûli’l-Fıkh, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2004.
İbn Nuceym, Zeynuddîn b. İbrâhîm b. Muhammed (ö. 970/1562),
Fethu’l-Ğaffâr bi Şerhi’l-Menâr, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye,
Beyrut 2001.
Kâdîzâde, Şemsüddîn Ahmed b. Mahmûd el-Edirnevî (ö. 988/1580),
Netâicu’l-Efkâr fî Keşfi’r-Rumûz ve’l-Esrâr/Tekmiletu
Fethı’l-Kâdîr (Fethu’l-Kâdîr’in devamında 8, 9 ve 10.
ciltler), Ta’lîk ve Tahrîc: Abdurrezzâk Ğâlib el-Mehdî,
Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1424/2003.
Kahveci, Nuri, “Hanefî Fıkıh Usulü Literatüründe Mecazî Anlam”, İslam
Hukuku Araştırmaları Dergisi, S. 18, ss. 33-44.
el-Kâsânî, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd (ö. 587/1191), Bedâiu’s-Sanâi’
fî Tertîbi’ş-Şerâi’, I-X, Tahkik ve Ta’lîk: A. M. Muavvıd ve
A. A. Abdulmevcûd, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2010.
Koca, Ferhat, “Mecaz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi
(DİA), Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2003, C. XXVIII, ss.
220-221.
el-Merğînânî, Burhânuddîn Ebu’l-Hasen Alî b. Ebî Bekr b. Abdilcelîl (ö.
593/1197), el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-Mubtedî (Fethu’lKadîr
içinde), I-X, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2003.
Molla Husrev, Muhammed b. Ferâmuz b. Alî (ö. 885/1480), Mirâtu’lUsûl
fî Şerhi Mirkâti’l-Vusûl, Fazilet Neşriyat, İstanbul ty.
en-Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullâh b. Ahmed (ö. 710/1310), Keşfu’lEsrâr
Şerhu’l-Musannif ale’l-Menâr, I-II, Dâru’l-Kütübi’lIlmiyye,
Beyrut 1998.
Özer, Salim, “Fukaha Ve Usulcülerin Hakikat Ve Mecaz Anlayışı”,
Bilimname, S. XIII (2007/2), ss. 111-130.
Peşe, Ahmet Muhammet, Te’sîr Teorisi Bakımından Fıkıh-Usûl
İlişkisi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Süleyman Demirel
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta 2017.
CR  - el-Pezdevî, Ebu’l-Usr Fahru’l-İslâm Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b.
Huseyn (ö. 482/1089), Kenzu’l-Vusûl ilâ Ma’rifeti’l-Usûl, IIV
(Abdülazîz el-Buhârî’nin Keşfu’l-Esrâr’ı ile birlikte),
Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1997.
Sadruşşerîa, Ubeydullâh b. Mes’ûd b. Mahmûd (ö. 747/1347), et-Tavdîh
li Metni’t-Tenkîh fî Usûli’l-Fıkh, I-II (et-Taftâzânî’nin etTelvîh’i
ile birlikte), Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 1996.
es-Semerkandî, Alâuddîn (ö.539/1144), Tuhfetu’l-Fukahâ, I-III, Dâru’lKütübi’l-Ilmiyye,
Beyrut 1984.
es-Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, (ö. 483/1090),
Usûlu’s Serahsî, I-II, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut 2005.
_______Kitâbu’l-Mebsût (el-Mebsût), I-XXX, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut
ty.
es-Siğnâkî, Husâmüddîn Huseyn b. Alî el-Haccâc el-Buhârî (ö.
714/1314), el-Kâfî Şerhu’l-Pezdevî, Thk. Fahruddîn Seyyid
Muhammed Gânit, I-V, Mektebetu’r-Ruşd, Riyad 2001.
et-Tûrî, Muhammed b. Huseyn b. Alî el-Kâdirî el-Hanefî (ö. 1138/1725),
Tekmiletu’l-Bahrı’r-Râik Şerhı Kenzi’d-Dakâik (elBahru’r-Râik’ın
sonuda 7. 8. ve 9. ciltler), Daru’l-Kütübi’lIlmiyye,
Beyrut 1418/1997.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbe/issue//450612
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/518737
ER  -