TY - JOUR T1 - Yedinci Dönem TBMM’de Dokunulmazlık Tezkereleri (1943-1946) TT - свидетельства о неприкосновенности великого национального собрания турции седьмого созыва (1943-1946) AU - Şahin, Mehmet Serkan PY - 2018 DA - August JF - Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi JO - ATDD PB - Hakan YILMAZ WT - DergiPark SN - 2148-2292 SP - 329 EP - 347 VL - 5 IS - 16 LA - tr AB - Türkiye BüyükMillet Meclisi kurumsallaşma sürecini büyük oranda 1920-1927 yılları arasındatamamladı. Meclis, Mustafa Kemal Atatürk öncülüğünde “Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir” ilkesini benimsedi ve Milli Mücadele’yi zaferle sonuçlandırarakülkenin bağımsızlığını sağladı. Atatürk öncülüğünde hayata geçirilen inkılâpkanunları ile birlikte rejimin pekiştirilmesi sağlandı. Milletin temsilcileriolan milletvekillerinin temel hak ve yetkileri anayasada düzenlendi.Parlamentonun işleyiş ve çalışma yöntemini belirleyen içtüzük ise 1927 yılındakabul edildi. İçtüzükte milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarınınkaldırılmasına ilişkin düzenlemeler de yer aldı. Bu çalışmada haklarındadokunulmazlık tezkereleri hazırlanan yedinci dönem (1943-1946) milletvekilleriincelenmekte ve söz konusu milletvekillerine yöneltilen suçlamalar üzerindedurulmaktadır. Böylece dönem parlamenterlerinin yetkilerini hangi durumlardasuiistimal ettikleri anlaşılmaya çalışılacaktır. Çalışmanın ana kaynağını TBMMzabıt cerideleri/tutanak dergileri oluşturmaktadır. Söz konusu kaynaklardandokunulmazlık tezkerelerinin meclise sunulması, komisyonlarda geçirdiğiinceleme süreci ve genel kurulda görüşülmesi hakkında detaylı bilgilereulaşılmaktadır. İncelemeye konu olan dönem boyunca 32 milletvekili hakkında 39tezkere hazırlanmıştır. Tezkerelerin çoğunluğunun ilgili vekilin görevinisuiistimal ettiği iddiasını taşıdığı görülmektedir. Hakaret, darp vb suçlamalarnedeniyle de tezkereler hazırlandığı dikkat çekmektedir. Yine basın yolu ilehakarette bulunmak ithamı da tezkerelere yansıyan bir diğer soruşturma konusuolmuştur. Devam eden İkinci Dünya Savaşı koşulları ve bu koşullarda çıkarılanolağanüstü yasalara aykırı davranışlar da tezkerelere yansıyan suçlamalararasında yer almaktadır. Dönem boyunca hazırlanan tüm tezkereler incelendiğindedokunulmazlığı kaldırılan milletvekili olmadığı görülmektedir. Komisyonlarkendilerine havale edilen dokunulmazlık tezkerelerine anayasa ve içtüzüğüreferans göstererek olumlu yanıt vermemişlerdir. Söz konusu milletvekillerinintamamı için hukuki süreç dönem sonuna bırakılmıştır. KW - TBMM KW - Yedinci Dönem (1943-1946) KW - Dokunulmazlık tezkereleri KW - Hüseyin Cahit Yalçın KW - Mesut Çankaya N2 - Великое национальное собраниеТурции (ВНСТ) почти полностью завершило свое формирование в 1920-1927 годах. Воглаве с Мустафой Кемалем Ататюрком своим основным принципом оно приняло лозунг«суверенитет безусловно и безоговорочно принадлежит нации», завершилопобедой национальную борьбу и обеспечило стране независимость. Воплощенные вжизнь законы революции обусловили дальнейший режим, в конституции былиобозначены основные права и полномочия представителей народа – народныхдепутатов. В 1927 году был принят устав, определяющий режим и направлениеработы Парламента. В нем также нашли отражение меры о ликвидации жизненной неприкосновенностидепутатов.Данная статья направлена на изучение депутатов седьмого созыва(1943-1946), в отношении которых было принято решение о неприкосновенности, атакже обвинений, с которыми они столкнулись. Таким образом, станет понятно, вкаких случаях парламентарии злоупотребляли данной им властью.  Основным источником исследования послужили журналыс протоколами\записями ВНСТ. В них дается детальная информация о представлении собраниюсвидетельств о неприкосновенности, их рассмотрение комиссией, обсуждение наобщем собрании и т.д.  В исследуемыйпериод в отношении 32 депутатов было открыто 39 досье, в большинстве которыхбыло представлено обвинение в злоупотреблении данных им полномочий. Среди нихесть также обвинения в оскорблении, нападении, оскорблении через органымассовой информации и т.д. Поведение, противоречащее условиям продолжающейсяВторой мировой войны и законам, принятым в данных условиях, также было средипричин расследований. После тщательного исследования всех досье видно, что в исследуемыйпериод ни одна неприкосновенность не была ликвидирована. Комиссии, ссылаясь наконституцию и устав, не подтвердили ни одно попавшее им в руки обвинение.          CR - AKTAŞ, K., (2006). “Yasama Dokunulmazlığı Kurumu’nun Türkiye’deki Gelişimi”, Yasama Dergisi, S. 3, Ankara, s. 85-114. ALPKAYA, F., (1998). Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (1923-1924), İletişim Yayınları, İstanbul. BAKIRCI, F., (2000). TBMM’nin Çalışma Yöntemi, İmge Kitabevi, Ankara. BAŞGİL, A. F., (1941). “Teşriî Masuniyet Meselesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 7, S. 1, İstanbul, s. 3-39. BİNARK, İ., (2009). Türk Parlamento Tarihi TBMM VII. Dönem (8 Mart 1943-5 Ağustos 1946), C. I, TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları, Ankara. İBA, Ş., (2009). Parlamento İçtüzük Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. KİLİ, S.- GÖZÜBÜYÜK, A. Ş., (2006). Sened-i İttifak’tan Günümüze Türk Anayasa Metinleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. TEKELİ, İ.- İLKİN, S., (2014). İktisadî Politikaları ve Uygulamalarıyla İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi, C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul. TURGUT, H., (2012). Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue//461649 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/538760 ER -