TY - JOUR T1 - Economic Situation of the Ottoman Period in Diyarbakir TT - Osmanlı Döneminde Diyarbakır Vilayeti’nin Ekonomik Durumu AU - Yılmazçelik, İbrahim PY - 2018 DA - December DO - 10.21551/jhf.489302 JF - Tarih ve Gelecek Dergisi JO - JHF PB - Celal ÖNEY WT - DergiPark SN - 2458-7672 SP - 36 EP - 80 VL - 4 IS - 3 LA - en AB - Diyarbakireversince ancient times,the Black Seais located inMesopotamia andthe Persian Gulftothe Mediterranean Seaconnectingimportant points.For this reason,it has beenan important centerin each period.At the same timethecommercialimportance of theEast-WestandNorth-SouthAnatoliajunction on thecaravan routestoIran and Azerbaijanalsomaintainedduring the Ottoman Empireandhas been extremelyimportantcommercial center.In this study,Ottomanadministrationin 1515from the dateofimportant commercial centers inDiyarbakirprovinceis consideredthe economic situation.In particular, focus was givento the18th and 19th centuries.The subject isdealt withunder four main headings.In the first chaptermarkets, khansand bazaarshave been described.Second,Diyarbakirhas been describedand presented inthe commercial availabilityof goods andtrade groupof Diyarbakirproduction levelsaccordingly.The thirdchapter examinesthesources of incomein Diyarbakir.Importantsources of incomeincludefarming,comestheissueof landandmukataa.These issuesare explored in detail.madeemphasisoncustoms revenuesand DiyarbakirCustomsisalso discussed. The productionand trade issuesare discussedin the fourthsection. KW - Ottoman Empire KW - Diyarbekr KW - Agriculture KW - Commerce KW - Industry KW - Economy N2 - Diyarbakır hep eski çağlardan beri, Basra Körfezi ile Mezopotamya’yı Karadeniz ile Akdeniz’e bağlayan önemli noktada yer almaktadır. Bu sebeple her dönemde önemli bir merkez olmuştur. Aynı zamandaİran ve Azerbaycan’a kervan yolları üzerinde Doğu-Batı ve Kuzey-Güney Anadolu kavşağındaki ticari önemini Osmanlı İmparatorluğu döneminde de korumuş ve son derece önemli ticari bir merkez olmuştur.Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu idaresinde 1515 tarihinden itibaren önemli bir ticari merkezolan Diyarbakır Vilayetinin, ekonomik durumu ele alınmıştır. Özelikle 18. ve 19. Yüzyıllara ağırlık verilmiştir.Konu üç ana başlık altında ile ele alınmıştır. Birinci bölümde pazarlar, hanlar ve çarşılar tarif edilmiştir.İkincisinde, Diyarbakır’da, mal ve ticaret gruplarının ticari durum tarif edilmiştir ve buna göre Diyarbakır’ınüretim seviyesi sunulmuştur. Üçüncü bölümde Diyarbakır’ın gelir kaynakları incelenmiştir. Önemli gelir kaynakları arasında Tarım, arazi ve mukataa konuları gelmektedir. Bu konular ayrıntılı olarak incelenmiştir.Gümrük gelirlerine de vurgu yapılmış ve Diyarbakır Gümrüğü de ele alınmıştır. Dördüncü bölümde ise üretimve ticaret konusu ele alınmıştır. CR - I- ARCHIVE RESOURCESA- Başbakanlık Osmanlı Arşivi CR - Cevdet Tasnifi CR - Cevdet Askerî, No: 38947 No: 7991 No: 9270 No: 12064 No: 16540 CR - No: 38947 No: 42079 No: 43644 CR - Cevdet Belediye, No: 2415 No: 5889 No: 777 CR - Cevdet Dahiliye, No: 2645 No: 9945 No: 13358 CR - Cevdet İktisat, No: 1083 No: 1165 No: 1280 No: 1406 No: 151 No: 161 No: 1741 No: 1875 No: 1910 No: 199 No: 206 CR - No: 2215 No: 313 No: 347 No: 396 No: 543 No: 697 CR - No: 718 No: 808 No: 817 No: 990 CR - Cevdet Maarif, No: 6285 CR - Cevdet Maliye, No: 12181 No: 13864 No: 9578 No: 12181 No: 14141No: 14426 No: 1678 No: 18809 No:2054 No:21154 No: 22343 No: 25265 No: 26900 No: 28811 No: 2882 No: 5636 No: 6466.No: 8459 No: 8760. CR - Cevdet Nafia, No: 959 CR - Cevdet Tımar, No: 5042 No: 6103 No: 6375 No: 8032 No: 464.No: 4860. CR - Cevdet Zabtiye, No: 1364 CR - Kamil Kepeci Tasnifi CR - Defter No: 5129 CR - Defter No: 5132 CR - Mühimme Defterleri Tasnifi CR - Mühimme, No: 209 No: 211 No: 214 CR - Maliyeden Müdevver Defterler Tasnifi CR - Maliyeden Müdevver, No: 11732 No: 8195 CR - Bab-ı Defter-ı BaşMuhasebe Defterleri Tasnifi D. BŞM. No: 6292 No: 6538 No: 6772D. BŞM.DBH. (Diyarbekir Hazinesi) D. BŞM.DBH. No: 16799 No: 16800 No: 16802 No: 16803D. BŞM.NZE. (Nüzul Emini) No: 19013 CR - B- Vakıflar Genel Müdürlüğü ArşiviEvkaf Defterleri TasnifiNo: 1768 No: 1959 No: 1961 No: 2103 No: 2142No: 579 No: 595 No: 605 No: 611 No: 616No: 628 No: 16 No: 1760 No: 1766 No: 581Diyarbakır Askerî, No: 423 CR - C- Topkapı Müzesi Sarayı ArşiviTopkapı E. (Emir) No: 11745 No: 2770/1-2Topkapı, D. (Defter) No: 5820. CR - D- Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü ArşiviDiyarbakır İcmal Defteri, Number: 304 CR - E- Milli Kütüphane Şeriyye Sicilleri ArşiviDiyarbekir Şeriyye Sicilleri No:No: 299 No: 310 No: 346 No: 347 No: 351 No: 352No: 355 No: 356 No: 363 No: 367 No: 376 No: 377 No: 509 No: 590 No: 594 No: 600 No: 603 No: 607No: 626 No: 631Harput Şeriyye Sicilleri No:No: 396 No: 398 CR - F- Diğer Arşiv KaynaklarıAbdulgani BULDUK; El-Cezire'nin Muhtasar Tarihi, Undated Writing, Abdussettar Hayati Afşar's private library.Arifi Paşa; Arifî Paşa Seyahatnamesi, p.13. Archive of Türk Tarih Kurumu No:Y.122 Elazığ Museum, Diyarbakır Mutasarrıfı İbrahim b. Muhammed’in Hatırat ve Mektupları, Record number: 137Diyarbakır Salnâmesi H. 1316 Milli KütüphaneDiyarbekir Salnâmesi, H.1319-1321 Milli Kütüphane CR - II- RESEARCH AND GENERAL WORKS CR - AKDAĞ, Mustafa, “Genel Çizgileri ile XVII. Yüzyıl Türkiye Tarihi”, TAD, c. IV/6- 7, p. 207-247 CR - AKDAĞ, Mustafa, Türk Halkının Dirlik ve Düzenlik Kavgası, Ankara, 1975 CR - AKDAĞ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Volume: 1, Ankara, 1979 CR - Ali Emiri Efendi; Osmanlı Vilâyât-ı Şarkiyyesi, Dersaadet, H.1301-1309. CR - ANDRESYAN, Hrand D., Polanyalı Simeon’un Seyahatnamesi, İstanbul, 1964 CR - ARAMON, M.D. La Voyage De M.D'Aramon, Paris, 1964 CR - AYN-İ ALİ EFENDİ, Kavânin-i Al-i Osmân Der-Hülâsa-i Mezâmin-i Defter-i Divân, İstanbul, 1280, CR - BARKAN, Ömer Lütfü, “(1527- 1528) Mali Yılına Ait Bir Bütçe Örneği”, İktisat Fakültesi Mecmuası, XV, (1953- 1954), İstanbul, p. 251-329. CR - BEYSANOĞLU, Şevket, Bütün Cepheleriyle Diyarbakır, İstanbul, 1963 CR - BRUINESEN, Martin Van, “Economic Life in Diyarbekir in the 17th Century”, Evliya Çelebi in Diyarbekir, Leiden, 1988,p.36-44 CR - BUCKINGHAM, J. P., Travels in Mesopotamia, London, 1827 CR - ÇADIRCI; Musa, Tanzimat'a Girerken Türkiye'de Şehir İdaresi, AÜDTCF. Unpressed Thessis of Doctorate, Ankara, 1972 CR - ÇAĞATAY, Neşet, Bir Türk Kurumu Olan Ahilik, Theology Faculty Publications, Ankara, 1975. CR - CEZAR; Yavuz, Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi, İstanbul, 1986 CR - CONARD M. – CAHEN. Cl., “Diyarbakır”, The Encyclopedia of Islam, Volume II, p.343-345 CR - DARKOT, Besim, “Diyarbekir”, İA, Vol. III, p.601-605 CR - ETİ, Osman, "Diyarbakırlı Melek Ahmed Paşa ve Eserleri", Karacadağ Dergisi, C.I, P.2, p.9-12 CR - EVLİYA ÇELEBİ, Seyahat-name, Ahmed Cevdet Tabı, Volume: IV, Der-Saadet, 1314 CR - GABRIEL; Albert Voyage Archéologique dans la Turquie Orientale, Paris 1940 CR - GÖYÜNÇ, Nejat “ XVI. Asrın İlk Yarısında Diyarbekir”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, Volume: VII, p. 76- 80; CR - GÖYÜNÇ, Nejat, “Diyarbekir Beylerbeyliği’nin İlk İdari Taksimatı”, TD, P. :23, Mart 1969, p. 23-34 CR - HEUDE, William Voyage de cote Malabor á Constantinople, Paris, 1820 CR - HEYD, W., Yakındoğu Ticaret Tarihi, (Translater: Enver Ziya Karal) Ankara, 1975 CR - HONIGMANN, Ernst, Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, Translater: Fikret IŞILTAN, İstanbul, 1970 CR - İNALCIK, Halil, “Osmanlı Pamuklu Pazarı, Hindistan ve İngiltere; Pazar Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 1979- 1980, Specifed Number, p. 1-54 CR - KILIÇ, Orhan, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdarî Taksimatı - Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ 1997 CR - KONYAR, Basri, Diyarbakır Yıllığı, Volume: III, Ankara, 1936 CR - Nasır-ı Hüsrev, Sefer-name, Translatör: Abdulvehap Tarzi, İstanbul, 1950 CR - NIEBUHR, Carsten, Reisebeschreibung nach Arabien und den Umliegenden Låndern, Editör: Dietar Henze Graz Austria, 1968 CR - ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskan Teşebbüsü, İstanbul, 1963 CR - ORHONLU, Cengiz, Osmanlı İmportorluğun’da Şehircilik ve Ulaşım Üzerine Araştırmalar, İzmir,1984 CR - ÖZDEMİR, Rifat, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Ankara, Ankara, 1986 CR - ÖZTÜRK Mustafa-YILMAZÇELİK, İbrahim, Arifî Paşa'nın Seyahatnamesi Diyarbekir Seyahatı, Türk Tarih Kurumu Belgeler Dergisi. Volume: 22, p.91-110. CR - ÖZTÜRK, Mustafa, Orta Anadolu'da Fiyatlar, AÜDTCF. Unpressed Thessis of Doctorate, Ankara, 1985 CR - Petermann, Heinrich, Reisen im Orient 1852-1855, Amsterdam, 1865 CR - ŞAHİN; İlhan, "Tımar Sistemi Hakkında bir Risale", TD., P.32, March 1979, p.905-935. CR - ŞEMSEDDİN SAMİ; Kamus’ül Alam, C.III, İstanbul, 1308, s. 2203-220 CR - SÖZEN, Metin Diyarbakır’da Türk Mimarisi, İstanbul, 1971 CR - TAVERNIER, Jean Baptiste, Les Six Voyages de Jean Baptiste Tavernier en Turquie en Perse et aux Index, Paris, 1677 CR - TURAN, Şerafettin “ XVII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nun İdarî Taksimatı (H. 1041) M. 1631-32 Tarihli bir İdarî Taksimat Defteri", Atatürk Üniversitesi 1961 Yıllığı, Erzurum, 1963, p.201-232 CR - ÜNAL, Mehmet Ali, "XVI. ve XVII. Yüzıllarda Diyarbakır Eyaleti'ne Tabi Sancakların İdarî Statüleri", Ziya Gökalp Dergisi, p.44 (January 1986), p.31-40 CR - UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri Tarihi, Ankara, 1964 CR - Yılmaz KURT; “XVI. Yüzyılın İkinci Yarısında Diyarbekir Eyaletinde Sanayi ve Ticaret”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Volume V, p. 191- 200 CR - YILMAZÇELİK, İbrahim, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790- 1840), Ankara, 1995 CR - YINANÇ, M. Halil, “Diyarbakır”, The Encyclopedia of Islam, Volume II, p.345-346 UR - https://doi.org/10.21551/jhf.489302 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/596707 ER -