TY  - JOUR
T1  - KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE “ZEHRİ YEDİ TASTAN GEÇMEK” DEYİMİNİN KÖKENİ ÜZERİNE
AU  - Yıldız, Ayşe
PY  - 2018
DA  - December
Y2  - 2018
DO  - 10.34083/akaded.489740
JF  - Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi
JO  - ADED
PB  - Mehmet ÖZDEMİR
WT  - DergiPark
SN  - 2618-6349
SP  - 43
EP  - 50
VL  - 2
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Klasik Türk şiiri,gerek eski Türkçe devresinden beri izleri takip edilebilen gerekse tercümeyoluyla dilimize kazandırılan deyimler açısından oldukça zengindir. Tercümeyoluyla dilimize geçen deyimlerin izlerini takip etmek ve kaynak dilibelirlemek her zaman mümkün olmamaktadır. Deyim sözlüklerinde yer almayan ancakyapısı itibariyle deyim özelliği gösteren ve kökeni tam olarak bilinmeyendeyimlerden biri de “zehri yedi tastan geçmek”tir. Toplam 16 beyitte tespit edilebilen “zehriyedi tastan geçmek” tabirine kelime ve deyim sözlüklerinde rastlanılmamıştır. Buçalışmada örnek beyitlerin bağlamından hareketle deyime anlam önerilerisunulacaktır.Deyimin yer aldığıbeyitlerdeki kelimelerin üç farklı grupta toplandığı söylenebilir: Gökyüzü,yılan ve olumsuz durum ve duygularla ilgili olanlar. Bu gruplama deyiminanlamının astroloji ve mitoloji ile bağlantılı olabileceğini düşündürmektedir.Yılan, hikmetin, zamanın ve kaderin sembolü olup aynı zamanda sırları korur. İnsanlarınkaderinin de yedinci kat gökte (Levh-i Mahfuz’da)saklı olduğuna inanılır.Felek, insanların –özellikle kötü- kaderlerinden sorumlu tutulur. Kaderinyedinci kat gökten, gökyüzü katmanlarını geçerek insana ulaşması/ vaktigeldiğinde gerçekleşmesi ile zehrin yedi tası geçerek ölümcüllüğünü açığaçıkarması arasında bir paralellik görülür. Bu çalışmada, insanlarınkaderlerinin yapraklarında yazıldığı hayat ağacı ve bu ağacı koruyan vedolayısıyla tanrısal bilgiye vâkıf yılanın, ağaç zikredilmeksizin bu inanışatelmihen kullanılmış olduğu ve yedi tastan geçen zehrin ise felek üzerindenkaderle hesaplaşma anlayışının bir başka ifadesi olarak şiirde yer bulduğusonucuna ulaşılmıştır.
KW  - zehri yedi tastan geçmek
KW  - yılan
KW  - gökyüzü
KW  - kader
CR  - KAYNAKÇAAksoyak, İ. Hakkı (2003). Gelibolulu Mustafa Âlî Tuhfetü’l-Uşşâk. Ankara: MEB Yay.
CR  - Akyüz, Kenan, Süheyl Beken, Sedit Yüksel, Müjgan Cunbur (1990). Fuzulî Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
CR  - Arı, Ahmet (2003). Sâkıb Dede ve Dîvânı. Ankara: Akçağ Yay.
CR  - Cooper, J. C. (1978). An Illustrated Encyclopaedia of Traditional Symbols. London: Thames and Hudson Press.
CR  - Çavuşoğlu Mehmed -M. Ali Tanyeri, Hayretî Divanı, İstanbul Üniversitesi Yay, İstanbul 1981.
CR  - Çavuşoğlu, Mehmed -M. Ali Tanyeri, Zâtî Divanı, C. III, İstanbul Üniversitesi Yay, İstanbul 1987.
CR  - Çavuşoğlu, Mehmed (1977). Yahya Bey Divan. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
CR  - Eliade, Mircea (2015). Dinler Tarihine Giriş. (çev. Lale Arslan Özcan). İstanbul: Kabalcı Yay.
CR  - Eliade, Mircea (2014). Şamanizm. (çev. İsmet Birkan). Ankara: İmge Kitabevi.
CR  - Erbaş, Ali (2012). “Tûbâ”. İslam Ansiklopedisi.  C. 41. İstanbul: TDV Yay.316-317.
CR  - Gardin, Nanon -Robert Olorenshaw-Jean Gardin-Olivier Klein (2014). Larousse Semboller Sözlüğü. (çev. Beyza Akşit). İstanbul: Bilge Yay.
CR  - Gören, Erman (2014). “Yakındoğu Kökenli Yılan Motifinin Yunan-Roma Dinindeki Alımlanışı”. Yılan Kitabı. (edt. Emine Gürsoy Naskali). İstanbul: Kitabevi Yay.
CR  - Gürkan, Salime Leyla (2013). “Yılan”. İslam Ansiklopedisi. C. 43. İstanbul:  TDV Yay. 527-529.
CR  - Jung, Carl G. (2016). İnsan ve Sembolleri. (çev. Hatice Mukaddes İlgün). İstanbul:  Kabalcı Yay.
CR  - Kaya, Bayram Ali (2003). The Dîvân of Azmî-zâde Hâletî, Introduction and Critical of his Dîvân. Turkish Sources XLIX. Harvard University.
CR  - Kurnaz, Cemal (1995). “Felek-Edebiyat”. İslam Ansiklopedisi.  C. 12. İstanbul: TDV Yay. 306-307.
CR  - Kutluer, İlhan (1995). “Felek” İslam Ansiklopedisi. C. 12. İstanbul: TDV Yay. 303-306.
CR  - Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Divanı. Ankara: TDK Yay.
CR  - Öztürk, Zehra (2001). Hamdullâh Hamdi’s Mesnevi Yûsuf ve Zelîhâ. Turkish Sources XLII. Harvard University.
CR  - Tarlan Ali Nihad (1970). Zâtî Divanı. C.II. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
CR  - Tarlan, Ali Nihad (1997). Necâtî Beg Divanı. İstanbul: MEB Yay.
CR  - Tarlan, Ali Nihad (1968). Zâtî Divanı. C.I. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yay.
CR  - Topaloğlu, Bekir (1988). “Ağaç (İslam’da Ağaç)”. İslam Ansiklopedisi. C.1. İstanbul: TDV Yay. 457-459.
CR  - Uludağ, Süleyman (2009). “Sidretü’l-Müntehâ”. İslam Ansiklopedisi. C. 37. İstanbul: TDV Yay. 151-152.
CR  - Usta, İbrahim (2015). İslam Öncesi Arap Mitolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yay.
CR  - Yavuz, Yusuf Şevki (2001). “Kader”. İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: TDV Yay. 58-63.
CR  - Yavuz, Yusuf Şevki (2003). “Levh-i Mahfuz”. İslam Ansiklopedisi. C. 27. İstanbul: TDV Yay. 151.
CR  - Yıldırım, Nimet (2008). Fars Mitolojisi Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yay.
CR  - Yöndemli, Fuat (2004). Tarih Öncesinden Günümüze Yılan. Ankara: Piramit Yay.
UR  - https://doi.org/10.34083/akaded.489740
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/612025
ER  -