TY  - JOUR
T1  - İstidlâl Biçimlerinin ve Farklı Düşünce Tarzlarının Tefsire Etkisi:  Âyeti Örneği وَمَاخَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّالِيَعْبُدُونِ
AU  - Bekiroğlu, Harun
PY  - 2017
DA  - October
DO  - 10.56361/usul.508293
JF  - Usul İslam Araştırmaları
JO  - USUL
PB  - İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1305-2632
SP  - 43
EP  - 70
VL  - 28
IS  - 28
LA  - tr
AB  - Öz: Müfessirler bir âyeti ele alırken birçok ilimden yararlanır. Kur’ânilimleri, fıkıh usûlü ve belagat bu ilimlerin başında gelir. Müfessirin âyetiyorumlamasında kullandığı usûlün etkileri açıkça görülür. Müfessirin yorumunuetkileyen ve yönlendiren bazı dış unsurlar da bulunmaktadır. Bunların başındamüfessirin kelâm problemleri ile ilgili kanaatleri gelmektedir. Çoğu zamanmüfessirler, bu tür âyetleri ön kabullerini esas alarak yorumlamaktadırlar. Bunedenleâyeti hakiki manasından çıkarıp mecaza yorumlayabilmektedirler. Böylecekelâmî tercihlerini, âyetle delillendirmeye çalışmaktadırlar. Ön kabul ilehareket edilen konulardan biri de Allah’ın yaptığı eylemleri bir gaye ile yapıpyapmadığı meselesidir. “Ben insanları ve cinleri sadece bana ibadet/kulluketmeleri için yarattım.” (Zâriyât 51/56) âyeti de bu çerçevede ele alınan âyetlerinbaşında gelmektedir. Bu âyetle ilgili şu sorular sorulmaktadır: Allah’ınfiillerinin amacıvar mıdır? Her bir insanı ibadet için yarattığı düşünüldüğündeAllah’a ibadet etmeyen kâfirler, çocuklar ve deliler, O’nun iradesi dışında mıhareket etmektedir? Allah’ın gayesinin gerçekleşmemesi mümkün müdür? Buradakiibadet/kulluk ile kastedilen şer’i ibadet midir yoksa Allah’ı tanımak gibifarklı bir anlamda mı kullanılmıştır?The influenceof deduction (Istıdlal) styles and different modes of thought on Tafsir;example of “And I did not create the jinn and mankind except to worship Me” Theverse Zâriyât 51/56.Abstract: Interpreters utilize too many different sciences during their examinationof the verses of Quran. Quran sciences, methodology of Islamic jurisprudence(fiqh) and Balagha are the primary sources of this interpretation. The outcomesof the methods that have been used during the interpretation by theinterpreters can be clearly observed in their works. There are also someexternal factors that are affecting and directing the interpretation of aninterpreter. One and maybe the most common of these factors is interpreter’sopinions about the problems of Kalam. Most of the time interpreters are makingtheir interpretations on the basis of their presuppositions. Because of that,they might interpret a verse of Quran by the metaphorical way instead of realinterpretation. Moreover, they try not to make a concession from theiressentials. One of the other outcomes of these presuppositions is whether Allahhas acted in his actions on a purpose or not. The verse Zâriyât 51/56 “And Idid not create the jinn and mankind except to worship Me” is the most used oneof these verses that have been covered in this framework. There are somequestions regarding this verse such as “Is there any purpose and intentions ofAllah’s actions?”,  “When it has beenthought that Allah created all human kinds and Jinn to worship him, in thiscase the question is those who are children, infidels and mentally ill peopledo not worship him acting out of Allah’s will? Is it possible that “Allah’swill” does not become truth? The worship that is mentioned here is the worship,which is based on sharia or in a different meaning such as just to know Allah?.
KW  - Tefsir
KW  - Zâriyât
KW  - ibadet-ubudiyet/kulluk
KW  - hakikat-mecaz
KW  - illetü’l-gaye
KW  - gâiyyet
KW  - irade
KW  - marifet
CR  - Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şehâbeddîn Mahmûd b. Abdullâh b. Mahmûd (ö.1270/1854), Rûhü’l-meânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-azîm ve’s-seb’i’l-mesânî, Dâruİhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
CR  - Apaydın, H. Yunus, “Ta’lîl”, DİA, XXXIX, 511-514.
CR  - Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basrî (ö. 403/1013), el-İntisârli’l-Kur’an, thk. Muhammed İsâm el-Kudât, DâruİbnHazm, Beyrut 2001.
CR  - Beğavî, Ebû Muhammed Muhyissünne Hüseyin b. Mes’ud (ö. 516/1122), Meâlimü’t-tenzîl, thk.: Muhammed Abdullah Nemr, DaruTaybe, Riyad 1993.
CR  - Bennânî, Abdurrahman b. Cadullah (ö. 1198/1784), Hâşiye ‘ala şerhi’s-Sübkî ‘ala Cem’i’l-Cevâmi’, Dâruİhyâi’l-Kutubi’l-Arabî, Beyrut ts.
CR  - Beyzâvî, Ebû Saîd Nasırüddin Abdullah b. Ömer b. Muhammed (ö. 685/1286), Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl, thk. Muhammed Abdurrahman Maraşli, Dâruİhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
CR  - Damad, Abdurrahman Gelibolulu Şeyhizâde (ö. 1078/1667), Mecmaü’l-enhur fî şerhi Mülteka’l-ebhur, Hacı Muharrem Efendi Matbaası, Dersaâdet 1310/1884.
CR  - Ebû Hayyân Endelüsî, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf b. Hayyân (ö 745/1344), Tefsîrü’l-Bahri’l-muhît, thk. Zekeriyya Abdülmecîd, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1413/1993.
CR  - Ebu Said Muhammed Hâdimî (ö.1176/1762), Haşiye ‘alâ Sureti’l-İhlâs liİbn-i Sinâ, thk. Harun Bekiroğlu, İslam Araştırmaları Dergisi, sayı: 35, İstanbul 2016.
CR  - Ebü’l-Hâris Ğazzî, Muhammed Sıdki b. Ahmed b. Muhammed el-Bornû, el-Mevsûatu’l-Kavâdi’l-Fıkhiyye, Mektebetü’t-Tevbe, Riyad 1997/1418.
CR  - Ebü’l-Bekâ, Eyyub b. Musa el-Hüseyni el-Kefevî (ö. 1095/1684), el-Külliyyât: mu’cemfi’l-mustalahâtve’l-furûk el-luğaviyye, thk. Adnan Derviş, Muhammed el-Mısrî, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut 1998/1419.
CR  - Ebü’s-Suud Efendi, Ebüssuud b. Muhammed el-İmadî el-İskilibî (ö. 982/1574), İrşâdü’l-Akli’s-selîm ilâ Mezâya’l-Kitâbi’l-Kerîm, thk.: Abdulkadir Ahmed Ata, Mektebetü’r-Riyâdi’l-Hadîse, Riyad ts.
CR  - el-Âmidî, Abdulvahhab b. Hüseyin b. Veliyyiddîn, Abdulvehhâb ‘ala’l-Velediyye, Dersaadet 1318.
CR  - Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır (ö. 1361/1942), Hak Din Kur’an Dili, DİB, t.y., y.y.
CR  - en-Nesefî, Ebü’l-Berekât Hafızüddîn Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd (ö. 710/1310), Medârikü’t-tenzîl ve hakâikü’t-te’vîl, thk. Yusuf Ali Bedivî, Dâru’l-Kelimi’t-Tayyib, Beyrut 1419/1998.
CR  - en-Nisâburî, Nizameddin el-Hasan b. Muhammed b. el-Hüseyin el-Kummî (ö. 850/1446), Ğarîbü’l-Kur’ân ve Reğâibü’l-furkân, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 1416/1996
.
er-Remlî, Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Hamza el-Ensârî (ö. 1004/1596), Nihâyetu’l-Muhtâc ilâ şerhi’l-minhâc, Matbaatu Mustafa el-Halebi, Mısır ts.
CR  - eş-Şafii, Ebû Abdillah Muhammed b. İdrîs (ö. 204/820), el-Umm, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 1393.
CR  - eş-Şevkânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlanî (ö. 1250/1834), Fethü’l-kadîr: el-câmi’ beyne fenneyi’r-rivâyeve’d-dirâyeminilmi’t-tefsîr, thk. Abdurrahman Umeyra, Dârü’l-Vefa, Mansure 1418/1997.
CR  - et-Taberî, Ebû Cafer İbn Cerir Muhammed b. Cerîr b. Yezîd (ö. 310/923), Câmiü’l-beyân an te’vîliâyi’l-Kur’an, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, DâruHicr, Kâhire 1422/2001.
CR  - ez-Zeccâc, Ebû İshak İbrâhim b. es-Serî b. Sehl (ö. 311/923), Meâni’l-Kur’an ve i’râbuh, thk. Abdülcelil Abduh Şelebî, Âlemü’l-Kütüb, Beyrut 1408/1988.
CR  - İbnÂşûr, Muhammed Tahir b. Muhammed b. Muhammed et-Tunusî (ö. 1394/1973), Tefsîrü’t-tahrîrve’t-tenvîr, ed-Dârü’t-Tunisiyye, Tunis 1984.
CR  - İbn Atıyye el-Endelüsî, Ebû Muhammed Abdülhak b. Ğalib (ö. 541/1147), el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz, thk. Abdüsselam Abdüssafi Muhammed, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1413/1993.
CR  - İbn Cüzey el-Kelbî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed (ö. 741/1340), et-Teshîl li-ulûmi’t-tenzîl, thk. Muhammed Sâlim Hâşim, Dârü’l-Kitabi’l-İlmiyye, Beyrut 1415/1995.
CR  - İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbas Takıyyüddîn Ahmed b. Abdülhalîm (ö. 728/1328), Fetâvâ, thk. Abdurrahman b. Muhammed b. Kâsım, Mecme’ Melik Fahd, Medine 1425/2004.
CR  - ibnü’l-Cezerî, ŞemsuddînEbû’-Hayr, en-Neşrfî’l-Kırââti’l-Aşr, thk. Ali Muhammed ed-Debbâ’, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut ts.
CR  - İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed Bağdâdî (ö. 597/1201), Zadü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr, el-Mektebü’l-İslâmî, Kahire ts.
CR  - İsferayinî, Ebû İshak İsâmüddin İbrâhim b. Muhammed b. Arabşah (ö. 945/1538), Şerh li-İsâmüddîn ‘ale’l-Ferîde = ŞerhuRisâleti’l-isti’are, Aşan Kitabevi, Siirt ts.
CR  - Koca, Ferhat, “Hikmet”, DİA, XVII, 514-518.
CR  - Kutluer, İlhan, “Gaiyyet”, DİA, XXVII, 292-295.
CR  - Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd Semerkandî (ö. 333/944), Te’vîlâtü’l-Kur’an, thk. Abdullah Başak, Dâru’l-Mîzân, İstanbul 2007.
CR  - Mekkî b. Ebî Tâlib, Ebu Muhammed b. Hammus b. Muhammed (ö. 437/1045), el-Hidâye ilâ bulûği’n-nihâye [fi ‘ilmi meâni’l-Kur’an ve tefsîrihi ve ahkâmihi ve cümelinminfünûni ‘ulûmih], Cami’atü’ş-Şarika Külliyatü’d-Dirasâti’l-’ulyâve’l-Bahsi’l-İlmî, eş-Şarika 1429/2008.
CR  - Özervarlı, M. Sait, “Hikmet”, DİA, XVII, 511-514.
CR  - Râzî, Ebû Abdullah Fahreddin Muhammed b. Ömer Fahreddin (ö. 606/1209), Mefâtîhü’l-ğayb, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1401/1981.
CR  - SeyyidKutub (ö. 1386/1966), Fî zılâli’l-Kur’ân, Dârü’ş-Şürûk, Beyrut 1985.
CR  - Şirvânî, Abdülhamid, Hâşiye ‘ala Tuhfeti’l-Muhtâcbişerhi’l-Minhâc, Dâru’s-Sâdır, Beyrut ts.
CR  - Teftazânî, Sa’deddinMesud b. Ömer b. Abdullah (ö. 792/1390), Muhtasarü’l-Meânî, Salah Bilici Kitabevi, İstanbul ts.
CR  - Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed (ö. 538/1144), el-Keşşâf ‘an hakâikiğavâmizi’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-te’vîl, thk.: Adil Ahmed Abdülmevcud, Ali Muhammed Muavviz, Mektebetü’l-Ubeykan, Riyad 1418/1998.
CR  - Zerkeşî, Bedruddin Muhammed b. Abdullah (ö. 794/1392), el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’an, thk. Muhammed Ebi’l-Fazlİbrâhim, Dâru’t-Turâs, Kâhire ts.
UR  - https://doi.org/10.56361/usul.508293
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/618997
ER  -