TY  - JOUR
T1  - Evaluation of the Level of Students with Visual Impairments in Turkey in Terms of the Concepts of Mobility Prerequisites (Body Plane/Traffic)
TT  - Türkiye’deki Görme Engelli Öğrencilerin Bağımsız Hareket Önkoşul Kavramlarındaki (Beden Düzlemi/Trafik) Düzeylerinin Değerlendirilmesi
AU  - Altunay Arslantekın, Banu
PY  - 2016
DA  - December
JF  - Eurasian Journal of Educational Research
PB  - Özer DAŞCAN
WT  - DergiPark
SN  - 1302-597X
SP  - 0
EP  - 0
VL  - 16
IS  - 67
LA  - en
AB  - Purpose: Visually impaired people are weak in terms of their learning words  and concepts by hearing them and their experience of the world with their  bodies. In addition to developing a standardized assessment tool in the  Development of Orientation and Mobility Skill Assessment Tool (OMSAT/YOBDA)  for Visually Impaired Students Project, supported by TUBITAK, the purpose of  this study was to determine to what extent visually impaired students  throughout the country had the prerequisite concepts (body plane/traffic)  they needed in order to use their orientation and mobility skills. Research Methods:  The study is a descriptive-level survey study which aims  to present the existing situation.  A  total of 402 visually impaired students from 16 schools for the visually  impaired (n=320) and among the inclusion students in the immediate surroundings  (n=82) studying during the 2015–2016 academic year participated in our  research. The implementers personally worked with the visually impaired  students and made markings for the OMSAT. The data were entered in the  system. Findings:  At the end of the study, it was concluded  that the levels of mastery of the traffic concepts required for orientation  and mobility were very low among students studying at schools for the  visually impaired as well as in mainstream contexts, and that their performance  levels regarding concepts related to body planes were relatively higher. Implications for Research and Practice: It  is assumed that the research results will form a basis for preparing IEPs,  improving teaching programs, and conducting other field research on this  subject.
KW  - Orientation and mobility assessment tool traffic concepts body plane concepts
N2  - Problem Durumu: Kavramlar,insanların yaşamları boyunca dünyayı anlamlandırabilmesini ve çevresiylebütünleşmesini sağlayan en önemli yapılardandır. İnsanlar gün içindekavramların binlercesini ayırt etme ve iletişimde kullanır (Jonassen, 2006).Kavram gelişimi, yaşam boyunca devam eden sonsuz bir süreçtir ve fiziksel,çevresel faktörlere bağlı olarak her çocukta farklı şekilde gelişir. Görseluyarıcı yokluğu, çocukların çeşitli gelişim alanlarını (bedensel, bilişsel vedil gelişimi) olumsuz yönde etkilediği için (Tuncer, 2004), görme engelliçocukların kavram gelişiminde genellikle gecikmeler yaşanabilir (Budd, 1998).Görme yetersizliği olan çocukların kavram gelişiminde problem yaşadığı, Hill veBalsch tarafından (1980) belirtilen çalışmalarla da desteklenmektedir. Kavramlar,yönelim ve bağımsız hareket için son derece önemli kilometre taşlarıdır. Görmeyetersizliği olan kişilerin yönelim ve bağımsız hareketle ilişkili, sahipolması gereken temel kavramlar; beden şeması, beden kavramı ve beden imajınıiçeren bedensel farkındalık, beden düzlemi ve bölümleri, sağ-sol taraflar(yanlar), yönler, uzaysal (pozisyon, şekil, büyüklük vb.) ve çevresel (köşe,cadde vb.) kavramlardır (Pogrund ve diğ., 1998). Beden imgesi kavramı; beden bölümleri,bedenin göreceli pozisyonları ve ne kadar yer kapladığına yönelik bilgileriiçermektedir. Beden imgesi, çocuğun vücut düzlemini algılamasını, basit uzaysalkavramları (karşısında, yanında, arasında) anlamasını kolaylaştırmaktadır.Öğrenci yetersiz bir beden imgesine sahipse, kendi çevresini oluşturan dünyayıanlamakta güçlük yaşayacaktır (Altunay, 2003). Beden imgesi kavramındansonra, bedeniyle gerçekleştireceği sağ/sol kavramlarının fonksiyonelkullanımını geliştirmek gerekmektedir. Görmeyetersizliği olan çocuk çevresindeki eşyaların, kendisi hareket ettiği ya dadöndüğü zaman nasıl yer değiştirdiğini göremez (Özyürek, 1995).Çevresindeki uyaranları güvenli ve hızlı şekilde kullanabilmesi içinpozisyonların göreceliliği kavramının öğrenciye kazandırılması son dereceönemlidir.  Trafikkavramları gibi çevresel kavramlar da, çevrenin güvenli şekildekullanılabilmesinde önemli bir rol oynar. Görme yetersizliği olan kişilerhareket ederken cadde geçme gibi ölüm ya da yaralanma ihtimalinin yüksek olduğuriskli durumlarla karşılaşabilir. Cadde geçme bilgisi en çok görsel sistemleryoluyla kolayca elde edilir. Görme yetersizliği olduğu zaman güçlükler artar(Geruschat, Hassan, Turano, Quigley ve Congdon, 2006). Bu nedenle trafikkavramlarının öğretilmesi ve güvenli geçiş için trafikte uygulamalarınyapılması son derece önemlidir. Fakat Ülkemizde AltunayArslantekin ve Ekinci tarafından (2014) çalışmada, görme yetersizliği olanüniversite öğrencilerinin öğrenim hayatları boyunca trafik kavramları vetrafiğin kullanımına yönelik öğretim yapılmadığı belirlenmiştir. Ülkemizde yönelim ve bağımsız hareket içinöğretilmesi gereken önkoşul kavramlarla ilgili öğrencilerin performansdüzeylerini ortaya koyan herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Araştırmayla,öğrencilerin var olan kavram düzeylerinin ortaya koyulmasının, bu kavramlarayönelik öğretim uygulamalarının gerçekleştirilmesini sağlayabileceğidüşünülmektedir.         Araştırmanın Amacı: TÜBİTAK tarafındandesteklenen, “Görme Engelli Öğrenciler İçin Yönelim ve Bağımsız HareketBecerileri Değerlendirme Aracının Geliştirilmesi Projesi’nde (YÖBDA)”standardize edilmiş değerlendirme aracı geliştirilmesi sürecinde, Türkiye’dekigörme yetersizliğinden etkilenmiş öğrencilerin yönelim ve bağımsız hareketbecerilerini kullanabilmeleri için sahip olmaları gereken ön koşul kavramlara(beden düzlemi ve trafik kavramları) ne ölçüde sahip olduklarının dabelirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın Yöntemi: Araştırmanın örneklemini, 2015-2016 öğretim yılında öğrenimgören, toplam 16 görme engelliler okulu (n=320) ve yakın bölgelerdekikaynaştırma öğrencilerinden (n= 82), toplam 402 dokunsal öğrenci oluşturmuştur.Bu öğrencilerin 183’ü kız, 219’ü erkektir. Öğrencilerinaraştırmaya katılmaları için gereken izinler, Milli Eğitim Bakanlığı’ndanalınmıştır. Ayrıca okul müdürleri araştırma hakkında bilgilendirilmiş ve yazılıonayları alınmıştır. Çalışma, var olan durumunu ortaya koymaya çalışan betimseldüzeyde tarama çalışmasıdır. Uygulamacılar, dokunsal öğrenci isim listesine göre,birebir olarak çalışma yapmıştır. YÖBDA’daki yönergeler verilmiş veişaretlemeler yapılmıştır. Öğrencilerin uygun şekilde gerçekleştirdiğibasamaklar, değerlendirme aracının ilgili basamağınınkarşısındaki, +/- sütununun altına “+”, öğrencinin uygun gerçekleştiremediği yada hatalı yaptığı basamaklar, “-” olarak işaretlenmiştir. Öğrencinindoğru/yanlış tepkilerine nötr kalınmıştır. Araştırmada dokunsal olanöğrencilerin ön koşul kavramları (beden düzlemi vetrafik kavramları) gerçekleştirmelerine yönelik değerlendirmeler incelenmiştir.Çalışmadan elde edilen sonuçların frekans ve yüzdeleri belirlenmiştir.Değerlendirme aracı uygulanmadan önce, üç uzmantarafından aracın amaca uygunluğu değerlendirilmiştir.Değerlendirme aracının bütün uygulamacılar tarafından güvenilirşekilde uygulanabilmesi için, uygulama kitapçıkları hazırlanmış ve Projekoordinatörü tarafından bursiyerlere eğitimverilmiştir. Değerlendirmeciler arası güvenirlik verilerinin toplanması için, iki araştırma görevlisi,öğrencilerin %20’si için YÖBDA’yı bağımsız olarak işaretlemiştir.Değerlendirmeciler arası güvenirlik verileri %100 olarakbulunmuştur. Araştırmanın Bulguları:Araştırmada görmeyetersizliği olan öğrencilerin beden düzlemiyle ilişkili ve trafik kavramlarınıgerçekleştirme yüzdeleri incelenmiştir. Beden yüzeyleriyle ilgilikavramları gerçekleştirme yüzdeleri incelendiğinde, %93 ile %97.3 arasındadeğiştiği görülmektedir. Öğrencilerin, sağ, sol, ön, arka kavramlarına büyük ölçüde sahip oldukları görülmektedir. Bedeninegöre pozisyon ilişkilerine yönelik veriler incelendiğinde, %88.1 ile %94.3arasında değiştiği görülmektedir. Önünde, sağında, solunda, arkasında olannesneleri söyleme düzeylerinin yüksek olduğu söylenebilir.Pozisyonların göreceliliği ile ilgili olarak gerçekleştirme yüzdelerinin ise,%68.2 ile %76.4 arasında olduğu görülmektedir. Elde edilen bulgular sonucunda,görme yetersizliği olan öğrencilerin beden düzlemiyle ilgili kavramlardan,beden yüzeyi ve pozisyon ilişkilerine yönelikkavramlara sahipken, pozisyonların göreceliliği (yönü değiştirildiğindeönünde-sağında-solunda-arkasında olan nesneyi etiketleme) düzeylerinin görecedaha düşük olduğu görülmektedir.     Öğrencilerintrafik kavramlarını etiketleme yüzdeleri incelendiğinde, %15.4 ile %35.6arasında değiştiği görülmektedir. Öğrencilerden %17.7’si kavşağı etiketlerken,%62’si tek yönlü-çift yönlü yolu etiketlemiş, %35.6’sı ise trafikte güvenlişekilde karşıdan karşıya geçebilmek için nereden geçmesi gerektiğinisöylemiştir. Veriler incelendiğinde, görme yetersizliği olan öğrencilerinkarşıdan karşıya geçerken güvenli şekilde geçebilmesi için sahip olması gerekentrafik kavramlarını etiketleme yüzdelerinin oldukça düşük olduğu görülmektedir.Araştırmanın Sonuçları ve Önerileri: Ülkemizdeöğrencilerin yönelim ve bağımsız hareketle ilgili kavramlarla ilgili performansdüzeylerini ortaya koyan, Türkiye çapında uygulanmış ve bilimsel yayınlardakullanılabilecek herhangi bir veri bulunmamaktadır. Araştırma, dokunsal görmeengelli öğrencilerle gerçekleştirilen, bu konudaki ilk ve en geniş kapsamlıçalışmadır. Araştırma sonucunda, görme engelliler okullarında ve kaynaştırmada öğrenimgören öğrencilerin yönelim ve bağımsız hareket için gerekli olduğu belirlenentrafik kavramlarındaki düzeylerinin çok düşük, beden düzlemleriyle ilgilikavramları gerçekleştirme düzeylerinin görece daha yüksek olduğubelirlenmiştir. Öğrencilerin beden düzlemleriyle ilişkili kavramlarıgerçekleştirme düzeylerinin görece daha yüksek olmasının, bebeklik dönemindenitibaren özbakım, günlük yaşam becerileri ve öğretim etkinlikleri sırasındabeden kavramlarının kullanılmasıyla açıklanabilir. Kavşak, tek yönlü- çiftyönlü yol gibi trafik kavramları görsel unsurlara dayalıdır. Bu nedenlekavramların görme engelli kişilere kazandırılması için, dokunsal materyallerleyapılacak öğretimlere ihtiyaç vardır. Araştırma sonucunun, öğretim programlarınıngeliştirilmesine ve bu konuda alanda yapılacakdiğer araştırmalara zemin hazırlayacağı düşünülmektedir. Araştırma ilk, ortaokul düzeyindeki çocuklarla ve bağımsız hareket önkoşulkavramlarıyla sınırlıdır. İleriki araştırmalarda okul öncesi, lise veüniversite düzeylerindeki kişilerin yönelim ve bağımsız hareket önkoşulkavramlarındaki performanslarını ortaya koyacak çalışmalar yapılabilir. Ayrıcafarklı yaş gruplarındaki öğrencilerle, önkoşul kavramlara yönelik öğretimetkinlikleri gerçekleştirileceği düşünülmektedir.
CR  - Aki, E. & Sag, R. (2016). Az goren cocuklarda birey merkezli egitimin grup ici sosyal yeterlige etkisinin incelenmesi [Investigation of effects of client–centered education on social eligibility of children with low vision]. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 4(1), 27-34.
CR  - Altunay, B. (2003). Gorme yetersizligi olan cocuklarda yonelim ve bagimsiz hareket becerileri [Orientation and mobility skills of the visually impaired children]. U. Tufekcioglu (Ed.), Isitme, konusma ve gorme sorunu olan cocuklarin egitimi (pp. 275-300). Eskisehir, Turkiye: Anadolu Universitesi Yayinlari.
CR  - Altunay Arslantekin, B. & Ekinci, M. (2014). Gorme engelli universite ogrencilerinin yonelim ve bagimsiz hareket becerilerine iliskin goruslerinin belirlenmesi [Identifying the views of the visually impaired university students on orientation and mobility skills]. Y. Icingur, K.
CR  - Arici, B. Altunay Arslantekin (Ed.). I. Uluslararasi Engellilerin Istihdami Sosyal Guvenlik Sorunlari ve Cozum Onerileri Kongresi, (pp. 37-52). Ankara, Turkiye: T.C. Basbakanlik Tanitma Fonu.
CR  - Altunay Arslantekin, B. (2015). The evaluation of visually impaired students’ mobility skills. Education and Science, 40(180), 37-49.
CR  - Altunay Arslantekin, B. & Sener Akin, U. (2017). Effectiveness of Direct Instruction Model in acquisition and maintenance of geometric shape concepts for students with visual impairment. The Online Journal of New Horizons in Education, 7(1), 77-85.
CR  - Budd, J. M. (1998). The efficacy of using a three dimensional, interactive model to teach environmental concepts to children with a visual impairment (Master’s thesis). Massey University, Palmerston North/New Zealand. Retrieved July 25, 2016, fromhttp://mro.massey.ac.nz/bitstream/handle/10179/7856/02_whole.pdf?sequence=2&isAllowed=y.
CR  - Budd, J.M & LaGrow, S.J. (2000). Using a three-dimensional interactive model to teach environmental concepts to visually impaired children. RE:view, 32(2), 83-94.
CR  - Buyukozturk, S., Kilic Cakmak, E., Akgun, O. E., Karadeniz, S. & Demirel, F. (2012). Bilimsel arastirma yontemleri [Scientific research methods]. Ankara, Turkiye: Pegem Akademi.
CR  - Ceylan, C., Gozun Kahraman, O. & Ulker, P. (2015). Cocuklarin meraklarina iliskin annelerin ve ogretmenlerin dusunceleri: Bilim kavrami [The views of mothers and teachers towards children’s curiosity: Science concept]. Karabuk Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, 5(1), 1-16.
CR  - Emerson, R.W. & Sauerburger, D. (2008). Detecting approaching vehicles at streets with no traffic control. Journal of Visual Impairment & Blindness, 747-760.
CR  - Geruschat, D.R., Hassan, S.E., Turano, K.A., Quigley, H.A & Congdon, N.G. (2006). Gaze behavior of the visually impaired during street crossing. Optometry and Vision Science, 83(8), 550–558.
CR  - Gorme Engelliler Yonelim ve Bagimsiz Hareket Egitmeni (Seviye 5) Ulusal Meslek Standardi [National Occupational Standard of the Orientation and Mobility Teachers' for the Visually Impaired (Level 5)]. T.C. Resmi Gazete, 28784, 3 Ekim 2013.
CR  - Harley, R.K., Truan, M.B. & Sanford, L.D (1997). Communication skills for visually impaired learners: Braille, print, and listening skills for student who are visually impaired (2nd ed.). Springfield-Illinois, USA: Charles C. Thomas Publisher.
CR  - Hill, E. & Blasch, B. B. (1980). Concept development. R. L. Welsh & B.B. Blasch (Eds.), Foundations of orientation and mobility (pp. 265-290). New York, USA: American Foundation for the Blind.
CR  - Horzum, T. (2016). Total gorme engelli ogrencilerin perspektifinden ucgen kavrami [Triangle concept from the perspective of blind students]. Ahi Evran Universitesi Kirsehir Egitim Fakultesi Dergisi (KEFAD), 17(2), 275-295.
CR  - Jonassen, D. H. (2006). On the role of concepts in learning and instructional design. Educational Technology Research and Development, 54, 177-196.
CR  - Kircaali-Iftar, G., Birkan, B., & Uysal, A. (1998). Comparing the effects of structural and natural language use during direct instruction with children with mental retardation. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 375-385.
CR  - Koksal, M. S. (2006). Kavram ogretimi ve coklu zeka teorisi [Concept teaching and multiple intelligences theory]. Kastamonu Egitim Dergisi, 14(2), 473-480.
CR  - Magnusson, C. & Rassmus-Grohn, K. (2005), A virtual traffic environment for people with visual impairment. Visual Impairment Research, 7, 1–12.
CR  - Olayi, J.E. & Ewa, J.A. (2014). Importance of concept development in sighted and visually impaired children in an inclusive environment. Paidagogos, 2, 71 - 84. Retrieved March 10, 2016, from http://www.paidagogos.net/issues/2014/2/article.php?id=6.
CR  - Guzel Ozmen, R. & Unal, H. (2008). Comparing the effectiveness and efficiency of two methods of teaching geometric shape concepts to students with mental retardation. Educational Sciences: Theory and Practice, 8(2), 669-680.
CR  - Ozyurek, M. (1995). Gorme yetersizligi olan cocugu bagimsizliga hazirlamak icin ana baba rehberi [Parental guidance to prepare the visually impaired child for independence]. Ankara, Turkiye: Basbakanlik Aile Arastirma Kurumu Yayinlari.
CR  - Prater, M. A. (1993). Teaching concepts: Procedures for the design and delivery of instruction. Remedial and Special Education, 14, 51-63.
CR  - Pendarvis, E. D., & Howley, A. (1988). Developmental teaching: A cognitive approach to improving student achievement. (ERIC Document Reproduction Service No. Ed 305 140). Retrieved March 15, 2016, from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED305140.pdf.
CR  - Periša, M., Peraković, D., Šarić, S. (2014). Conceptual model of providing traffic navigation services to visually impaired persons. Promet – Traffic&Transportation, 26(3), 209-218.
CR  - Pogrund, R., Healy, G., Jones, K., Levack, N., Martin-Curry, S., Martinez, C., …Vrba, A. (1998). Teaching age-appropriate purposeful skills (TAPS): An orientation & mobility curriculum for students with visual impairments (2nd ed.). Austin-TX, USA: Texas School for the Blind and Visually Impaired.
CR  - Sucuoglu, B., Buyukozturk, S. and Unsal, P. (2008). Turk cocuklarinin temel-iliskisel kavram bilgilerinin degerlendirilmesi [The Knowledge of the Basic- Relational Concepts of the Turkish Children]. Ilkogretim Online, 7(1), 203-217. Retrieved June 21, 2016, from http://ilkogretim-online.org.tr.
CR  - Trafik kazalari ve sonuclari (t.y.) [Traffic accidents and their consequences (n.d.)]. Retrieved June 26, 2016, from http://www.turktrafik.org/Turkiye-trafik-kazalarini-onleme-dernegi-Trafik-Kazalari-ve-Sonuclari-2014.pdf.
CR  - Tuncer, T. (2004). Gorme yetersizliginden etkilenen cocuklar [Children affected by visual impairment]. A. Ataman (Ed.), in Ozel gereksinimli cocuklar ve ozel egitime giris (pp. 293-311). Ankara, Turkiye: Gunduz Egitim ve Yayincilik.
CR  - Wright, T. (2010). An assessment of the effectiveness of roadside instruction in teaching children with visual impairments street crossings (Doctoral dissertation). Vanderbilt University, Nashville/Tennessee. Retrieved July 27, 2016, from http://etd.library.vanderbilt.edu/available/etd-07282010-135108/unrestricted/Corrected_Tessa_Wright_Dissertation_Final_for_Grad_School.pdf
CR  - Zebehazy, K. T., Zimmerman, G. J. & Fox, L. A. (2005). Use of digital video to assess orientation and mobility observational skills. Journal of Visual Impairment and Blindness, 99(10), 646-658.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/ejer/issue//511179
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/623528
ER  -